HSE و بهداشت حرفه ای

بهسازي محيط كار :Improving the work environment

            بهسازي عبارتند از اقداماتي كه سبب جلوگيري از انتشار عفونتها و مبارزه با عوامل بيماريزا و خطرات ناشي از مجموع عوامل موثر در سلامت و بهداشت كارگر در محيط كار     مي باشد . ايجاد و تامين بهداشت در يك واحد صنعتي   در سلامتي و پيشگيري از بروز امراض عفوني و شغلي نقش بسيار مهمي دارد . علاوه بر اقدامات بهداشتي نظير نصب دستگاههاي كنترل مواد آلاينده در قسمتهاي مورد نياز ، استفاده از ماشين آلات مدرن ، استفاده از مواد بي خطر يا داراي خطر كمتر به جاي مواد زيان آور ، آموزش مسائل بهداشتي ، كنترل پزشكي و غيره كه در مباحث اصول پيشگيري از عوامل زيان آور بدانها اشاره شد اهم مسائلي كه جزء سالم سازي محيط صنعت قرار مي گيرند عبارتند از :

1ـ تهيه آب آشاميدني سالم و كافي و تامين آب كارخانه .

2ـ چگونگي جمع آوري و دفع مواد زائد جامد و فاضلابهاي توليد شده در صنعت .

3ـ ايجاد تسهيلات بهداشتي و رفاهي .

4ـ تامين نظافت عمومي محيط كار .

5ـ مبارزه با حشرات و جوندگان و كنترل آنها .

6ـ تامين غذاي سالم براي تمام كاركنان .

 

تهيه آب آشاميدني سالم :

            وجود يك منبع آشاميدني پاك و قابل اطمينان در هر واحد صنعتي ضروري است در صورت امكان واحدهاي صنعتي مي بايستي براي آشاميدن از شبكه آبرساني شهري استفاده كنند در غير اينصورت بر طبق ماده 42 قانون حفاظت و بهداشت كار در كليه كارگاهها كارفرما مكلف است آب آشاميدني گوارا و سالم به مقدار كافي در مخازن سربسته و محفوظ كه طبق اصول بهداشت ساخته و نگاهداري شود و در دسترس كارگران بگذارد .

آب از جنبه هاي زير مورد بررسي قرار مي گيرد :

1ـ جنبه هاي ميكروبيولوژيكي :

بطور ايده آل آب آشاميدني نبايد حاوي هيچگونه ميكروارگانيسم بيماريزا باشد .همچنين آب آشاميدني بايد عاري از باكتريهاي شاخص آلودگي مدفوعي باشد مهمترين باكتريهايي كه بعنوان شاخص پيشنهاد مي گردد باكتريهاي گروه كلي فرم مي باشد . اگر چه همه اعضاء اين گروه ريشه مدفوعي ندارد تشخيص ارگانيسم هاي گروه كلي فرم مدفوعي به خصوص  اشرشياكلي دليل قطعي آلودگي آب بوسيله مدفوع مي باشد .

2ـ جنبه هاي فيزيكوشيميائي :

اين جنبه ها شامل سختي آب ، قليائيت آب ، P H  آب ، كلر باقي مانده آب و غيره مي باشد .

 

در تاريخ 19/.8/87 ساعت 8 صبح جهت انجام آزمايشات باكتريولوژيكي وفيزيكوشيميايي در آزمايشگاه دانشكده نمونه آب از شير آبسردكن كارخانه گرفته شد.

آزمايشات شامل دو بخش مي باشد:

 آزمايشات ميكروبي ـ آزمايشات فيزيكوشيميايي.

كه جهت تعيين شاخص هاي بهداشتي ـ شيميائي و فيزيكي آب انجام مي گيرد .

آزمايشات ميكروبيولوژيكي آب :

هدف از انجام اين آزمايشات تعيين آلودگي آب آشاميدني به كلي فرمهاست مقدار مجاز كلي فرم براي آب آشاميدن ( كلي فرم معمولي 3 عدد و مدفوعي صفر ميباشد) براي شناسائي اين كلي فرمها دو روش وجود دارد .

1ـ روش فيلتر غشائي Memberan Filter Method

            در اين روش حجم معيني از آب را از فيلترهايي كه قطر روزنه آنها به حدي است ميكروبها روي آن باقي مي مانند عبور مي هيم . سپس اين فيلترها را در محيط كشت در حرارت 3  7⁰C  به مدت 24 ساعت قرار مي دهيم اگر در فيلتر ميكروب وجود داشته باشد رشد كرده توده هاي كلوني شكل را تشكيل مي دهد كه قابل روئيت با چشم مي باشد به اين ترتيب با مشخص شدن كلوني ها تعداد ميكروارگانيسم ها تخمين زده مي شود .

