نظام مدیریت بهداشت ، ایمنی و محیط زیست HSE-MS


هر چند سیستم HSE مجموعه ای از سه عنصر بهداشت ، ایمنی و محیط زیست است اما ارتباط میان عناصر این مجموعه به شکل سیستماتیک و نظام مند می باشد. سیستم مجموعه ای از عناصر و اجزایی است که با یکدیگر در تعامل و ارتباط بوده و هدف سیستم را تامین می کند. باید توجه داشت که در این سیستم خروجی و راندمان کل سیستم بهداشت ، ایمنی و محیط زیست بیش از خروجی و راندمان مجموعه عناصر بهداشت ، ایمنی و محیط زیست می باشد . به علت ارتباط و تاثیر گذاری هر یک از عناصر HSE بر یکدیگر این تغییر موجب هماهنگی فعالیتها و فرآیندهای اجرا می شود.
یکی از مزایای تفکر سیستماتیک

یکی از مزایای تفکر سیستماتیک HSE آن است که اقدامات و فعالیتهای تکراری و اضافی جهت تحقق اهداف هر یک از عناصر E, S, H به شکل منفرد از بین رفته و همه این اجزاء در جهت هدف واحدی که هدف سیستم HSE است ، با یکدیگر یکپارچه می شوند.

HSE : Health - Safety - Environmental 

مديريت ايمني بهداشت و محيط زيست

بعد از استقرار نظام مديريت ايمني و احساس نياز به حفاظت از  محيط زيست و آشكار شدن معيارهاي اساسي بجز توليد همانند توسعه پايدار ُ  صنايع براي يكپارچه كردن و رسيدن به ديد منطقي و فراگير در زمينه ايمني ، بهداشت و محيط زيست الگوي نظام واحدي براي مديريت اين بخش پيشنهاد نمودند . كه به دليل پيوستگي و در هم تنيدگي اين معقوله ها  نظامي واحد به نام HSE تشكيل شد. در برخي صنايع نيز كنترل كيفيت نيز به اين مجموعه اضافه گرديد  HSEQ

ديد مديريتي و فرا بخشي در اين زمينه باعٍث كارايي اين ۳ معقوله خواهد شد.

محيط ناسالم و غير ايمن باعث به خطر افتادن سلامتي و بالا رفتن ضريب خطاي انساني مي شود.خطاي انساني باعث شكست فعاليتهاي ايمني خواهد شد و حادثه بوجود مي آيد. حادثه باعث تخريب محيط زيست و از بين رفتن منابع انساني ميشود و اين خود آغاز چرخه ايي ديگر خواهد شد. كه به انسان ناسالم ميانجامد.

HSE مديريتي براي پوشاندن نقاط ضعف يك مجموعه خواهد بود.

ISO

حركت بسوي يكپارچه سازي نظامهاي مديريتي باعث بوجود آمدن مجموعه استانداردهاي ISO گرديد .پس از موفقيت مجموعه 9000  ISO  سازمان جهاني بران شد تا در زمينه محيط زيست و ايمني نيز استاندارد تهيه نمايد .

ارتباط بين HSE و مجموعه قوانين ISO يك مولفه دو سويه است و يك سازمان بدون استقرار نظام HSE قادر  به پياده كردن مجموعه استاندارد ۱۴۰۰۰و ۱۸۰۰۰OHSAS نخواهد بود از طرفي مجموعه استاندارد ISO باعث يكپارچه شدن مديريت HSE  و قابل ارزيابي شدن اين مجموعه خواهد شد

نظام مدیریتHSE سعي در بهبود وضعيت بهداشت ،ايمني و محيط زيست يك مجموعه دارد و مجموعه استانداردهاي ۱۴۰۰۰و۱۸۰۰۰OHSAS الزاماتي رابراي اين معقوله ها پيش بيني كرده است .