2ـ روش لوله هاي چندگانه Moltiple Tube Method

            در اين روش محتمل ترين مقدار باكتري تخمين زده مي شود به اين روش               M.P.N  مي گويند .                                      M.P.N = Most Probable  Number

در اين روش حجم معيني از آب را به يك سوي لوله حاوي محيط كشت اضافه مي كنند در حرارت 37 درجه بعد از 24 تا 48 ساعت تعداد لوله هاي مثبت را از منفي جدا مي كنيم با محاسبه تعداد لوله هاي مثبت و با استفاده از جداول و روش هاي آماري محتمل ترين تعداد باكتري تخمين زده مي شود اين روش آزمايش در سه مرحله انجام مي شود :

الف : تست فرضي Presumplive Test

            در اين قسمت حجم معيني از نمونه را به محيط كشت حاوي آبگوشت لاكتوز وارد كرده و سپس در درجه حرارت 37 ± 0.5 درجه سانتيگراد به مدت 48/24 ساعت در انكوباتور قرار داده بعد از انقضاء اين مدت لوله هايي كه مثبت بود يعني دور لوله دورهام حباب گاز C o2 تشكيل شده 3 تست بعدي روي آنها انجام مي شود :

ب : تست تائيدي Colifiormed Test

            در اين تست محيط كشت آبگوشت سبز درخشان مي باشد درجه حرارت محيط كشت^0c5./± 37 زمان كشت 48 ـ24 ساعت مي باشد بعد از گذشت اين مدت اگر لوله اي مثبت بود نشان دهنده وجود كلي فرم است (مثبت بودن مرحله دوم دليل بر وجود T otal Coliform است)

ج ـ تست اختصاصي كلي فرم مدفوعي (تست E  sherishia  Coli  = EC )

يك تست اختصاصي براي تشخيص كلي فرمهاي فعال آب مي باشد كه در محيط كشت   E.C در دماي 5.0 ± 44 درجه سانتي گراد و به مدت 48ـ24 ساعت استفاده مي شود . در صورت مثبت بودن لوله ها وجود كلي فرم مدفوعي را در آب نشان مي دهد .

د : تست تكميلي Complete Test

در اين قسمت از محيط كشت ژله اي بنام E .M.B (Eosin Methylen Blue ) استفاده        مي شود بعد از آلوده كردن محيط به نمونه مورد نظر توسط لوپ آن را در دماي 37 درجه سانتيگراد به مدت 48ـ24 ساعت در انكوباتور قرار داده كه در صورت مثبت بودن كلوني با جلالي فلزي سبز رنگ قابل تشخيص خواهد بود .

نتايج آزمايش ميكروبي آب شرب كارخانه شوگا

پس ازانجام آزمايش مشاهده گرديدكه يكي از لوله هامثبت مي باشد.با استفاده ازجدول محتمل ترين تعدادباكتري با احتمال95درصد برابر است با:MPN=2.2/100 ml                        

آزمايشات شيميائي آب :

شامل سختي كل ، سختي دائم ، سختي موقت ، سختي كلسيم ، قليائيت آب ، PH آب‎‎ٌ‏‏, كلر باقي مانده كه به شرح زير مي باشد :

سختي : آب سخت آبي است كه غلظت كاتيونهاي دو ظرفيتي مثل S r⁺², Fe⁺² , Mg⁺² , Ca⁺²  در آن زياد باشد براي سختي واحدهايي را معين كرده اند واحد سختي آب يك ميلي گرم بر ليتر كربنات كلسيم ( Ca Co3 ميلي گرم بر ليتر ) كه يك واحد آمريكائي است و در كشورها هم اين واحد استفاده مي شود.

در صورتيكه سختي آب زياد باشد عوارضي را بدنبال دارد كه اين عوارض و مشكلات عبارتند از:

1ـ رسوب ديگهاي بخار و دستگاههاي حرارتي وتركيدن ديگهاي بخار .

2ـ ايجاد لكه و رسوب روي لوازم بهداشتي .

3ـ در دستگاههاي خنك كننده به علت رسوباتي كه تشكيل مي شود تبادل حرارتي بخوبي صورت نمي گيرد .

4ـ در صنايع غذايي سبب نامطلوب كردن كيفيت محصول مي شود .

اگر در آب كاتيونهاي دو ظرفيتي به صورت املاح بيكربنات باشد يعني بي كربنات كاتيونهاي دو ظرفيتي داشته باشد سختي موقت و اگر كاتيونهاي دو ظرفيتي بهمراه آنيونهايي مثل نيترات ، سولفات ، كلرور ، فسفات و غيره باشد به آن سختي دائم گويند به مجموع دو سختي ، سختي كل مي گويند . سختي موقت در اثر حرارت از آب جدا مي شود ولي در سختي دائم هيچ تاثيري ندارد .

سختي كل : براي اندازه گيري اين سختي بر روي نمونه تامپون آمونياكي ( براي كنترل و تنظيم PH ، معرف اريوكروم بلاك T ريخته و با تركيبي به نام EDTA اتيلن دي آمين تترا اتيك اسيد ) تا تغيير رنگ تيتر مي كنيم و با توجه به فرمول ميزان سختي كل را محاسبه ميكنيم با مصرف EDTA سي سي تا تغيير رنگ تيتر شد .

 = سختي كل   

 

A = حجم EDTA مصرفي 20cc

B = نرماليته EDTA .8

V = حجم نمونه ^CC 50

سختي دائم : يا سختي غيركربناتي براي اندازه گيري اين سختي هم مقدار نمونه مورد نظر را حرارت داده تا حجم آن به نصف مقدار خود برسد و بعد نمونه را با آب مقطر به حجم مورد نظر رساند . در داخل آن تامپون آمونياكي و اديوكروم بلاك T (معرف) ريخته و با EDTA تيتراسيون انجام مي شود سپس سختي دائم با استفاده از فرمول بدست آورده مي شود .

با مصرف             EDTA تا تغيير رنگ تيتر شد .

 

 سختي دايم=

 

A = حجم EDTA مصرفي 41cc

B = نرماليته EDTA 0.8

V = حجم نمونه ^CC (100)

سختي موقت يا سختي كربناتي : از تفاضل دو سختي كل و دائم سختي موقت بدست آورده مي شود .     ميلي گرم بر ليتركربنات كلسيم        320-32.8=287.2                                         

سختي كلسيم : براي اندازه گيري اين سختي هم مانند سختي دائم عمل مي كنيم اما به جاي معرف اديوكروم بلاك T از معرف موركسايد استفاده مي شود و با EDTA تا تغيير رنگ تيتر مي شود در صورت عدم تغيير رنگ نمونه فاقد سختي كلسيم است .

 

 

 A = حجم مصرفي EDTA 27cc

B = نرماليته EDTA 0.8

V = حجم نمونه ^CC 100

اگر بخواهيم عنوان بكنيم كه در آب چه مقدار كلسيم وجود دارد با داده هاي آزمايش بالا ميتوان آن را محاسبه كرد فقط به جاي 1000 مورد  4  00.8  قرار داده مي شود .

 

قليائيت : قليائيت در آب به علت وجود بازهاي قوي ، بازهاي ضعيف و نمك اسيدهاي ضعيف است . آبهائيكه سختي آنها توسط روشهاي آهك و سود گرفته مي شود . قليائيت دارند . اما عمده قليائيت در آب به عهده هيدروكسايد ( O H^- ) ، كربناتها ( Co3 ^–2 ) و بي كربناتها           ( Hco3^-2 ) براي اندازه گيري قليائيت از اسيد استفاده مي شود .

قليائيت يك آب عبارتند از ميلي ليتر اسيد مصرفي براي خنثي شدن آب و واحد آن C  aCo3 ميلي گرم بر ليتر در جداول استاندارد براي قليائيت حدودي مشخص شده است اما قليائيت با سختي رابطه دارد .

سختي كل=سختي كربناته سختي كل > قليايت كل

سختي كربناته=قليايت كل سختي كل<قليايت كل

                                                 

در اين آزمايش مقدار مورد نياز از نمونه آب را مي ريزيم و به آن 2 تا 3 قطره معرف   فنل فتالئين اضافه مي كنيم و سپس آن را در زير شير بورت حاوي اسيد كلريدريك تيتر     مي كنيم تا بيرنگ شود ( ممكن است با همان قطره اول بي رنگ شود كه در اين صورت آب قليائيت فنل فتالئين ندارد ) پس از بي رنگ شدن در همان ارلن 2 تا 3 قطره معرف متيل اورانژ مي ريزيم و زير شير بورت حاوي اسيد كلريدريك مجدداً تا تغيير رنگ (از زرد پر رنگ به نارنجي ) تيتر مي كنيم حال قليائيت فنل فتالئين و قليائيت متيل اورانژ (قليائيت كل) به طور جداگانه از رابطه زير بدست مي آيد .

قليائيت كل يا متيل اورانژ

 A = حجم اسيد مصرفي HCL)) 4.8 cc

B = نرماليته اسيد 0.02

V = حجم نمونه آب ^CC 25

كلر باقيمانده : كلر بعنوان تركيبي براي ضد عفوني كردن آب بكار مي رود و به صورت كلر گازي CL2 , هيپوكلريت كلسيم يا پركلرين Ca (Clo2 ) , هيپوكلريت سديم(آب ژاول)ودي اكسيد كلر مي باشد وقتي كلر به آب زده مي شود واكنشهاي زير انجام مي شود .

هيپوكلريت

به مجموع CLO^- , HCLO , CL2  كلر آزاد باقي مانده مي گويند .

 

كلر تركيبي : به مجموع ClNH2,Cl2NH,Cl3N كلر تركيبي گفته مي شود.

 

 

 وقتي به آب كلر زده مي شود اسيدهيپو كلرو توليد مي كند كه اين اسيد به يون H  ⁺ , Clo^- تبديل مي شود عامل اصلي ضدعفوني كننده آب H CLO مي باشد . هميشه اگر غلظت در يك طرف زياد باشد تعادل به سمتي ميل مي كند كه غلظت را كم كند و اگر در آب آمونياك باشد كلرهاي تركيبي شكل مي گيرد .

 

اساس آزمايش كلر باقي مانده يدومتري مي باشد بر روي حجم500ccنمونه 10ccيدور پتاسيم 5cc اسيداستيك و2cc محلول نشاسته ريخته و با تيوسولفات تا بي رنگ شدن تيتر مي شود و ميزان كلر باقي مانده با استفاده از فرمول محاسبه مي شود .