 

 طرح ريزي و داشتن برنامه اي مشخص و  از پيش تدوين شده  از شرطهاي ISO  میباشد و مدیریت HSE را در شناسايي راه درست ياري مي نمايد. داشتن خط مشي زيست محيطي و ايمني براي يك مجموعه  افقهاي ديد را روشن مينمايد و استقرار چرخه PDCA  (طرح ريزي - انجام - بررسي - اقدام و بازنگري ) باعث پويايي مجموعه و بهبود مستمر خواهد شد

شناخت جنبه هاي مختلف كار از نظر HSE و حركت به سوي بهبود مستمر از اهداف استاندارد كردن روشهاي اجرايي است

بعد از شناخت مجموعه و بررسي تحليلي وضعيت موجود مديريت بايد سرسپردگي و تعهد خود را اثبات نمايد و اين اولين قدم در استقرار سيستم است.كه بوجود آورنده خط مشي مجموعه است . و افق ديد را مشخص مينمايد .

در مرحله طرح ريزي و مدون كردن فرايندها بايد دقت شود و شاخصها كه از مهمترين قسنت فرايند است به خوبي تشخيص داده شود كه معيار درستي براي ارزيابي صحيح فرآيند بوجود آورد .
عناصر سیستم مدیریت HSE
رهبری برنامه ریزی، هماهنگی و بازنگری: این مجموعه به مفهوم رهبری مجموعه HSE و هماهنگی اهداف HSE و بازنگری برنامه HSE به شکل دوره ای می باشد.
سازمان، وظایف و مسئولیتها و منابع: این مجموعه به مفهوم اجرای سیاستها و دستورالعملهای HSE سازمان است. هر واحدی از سازمان، استراتژیها، اهداف و اقدامات HSE را مستند می نماید.
مدیریت موارد خطر و اثرات آن: این عنوان بیانگر وظایف مربوط به شناسایی و برآورد ریسک مرتبط با فعالیتها و عملیات و سپس کنترل آنها به منظور اطمینان از حذف یا کاهش ریسکها است و برای دستیابی به این هدف از برآورد و ارزیابی اثرات محیطی و بر آورد و ارزیابی اثرات اجتماعی استفاده می شود.
استانداردها، رویه ها و کنترل مستندات: عبارت استاندارد به کلیه خط مشی های مدون، دستورالعملها، رویه ها و راهنمای سیستم مدیریت HSE اطلاق می گردد و اطمینان حاصل می شود که کلیه استانداردها در وضعیت به روز شده ای برای پیاده سازی HSE قرار دارند.
پیاده سازی، نظارت و اقدامات اصلاحی: در این مرحله بر فرایندها و فعالیتهای مدیریت بهداشت و ایمنی و حفاظت از محیط زیست نظارت و در صورت لزوم اقدامات اصلاحی انجام می پذیرد.
ممیزی: ممیزان به طور روشمند کلیه فعالیتها را به سمت کارایی و کیفیت سیستم مدیریت HSE هدایت می نمایند.
هدف و دامنه کاربرد
خطوط و راهنماي سيستم مديريتHSE توسط انجمن بين المللي توليد کنندگان نفت و گاز تهيه گرديده تا :
- موضوعات مرتبط با سيستم مديريتHSE در يک سند واحد پوشش داده شوند .
- با فعاليت هاي صنعت اکتشاف و توليد در سرتاسر دنيا مرتبط باشد .
- براي انطباق با فعاليت شرکتها و فرهنگهاي مختلفشان به اندازه کافي عمومي باشند .
- قابل کاربرد با نقش پيمانکاران اصلي و فرعي بوده و توسط آنها به رسميت شناخته شود .
- در چارچوب الزامات قانوني عمليات را تسهيل نمايد .
- به طور مناسب ارزيابي فعاليت ها را نسبت به يک استاندارد و استانداردهاي بين المللي تسهيل نمايد .
اين خطوط راهنما عناصر اصلي ضروري براي توسعه ، استقرار و نگهداري يک سيستم مديريت HSE را تشريح مي کند . آنها الزامات عملکردي خاصي را ارائه نمي دهند ولي پيشنهاد شده که شرکتها نسبت به برقراري خط مشي ها و اهداف خود با مد نظر قرار دادن اطلاعاتي در مورد خطرات مهم و اثرات زيست محيطي عملياتشان اقدام نمايند .
اين خطوط راهنما مي تواند به عنوان الگويي براي شرکتهاي عملياتي يا پيمانکاري که در جستجو براي کمک به کسب اطمينان خود و ديگران (مانند قانون گذاران ، همسايگان ، شرکاء ،مشتريان و بيمه ها ) در ارتباط با تطابق با خطمشي هاي بيان شده HSE در قالب يک سيستم مديريت هدفمند هستند ، به کار برده شوند . بعلاوه ، اين خطوط راهنما به منظور پشتيباني و نه لزوما به عنوان پيشنهادي که جايگزين سيستم ها و روشهاي موثر وکارایي موجود شرکت باشد ، به کار گرفته مي شود .