 

كلر باقي مانده

 A = حجم تيوسولفات مصرفي

B = نرماليته تيوسولفات

V = حجم نمونه

باتوجه به اينكه در نمونه فاضلاب كارخانه شوگا حين تيتراسيون تغيير رنگي مشاهده نشد,نتيجه مي گيريم كه كلرباقي مانده صفر است.

پيشنهاد: مي بايست از پودر كلر براي رساندن كلر آزاد باقي مانده به حداستاندارد ذكر شده در بالا استفاده شود.

استاندارد كلر باقي مانده: درموارد آشاميدني كلر باقي مانده .2تا.5 وحداكثرتا .8 ودرمواقع ضروري ميباشد.دربعضي صنايع نظيرصنايع غذايي كلر باقي مانده مي بايست صفر باشد.از زغال ياكربن فعال براي گرفتن كلرباقي مانده استفاده مي شود.

PH : تعيين PH آب براي محاسبه كربنات ـ بي كربناتها ، گاز Co2 ، خورندگي آب و همچنين جهت تصفيه آب لازم است. با تعيين P H مي توان قضاوت نمود كه اين آب خورنده ، خنثي يا ته نشين شونده است . P H آب به دو طريق رنگي و الكتريكي اندازه گيري مي شود . درطريقه رنگي با فروكردن كاغذ تورنسل درنمونه آب ومقايسه تغيير رنگ آن با رنگهاي شاخص كه عددPH روي انها درج شده است PH  نمونه مشخص ميشود.

            نمونه مورد آزمايش PH = 6.5

 

 

 

 

دفع مواد زائد مايع :

 

در طي پروسه هاي صنعتي معمولاً مقاديري فاضلاب توليد مي گردد كه در صورت عدم تصفيه و دفع صحيح مي تواند موجبات آلودگي سطحي و زيرزميني و همچنين زمين هاي كشاورزي را فراهم سازد.

منابع توليد كننده فاضلاب :

1)      فاضلاب ناشي از شستشوي قطعات كه عمدتاً شامل گازوئيل و مواد روغني است .

2)      فاضلاب ناشي از خنك سازي در فرايند تزريق مواد مذاب

3)      فاضلاب شستشوي محوطه كارخانه .

4)      فاضلاب آشپزخانه

 

آزمايشات فاضلاب صنعتي :

براي انجام آزمايش بر روي فاضلاب نمونه مورد نظر در تاريخ 21/8/87در ساعت30 :8 صبح از محل خروجي تصفيه فاضلاب برداشته شد .آزمايشاتي كه روي نمونه انجام شد به شرح زير است :

1ـ اندازه گيري BOD فاضلاب ( نياز بيوشيميائي اكسيژن ) : آزمايشي براي تعيين آلودگي فاضلاب به موادآلي است . ميكروارگانيسم ها مي توانند مواد آلي را با استفاده از اكسيژن تجزيه كننده و به مواد ساده تبديل كنند . هر چه قدر مواد آلي فاضلاب بيشتر باشد نياز به اكسيژن براي اكسيداسيون بيشتر است . اما شرايطي بايد فراهم شود كه تجزيه به خوبي صورت بگيرد كه آن شرايط عبارتند از : P H مناسب . درجه حرارت مناسب . وجود بعضي از مواد به مقدار جزئي ( كلسيم ، منيزيوم ، آهن ) عدم وجود مواد سمي و  …  .

اندازه گيري BOD از چند جهت اهميت دارد :

1ـ تعيين كيفيت فاضلاب خروجي كارخانجات .

2ـ براي تعيين روش تصفيه .

3ـ بدست آوردن راندمان تصفيه بيولوژيكي .

4ـ اندازه گيري واحدهاي تصفيه بيولوژيكي خصوصاً سيستم لجن فعال .

5ـ تصفيه خودبخوي رودخانه .

روش آزمايش :

.ابتدا   DO15minمحاسبه ميشود. براي بدست آوردن 5   DO روزه نيز نمونه مورد نظرپس از گذراندن مراحل آزمايش در حرارت مخصوص در انكوباتور قرار مي گيرد. BOD ازتفا ضل DO15min وdo5day طبق فرمول بدست مي آيد.

مراحل انجام آزمايش:

1- پيداكردن حجم شيشه هاي اندازه گيري BODبا استفاده از مزور

2- اضافه كردن آب مقطر هوادهي شده اصلاح شده تا حجم نصف هر كدام از شيشه ها

3- اضافه كردن 5ccاز نمونه فاضلاب به هر كدام از شيشه ها وتكان دادن آنها

4- افزودن آب مقطر هوادهي شده تا پر شدن شيشه ها

پس از اين مرحله يكي از شيشه ها را در انكوباتور 20درجه قرار داده (براي تعيين DO5day) ويكي رابلافاصله آزمايش ميكنيم.

5- ابتدا cc1سولفات منگنز وسپس 1ccمحلول آلكالي يدايدازايد داخل شيشه ريخته,پس از 5min 1cc,اسيد سولفوريك غليظ به آن اضافه ميكنيم كه محلول بايد شفاف گردد.اگر نشد 1ccديگر اضافه مي كنيم.

6- جدا كردن 200ccمحلول ساخته شده در ارلن ,افزودن 1ccمحلول نشاسته به آن وتيتراسيون تا بي رنگ شدن با تيوسولفات.

A= حجم تيوسولفات مصرفي 

B= نرماليته تيوسولفات          N=.025

V= حجم نمونه             200cc

نتايج آزمايشات كارخانه شوگا:

D.O(15min) =9ميلي گرم بر ليتر

D.O(5day)=  7cc

حجم شيشه BOD=cc 310

                                                                                                                    

از روابط زير بدست مي آوريم :

اندازه گيري COD فاضلاب ( نياز شيميائي اكسيژن) :

اين اندازه گيري هم براي تعيين آلودگي فاضلاب به مواد آلي به كار ميرود با اين تفاوت كه از اكسيدكننده هاي قوي براي تجزيه موادآلي استفاده مي شود هر چه قدر مقدار مواد آلي بيشتر باشد مصرف اكسيد كننده نيز بيشتر خواهد بود از مزاياي آن نسبت به آزمايشBOD اين است كه اندازه گيري در زمان كوتاه 3 ساعتي انجام مي شود ، براي فاضلابهاي حاوي مواد سمي بكار مي رود و جواب C OD بدست آمده با BOD اصلي نزديك خواهد بود . در حين آزمايش اندازه گيري C  OD مواد مانند CL , No2 , So3 , Fe مزاحم هستند چون اين مواد احياء كننده هستند و ماده اكسيدكننده را مصرف مي كند كه براي رفع مزاحمت از موادي مثل سولفات جيوه ، سولفات نقره و اسيدسولفاتيك استفاده مي كنند . اكسيدكننده هاي قوي مورد استفاده بي كرومات پتاسيم K 2Cr2O7 است كه هنگام آزمايش به نمونه فاضلاب مقداري ماده اكسيده كننده اضافي مي افزايند كه قسمتي از آن مصرف اكسيدكردن موادآلي شده و بقيه نيز باقي مي ماند كه ميزان بي كرومات باقي مانده را اندازگيري مي كنند در نمونه مورد نظر بعد از آماده شدن (اضافه كردن مواد و حرارت دادن و حجم رساندن ) 2 تا 3 قطره معرف فرايون ريخته و با فروس آلومينوم سولفات تا تغيير رنگ قرمز قهوه اي تيتر مي كنيم و با توجه به فرمول ميزان C OD محاسبه مي شود البته لازم بذكر است كه تمام مراحل آزمايش C OD روي يك نمونه شاهد ( آب مقطر ) هم انجام مي شود :

 

 

N = نرماليته فروس 0.25

A = حجم فروس مصرفي براي شاهد = 13.3 cc

B = حجم فروس مصرفي براي نمونه 9 cc

V = حجم نمونه 200 cc

.

پيشنهادات : روش مناسب جهت تصفيه فاضلاب كارخانه شوگا:

در قسمت شستشوي قطعات با توجه به مواد مورد استفاده (گازوئيل و مواد روغني ) ضروري است فاضلاب اين قسمتها ابتدا با كمك روش شناور سازي شناور گشته و به سطح فاضلاب آمده و جداسازي شود .

در اين قسمت شناور ساختن مواد روغني از شناور سازي به روش هواي محلول توصيه مي گردد.   

 

 

 

 

 

                                       

دفع مواد زائد :

 

منظور از مواد زائد جامد ضايعاتي كه در طي پروسه هاي مختلف صنعتي ايجاد شده و همچنين زباله هاي توليدي مي باشد در قسمت تعميرات قالب سازي بطرمنابع توليد زباله عبارتند زا :

1ـ تراشه و پليسه هاي آهني و فولادي كه در طي عمليات تراش كاري پديد مي آيد .

2ـ قطعات و ضايعات آهني كه در عمليات جوشكاري و برشكاري پديد مي آيند .

3ـ تكه هاي چوب و خاك اره توليدي در كارگاههاي درودگري .

4ـ زباله هاي ناشي از سلف سرويس .

5ـ مواد متفرقه مانند مقوا ، پارچه هاي روغني ، كاغذ و …  .

قسمتي از اين مواد قابل بازيافت بوده و قسمت ديگر فاقد ارزش بوده و بايستي از محوطه كارخانجات دور شوند . در مورد موارد با ارزش ميتوان گفت با يك نگاه مختصر به كارخانه ميتوان به ارزش اين ضايعات پي برد در هر قسمت از كارگاهها ظروفي جهت ريختن زباله وجود داشته كه اين ظروف همه روزه توسط وانت بارها از كارگاهها جمع آوري مي شوند و در محلي واقع در خارج از كارخانه(سطل هاي تعبيه شده توسط شهرداري)     جهت دفن بهداشتي به نقاط پيش بيني شده انتقال مي يابند .