دلايل يكپارچه نگري HSE در ساختار مديريت سازمان

 

كيفيت و كيفيت طلبي در كنار دستيابي به يك فرايند كاري قابل قبول، يكي از مهمترين مسائل موردبحث در چند ساله اخير سازمانها بوده است. پيشرفت در زمينه هاي كار و كسب سهم بيشتر از بازار به همراه دستيابي به مفاهيمي نظير رضايت مشتري، برآورده سازي الزامات قانوني و بين المللي و... ازجمله اصلي ترين عوامل ترغيب كننده سازمانها براي حركت درجهت سيستماتيك كردن فعاليتهايشان مي باشد. دراين بين، استانداردهاي بين المللي مختلف در زمينه هاي محيط زيست و ايمني و بهداشت حــرفــه اي و همچنين كيفيت نقشي اساسي و غيرقــابل انكار داشته اند. شباهتهاي اين سيستم هاي مديريتي ومزاياي پياده سازي همزمان آنها، بحث سيستم هاي يكپارچه مديريت را مطرح ساخته است.
عامل اصلي پيدايش تفكر يكپارچه سازي سيستم هاي مديريتي ايمني، بهداشت و محيط زيست Health,Safety & Environment ( HSE )  وجوه مشترك مابين آنها مي باشد. ادغام نظام مديريت ايمني،بهداشت و محيط زيست با كل نظام مديريت سازمان، مي تواند اجراي مؤثر نظام مديريت HSE را تسهيل كند و همچنين به روشن شدن وظايف و پرهيز از دوباره كاريها كمك  نمايد.

نظام مديريت HSE ، موجب افزايش ارزش افزوده براي فعاليتهاي سازمان مي شود. پيامد نظام مديريت HSE ، ايجاد فرايندي منسجم براي دستيابي به بهبود مستمر است كه ميزان و دامنه اين فرايند، باتوجه به جنبه هاي اقتصادي و ساير شرايط، توسط سازمان تعيين مي شود. نظام مديريت HSE ابزاري است كه سازمان با استفاده از آن به سطحي از عملكرد ايمني،بهداشت و محيط زيست دست مي يابد كه خود آنرا تعيين كرده است. هر سازماني خصوصيات، امكانات و الزامات خاص خود را دارد و تعيين حد و مرز نظامهاي مديريت HSE بر عهده خود سازمان است. ميزان گسترش و پيچيدگي نظامهاي مديريت HSE ، حجم مستندات و منابع تخصيص داده شده به آن، به گستردگي سازمان و ماهيت فعاليتهاي آن بستگي دارد..

سؤالي كه وجود دارد اين است كه آيا الزامي وجود دارد سيستم هاي مديريتي مذكور بطور يكجا و يكپارچه در مديريت سازمان ديده شوند؟برخي از ويژگي هاي و مزاياي يكپارچه نگري HSE در يك مديريت واحد عبارتند از:

  1. پرهيز از دوباره كاري و هزينه هاي مترتب
  2. استفاده بهينه از منابع و دسترسي آسانتر به اطلاعات
  3. كاهش هزينه هاي عملياتي
  4. رويكرد مديريت يكپارچه HSE برپايه «پيشگيري» است كه خود به سه بخش قابل تفكيك است:

4-1) پيشگيري مبتني بر درك و تجزيه و تحليل همه فرايندهاي سازمان

4-2) پيشگيري مبتني بر درك و تجزيه و تحليل محصولات

4-3) پيشگيري مبتني بر تجزيه و تحليل اطلاعات و ارقام به دست آمده از همه وقايع ايمني، بهداشت و محيط زيست (خواه منجر به نتايج وخيمي شده باشند يا نشده باشند).