پيشنهادات :

1ـ جهت جمع آوري زباله در قسمت هاي مختلف كارخانه ظروف فلزي ضدرنگ قابل شستشو تهيه كرده و در همه قسمتهاي كارخانه قرار داده شود تعداد اين ظروف بايستي به حد كافي باشد بطوريكه كارگران براحتي به آنها دسترسي داشته باشند ظروف بايد هر روزه تخليه شده و شستشو شوند .

2ـ همچنين براي ضايعات صنعتي خصوصاً قطعات فلزي ظروف مناسبي با گنجايش كافي تهيه كرده و دركنار پروسه هاي كاري كه زباله ايجاد مي كنند قرار دهند .

3ـ درمورد زباله هاي فاسد شدني محل مناسبي جهت جمع آوري زباله ها تدارك ديده شود و زباله ها پس از ريختن در محل جمع آوري توسط كاميون جهت دفع بهداشتي به بيرون از كارخانه هدايت شوند .

4ـ براي محل جمع آوري كانتينرهاي مخصوص تهيه شده تا زباله را مستقيماً در داخل آنها بريزند در اين صورت ديگر زباله به زمين ريخته نشده و شيرابه آن به فضاي عمومي پخش   نمي شود و همچنين مانع از رشد و تكثير حشرات و جوندگان نيز مي شود .

5ـ محل مناسبي براي جمع آوري ضايعات صنعتي ( قطعات فلزي ، چوبي و … ) در نظر گرفته شود و پس از جمع آوري و رسيدن حجم اين زباله ها به مقدار كافي آن را به مراكز يا     كارخانه هايي كه اين گونه مواد را خريداري مي كنند به فروشند .

6ـ آموزش بهداشت كارگران جهت ريختن زباله ها در ظروف مخصوص و جلوگيري از ريخت و پاشها .

كنترل و مبارزه با حشرات و جوندگان :

خطرات جوندگان موزي و حشرات ، در آلوده سازي محيط كار حائز اهميت مي باشد . روش هاي مبارزه با اين حشرات و جوندگان به صورت زير مي باشد .

پشه و مگس : ازجمله حشراتي هستند كه مسبب انتقال بسياري از ارگانيسم هاي بيماريزا    مي توانند باشند يكي ديگر از حشرات مزاحم كه مبارزه با آن اغلب بسيار مشكل است انواع سوسك است . يكي از بهترين روشهاي كنترل حشرات از بين بردن كانونهاي رشدونمو آنهاست از قبيل توده هاي متراكم زباله ، پس مانده مواد آلي ، در حال فساد و … .

تميز نگه داشتن محيط سم پاشي با انواع سموم موثر حشره كش در پناهگاههاي آنان كه در پشت قفسه هاي آشپزخانه ، شكاف ها و سوراخ ها و مجاري فاضلاب و … است . براي مبارزه با اين حشرات بسيار موثر مي باشد .

در بين جوندگان نيز مي توان انواع موش را مثال زد كه آلوده شدن محيط كار به آنها علاوه بر خطرهاي بهداشتي ، مانند انتقال بيماريهايي نظير طاعون و تيفوس موشي ، سبب زيان هاي اقتصادي بسيار مي گردد . در صنايع يكي از مناسب ترين محل ها براي پناه گرفتن موشها اطراف سلف سرويس ، اتاق هاي ناهار خوري و انبارهاي موادغذايي مي باشد هر چند كه هر نوع محل ديگري نيز كه بتواند غذاي كافي براي موشها تامين نمايد از نفوذ و زاد و ولد آنهادر آمان نخواهد بود . يكي از اساسي ترين راههاي مبارزه با موشها عبارتند از :

ايجاد تغييرات كلي در محيطي است كه اين حيوانات در آن پناه گرفته و غذاي آنان تامين    مي گردد . هنگاميكه چنين تغييراتي انجام شود جمعيت اين حيوانات خود به خود رو به كاهش خواهد گذاشت در حاليكه اگر شرايط محيطي برايشان مناسب باشد به اين علت كه درجه زاد و ولد آنها خيلي بالاست از كشتن آنها بوسيله سموم يا وسايل ديگر نتيجه دلخواهي حاصل نخواهد شد . يكي از اقدامات اساسي ديگر براي پيشگيري از ورود موشها ، ضدموش كردن ساختمان كارخانه و انبارهاست .

مبارزه با حشرات و جوندگان در كارخانه شوگا :

كارخانجات راه آهن تهران بدليل موقعيت جغرافيايي و قديمي بودن ساختمان مامن بسياري از جوندگان و حشرات شده است .

سموم بكاربرده شده براي موشها از نوع كلرات است و تا حدودي از تراكم اين جوندگان كاسته است  اين سم  برابر با   است و شديداً خطرناك مي باشد . پس رعايت موازين بهداشتي در استفاده از اين سم بسيار ضروري است . نحوه استفاده از آن براي آشپزخانه ، توالت ، حمام و دستشوئي ها هر ماه يكبار مي باشد و براي بقيه جاها 3 تا 6 ماه عمل سم پاشي تكرار مي شود با توجه به اينكه موشها در انتقال بيماريهايي چون طاعون ، تيفوس ، يرقان ، مسموميت هاي غذايي و نوعي سالك نقش اساسي دارند و همچنين از نظر اقتصادي خساراتي چون جويدن كابلهاي برق ايجاد مي كنند ، كه نسبت به جلوگيري از ورود آنها به ساختمان بايد اقدام كرد .

رعايت نكات زير در كاهش خسارات وارده توسط موشها مهم است :

1ـ بهتر است ديوارها بخصوص در سلف سرويس تا ارتفاع 1 متري سيمان يا كاشي شوند .

2ـ كليه سوراخها و منافذ ساختمان بوسيله سيمان مسدود گردد .

3ـ از ريخت و پاش مواد غذايي و باقي مانده آنها در محيط كار جلوگيري شود .

معمول ترين روش مبارزه استفاده از سموم است مانند فسفر دوزنگ ( P 2Zn3 ) كه اثرات سريعي دارد . البته روش تله گذاري جهت مبارزه با موشها بهتر است .

جهت مبارزه با حشرات نيز بايد موارد زير را مورد توجه داشت :

1ـ از قرار دادن باقيمانده مواد غذايي در محيط كار خودداري بعمل آيد .

2ـ زباله ها را بطور مرتب در ظروف درب دار و قابل شستشو جمع آوري و به موقع از محيط كار خارج نمائيد .

3ـ از تجمع آب در چاله ها و گودال ها جلوگيري نمائيد .

4ـ آموزشهاي لازم جهت رعايت موازين بهداشت فردي به كارگران داده شود . 

تسهيلات و امكانات بهداشتي :

در هر صنعت ايجاد تسهيلات كافي مانند توالت ، دستشويي ، دوش و حمام ، اطاق تعويض لباس و سلف سرويس از ضروريات است ايجاد تسهيلات بهسازي به قدر كافي و نگهداري آنها بصورت تمييز و بهداشتي و اجراي مقررات بهداشتي و موظف نمودن كارگران به استفاده از آنها ( به عنوان مثال شستشوي دستها با صابون بعد از توالت ، شستشوي بدن با آب گرم و صابون در پايان ساعت كار و … ) نه تنها خود كارگر را از خطر بيماريها محافظت خواهد كرد . بلكه در جلوگيري از انتشار ارگانيسم هاي بيماريزا و عفونتهاي حاصله از آنها در بين كارگران موثر خواهد بود . در زير به شرح برخي از تسهيلات و امكانات بهداشتي لازم و ضروري در كارخانه مي پردازيم :

1ـ يك رختكن در هر كارخانه اي بايد جايگاهي مناسب براي تعويض و نگهداري لباسهائي كه در حين مدت كار پوشيده مي شوند وجود داشته باشد .

براي اينكه يك اتاق رختكن رضايت بخش باشد بايد موارد زير در نظر گرفته شوند :

1) جايگاه مجزاي نگهداري لباس و وسايل شخصي براي هر كارگر .

2) تهيه وسايل ضروري براي خشك كردن لباس هاي بيرون از كارگاه و لباس كاري كه در قسمتهاي نمناك محيط كار پوشيده مي شود .

3) فضاي كافي براي تعويض لباس و كفش .

4) مراقبتهاي كافي براي جلوگيري از دزديده شدن لباس و وسايل .

5) رعايت نظافت و تميزي .

6) تهويه و نور كافي .

دستشويي :

از نظر مقررات ، تهيه و نگهداري و تسهيلات كافي و مناسب براي شستشو ضروري است . اين تسهيلات شامل آب جاري(  سرد يا گرم ) صابون و ساير وسايل مناسب براي تميزكردن وخشك كردن مي باشد . اين مقررات حداقل استاندارد را براي تعداد دستشويي واندازه آن مشخص كرده است . براي هرجنس تعداد دستشويي مطابق جدول زير در نظرگرفته مي شود .

 

ابعاد دستشويي فردي 105 * 60 سانتي متر در نظر گرفته ميشود و حداقل فضاي لازم در اطاق دستشويي به ازاء هر دستشويي فردي حدود 6  .3 mm است . در كنار هر دستشويي وجود مواد پاك كننده و ضدعفوني كننده الزامي است كه بهترين و معمولترين آن صابون به صورت مايع ، پودرو يا ژله و جامد مي باشد كه نوع مايع آن با صرفه تر و بهداشتي تر است.

حمام : در هر صنعت بويژه صنايع داغ داراي گردوغبار صنايع غذايي و غيره رعايت چندين مورد متناسب با تعداد كارگران الزامي است . مثل گرم كردن و تهويه حمام داراي كمال اهميت است . سطح كف حمام نبايد كمتر از 120 * 90 مي باشد ديوارهاي بين اطاقهاي دوش نبايد كوتاهتر از 2 متر باشد كف و ديوارها كاشي به رنگ روشن و قابل شستشو باشد براي هر 15 نفر كارگر بايستي يك دوش مجهز به آب گرم و سرد در نظر گرفته شود .

توالت :  براي هر جنس توالت بتعداد كافي و جداگانه بر حسب جدول زير مورد نياز است .