  1. ايجاد هماهنگي بين قسمتهاي مختلف درگير و جلوگيري از گسيختگي فعاليتها
  2. اعمال نظر هاي احتمالي ناشي از كاركردهاي متفاوت به حداقل ممكن مي رسد
  3. با ايجاد يك فضاي كاركردي جامع و كامل ( از لحاظ ايمني و بهداشت حرفه اي و محيط زيست)، مديريت ارشد سازمان را در فرآيند تصميم گيري خصوصاً تصميم گيري هاي استراتژيك كه مستلزم جامع نگري مي باشد ياري مي رساند
  4. باعث كاهش هزينه ها (هزينه هاي مميزي، تعداد افراد درگير با پياده سازي سيستم و ...) و كاهش ميزان حجم مستندات و سوابق سيستمي مي شود.

كاهش هزينه هاي ناشي از دوباره كاريها

  1. ايجاد و گسترش گردش اطلاعاتي پويا در سيستم
  2. با برقراري سيستم يكپارچه مديريت HSE ، دسترسي به اطلاعات آسان تر شده و نياز به خروج از يك سيستم و ورود به سيستم ديگر از بين مي رود.
  3. تعريف اهداف خرد و كلان به صورت واضح و باتوجه به خط مشي سازمان
  4. جلوگيري از پيمودن مسيرهاي اشتباه در حركت به سمت اهداف خرد و كلان
  5. از بين بردن تداخل و ناهماهنگي سازوكارهاي مختلف درون سيستمي
  6. فراهم آوردن امكان بازنگري در سيستم و رفع نقائص و نقاط ضعف
  7. ايجاد امكان گرفتن بازخورد از جزئيات فعاليتها
  8. فراهم آوردن زمينه اي براي پيش بيني هاي مختلف فرايندي
  9. با توجه به اينكه عملكرد استاندارد براي بهترين عملكرد ايمني «حادثه صفر» است لذا بطور متمركز مي توان در اين خصوص برنامه ريزي نمود
  10. برنامه ريزي و پيگيري براي اجراي موارد اعلام شده در بيانيه دور نما و مأموريت شرکت
  11. بهبود کيفيت فرآيندها, محصولات و خدمات جهت افزايش رضايت مشتريان
  12. ايمن سازي سيستمها و نحوه انجام فعاليت ها بمنظور کنترل و کاهش مخاطرات HSE و عملياتي در واحدها
  13. تبعيت از قوانين و مقررات زيست محيطي و ايمني و بهداشت شغلي مرتبط با فعاليتهاي
  14. رعايت استانداردهاي HSE و كيفيت محصول
  15. پاسخ گويي به مراجع قانوني و سازمانهاي ذي ربط
  16. مميزي، ثبت و دريافت گواهينامه هاي بين المللي
  17. پيگيري و برنامه ريزي براي ابقاي گواهينامه هاي HSE
  18. حركت سريعتر به سوي مديريت كيفيت فراگير TQM
  19. هم خواني گسترده ميان عناصر سيستم هاي مديريت ايمني و بهداشت و مديريت محيط زيست
  20. تسهيل در ارائه آموزش هاي لازم به كاركنان به دليل مشابهت ساختاري دو سيستم
  21. وجود مرزهاي مشترك بين H & S و از سوي ديگر E & H  

حال بر مي گرديم به سئوالي كه در ابتدا مطرح شد، كه آيا يكپارچه نگري HSE در يك مديريت واحد و به عبارتي پياده سازي IMS آن يك الزام است يا يك توصيه. طبق مطالب مطروحه فوق هر يك از  استانداردها به تنهايي مي تواند وجود داشته باشند و در كنار هم به كار خود ادامه دهند. برقراري IMS الزامي نيست اما به علت فوايد فراواني كه بر آن مترتب مي باشد و باعث تسهيل، تسريع و جامع نگري در امور HSE سازمان مي شود راهبري آن از جانب يك مديريت واحد توصيه اكيد مي گردد.