 

حداقل ابعاد بايد 105 * 80  سانتي متر باشد بطوريكه فضاي آن از حدود 1  .5 mm كمتر نباشد كف و ديوارهاي آن كاشي كاري ، بدون ترك ، به رنگ روشن و قابل شستشو باشد . با توجه اينكه امر ضدعفوني ، شستشو و نظافت كليه تسهيلات فوق الذكر از اهميت خاصي برخوردار مي باشد . بكارگيري فرد يا افرادي براي اين منظور الزامي است .

تسهيلات بهداشتي در كارخانه :

            با توجه به تعداد دستشوئيهاي موجود مي توان گفت در اغلب كارگاهها از نظر كمي قابل قبول بوده ولي اكثر آنها مستعمل و كثيف بوده و نيز اكثر آنها فاقد مواد ضدعفوني كننده و پاك كننده و همچنين آب گرم بوده و به امر نظافت آن هيچگونه توجهي نمي شود ولي لازم به ذكر است كه تعداد دستشويي و توالت در دست احداث مي باشد كه با ارزيابي هاي انجام شده مشخص شد كه اين تعداد دستشويي متناسب با تعداد كارگران مي باشد و نيز داراي شير آب گرم و سرد مي باشند و نيز از لحاظ ابعاد در نظر گرفته شده به صورت استاندارد هستند پيشنهاد مي شود كه در اين دستشويي هاي در حال احداث از سينكهاي دستشويي پدالي استفاده شود و در كنار هر دستشويي مايع دستشويي به ميزان نياز در اختيار كارگران قرار داده شود . در مواردي كه دستها با مواد شيميائي از قبيل گازوئيل ، حلالها ، رنگ و … تماس دارد و كارگر ناگزير به شستن مكرر آنها مي باشد بهتر است از كرمهاي مخصوص بعد از شستشوي دست استفاده شود تا باعث خشكي و از بين رفتن چربي دستها نشود همچنين استفاده از پمادهاي مناسب ديگر به منظور حفاظت دستها ضروري است در كارخانه شوگا تسهيلات خشك كردن دستها وجود ندارد و كارگران بعد از شستشوي دستها آنرا با لباسهاي خود خشك مي كنند براي رفع اين مورد غيربهداشتي بايد تسهيلات خشك كن الكتريكي هواي گرم يا حوله هاي لوله اي و كاغذي يكبار مصرف در كنار دستشوئيها نصب شود تا كارگران بعد از شستشوي دستها و صورت از آنها استفاده كنند .

 

سلف سرويس كارخانه :

            در قسمت سلف سرويس 8 نفر مشغول بكار مي باشند و روزانه قادر به سرويس دهي 800 نفر مي باشند .

به منظور دستيابي به سطح بالاتري از بهداشت و سلامت كاركنان در مصرف كنندگان رعايت نكات زير توصيه مي شود :

1ـ نسبت به صدور كارت بهداشتي افراد و انجام آزمايشهاي مربوط بوسيله معرفي آنها به پزشك انجام شود .

2ـ ورود به آشپزخانه به خصوص در محوطه سردخانه ها با كفشهاي معمولي قدغن شود .

3ـ در جلوي درب ورودي به سردخانه حوضچه حاوي مواد ضد عفوني كننده (آب آهك ) قرار داده شود تا كارگران با كفشهاي ضدعفوني وارد شوند .

4ـ ضدعفوني كردن سبزيجات با استفاده از پركلرين انجام شود .

5ـ مواد پاك كننده دستها و ظروف به حد وفور در اختيار كارگران قرار گيرد .

6ـ گندزدائي و ضدعفوني محيط و كف و ديوارها انجام شود و تمامي دربها و پنجره ها مجهز به نصب توري براي جلوگيري از ورود مگس به داخل آشپزخانه شوند .

7ـ به كارگران مشغول در اين قسمت آموزشهاي لازم در خصوص رعايت بهداشت فردي استحمام قبل از پخت غذا رعايت بهداشت در حين پخت غذا و  … داده شود .

8ـ كاركنان محل غذا خوري بايد داراي روپوش سفيد و تميز بوده و نسبت به نظافت شخصي خود را مراقبت كنند . 

پيشنهادات :

1ـ جهت آشنائي بيشتر شاغلين و كارگران هر واحد ايجاد مراكزي زير نظر مهندسين بهداشت براي آموزش موارد در اصول بهداشتي كه در پيشگيري از بسياري بيماريها و آلودگيها اهميت بسزايي خواهد داشت الزامي است .

2ـ در بازديدهاي بعمل آمده ديده شد كه اكثر كارگران غذاي خود را در محيطي بيرون از سلف سرويس صرف مي كنند و نيز قبل از صرف غذا به موازين بهداشتي توجهي نمي كنند به همين علت پيشنهاد مي شود كه در هنگام توزيع غذا به هيچ عنوان اجازه خروج غذا از     سلف سرويس به كارگران داده نشود و نيز در صورت امكان در قسمت جلوي درب ورودي سلف سرويس تعدادي دستشوئي ايجاد شود تا هنگام رفتن كارگران به سلف سرويس از اين سرويس دستشوئي عبور كرده و نسبت به شستن دستهاي خود اقدام نمايند .