کارگاه لوله کشی
کارگاه لوله کشی
مقدمه:
هدف از لوله کشی آب و فاضلاب مخصوصا در شهرها ، توزیع و تهیه صحیح و پاکیزه
آب تصفیه شده جهت آشامیدن و مصارف دیگر بهداشتی و خارج کردن فاضلاب حاصله
از محیط مسکونی می باشد . به این منظور ما باید انواع لوله ها و اتصالات آنها را بدانیم
تا بتوانیم عملیات لوله کشی را به نحو مطلوب و متناسب با اقتضای محل انجام دهیم .
همچنین لوله های آب و فاضلاب به لوازم بهداشتی ساختمان مربوط می شود . انتخاب
صحیح این لوازم در نمای داخلی ساختمان و ارزش اقتصادی آن تا ثیر فراوان دارد.
در این گزارش ابتدا انواع لوله را معرفی میکنیم و موارد استفاده هریک را بیان کرده
و در نهایت وارد مبحث اتصالات خواهیم شد و نحوه صحیح این اتصالات را بیان میکنیم.
انواع لوله ها:
لوله های آهنی گالوانیزه:
جنس این نوع لوله ها از آهن سفید نورد شده است که درز آن توسط دستگاههای درز جوش به هم جوش داده می شود و سپس لوله را در فلز روی مذاب فرو میبرند . به همین دلیل آنها را لوله های با درز نیز می گویند.این نوع لوله ها از رنگ تیره و خاکستریشان شناخته می شوند و عموماً به دو صورت سبک و متوسط تولید می شوند.
کلیه لوله های فولادی وآهنی گالوانیزه در شاخه های 6 متری ساخته می شوندو دوسر لوله حدیده شده ودوسردنده با قطر5/. اینچ تا 8اینچ تولید می گردند. قطر این لوله ها معمولاً قطر اسمی است که بزرگتراز قطر داخلی و کوچکتراز قطر خارجی است. در بازار این لوله ها را براساس نمره می شناسند.
از اتصال این لوله ها به روش جوشکاری باید پرهیز نمود زیرا بر اثر حرارت ناشی از جوشکاری روی به صورت اکسید روی در می آید و تنفس آن ایجاد مسمومیت کرده و موجب آسیب دیدن دستگاه تنفسی میشود.
مشخصات لوله های گالوانیزه شامل نمره لوله،قطر اسمی لوله و... است که مثلاً لوله ای که قطر اسمی اش 3 اینچ است نمره اش 5/2 است.یا برای لوله ای که نمره اش 2است، قطر خارجی اش 4/21-21 است. برای لوله ای که نمره اش 3 است، قطر خارجی اش 9/26 -4/26 است برای لوله ای که نمره اش 4 است ، قطرخارجی اش8/33-2/33 است والی آخر.
برای تعیین نمره لوله از کولیس استفاده می کنیم و موقع اندازه گیری باید کولیس را داخل لوله کرد و صفر خطکش تا صفر ورنیه همان فاصله اندازه گیری شده است.
لوله های چدنی:
جنس این نوع لوله ها از چدن ریخته گری است و بر حسب نوع کاربرد آنها انواع و مقدار آلیاژ،شکل و طول لوله ، نوع اتصالات آنها با هم متفاوت هستند و اغلب در سیستم لوله کشی فاضلاب استفاده می شوند.این نوع لوله ها بر دو نوع تخت و سر توپی تقسیم می شوند. نوع توپی دار به دو دسته یک سر توپی و دو سر توپی تقسیم می شود.
لوله های چدنی با سر توپی و سر تخت به ترتیب لوله های بوشن دار و بدون بوشن نیز نامیده می شوند.برای اتصالات لوله های چدنی تخت از بست استفاده میکنیم ودر لوله های چدنی توپی دار از اتصالات سرب وکنف استفاده می کنیم.
لوله های پلاستیکی:
این لوله ها که در تا سیسات آب و فاضلاب بکار برده می شوندعبارتند از :
1- لوله های پلاستیکی پی وی سی( PVC- مخفف پلی ونیل کلراید): در شبکه فاضلاب بیشترین استفاده را دارد.
2- لوله های پلاستیک PP( مخفف پلی پروپیلن).
3- لوله های پلاستیکیPE( مخفف پلی اتیلن): در شبکه فاضلاب بیشترین استفاده را دارد
4- لوله های پلاستیکیPB( مخفف پلی بوتیلن)
5- لوله های پلاستیکی CPVC( مخفف کلرینیتد-پلی ونیل کلراید)
6- لوله های پلاستیکی ABS( مخفف اکریلونیتریل،بوتادین و استیرن)
لوله های PP یا لوله های سبز:
این لوله ها به خاطر خواص منحصر به فردشان در آبرسانی سیستم -های کوچک خیلی پرکاربرد است.
این لوله ها به رنگ سبز یا سفید در بازار وجود دارد و اتصالات آن به وسیله جوش حرارتی موسوم به او با ذوب موضعی سطح خارجی لوله و سطح داخلی اتصال یا بصاله قطعات لوله را به همدیگر می توانند متصل کنند. از جمله محاسن این لوله ها : در فشار های بالای سیال بسیار مقاوم است و تحمل دمای آنها زیاد است.از50- درجه تا دمای 85 درجه و زیر صفر درجه هم میتوان این لوله ها را استفاده کرد.نقطه ضعف این لوله ها این است که در مقابل نور خورشید ضعیف اند وتا 3 الی 4 سال می توان از آنها استفاده کرد.در داخل منازل هم نمی توان از این لوله ها استفاده کرد.
لوله های PVC:
این لوله ها دارای وزن سبکی هستند و به راحتی در بین سقف کاذب و مکان هایی که دسترسی به آنها مشکل است نصب می شود. اتصال لوله وقطعات آن بسیار سریعتر و آسانتر از سایر لوله هاست. این لوله ها در برابر مواد شیمیایی از مقاومت بالایی برخوردار هستند.اما در کنار این حسن ها ، معایبی نیز دارند از جمله لوله های پی وی سی خشک در برابر سرما بسیار حساس و شکننده هستند. در برابر حرارت زیاد فرم و استحکام خود را از دست می دهند.برای رفع گرفتگی این لوله ها نمی توان از هوا استفاده کرد حتما باید از فنر استفاده کرد.
اتصال لوله های PVC برحسب نوع لوله و اتصالات به روشهای مختلف انجام می شود که نوع اتصال چسبی متداولتر است.
لوله های PE:
نوع اول این لوله ها مقاومت حرارتی پایین ، قابلیت انعطاف خوبی دارد و نوع دوم این لوله ها دارای چگالی متوسط و اندکی سخت تر از نوع اول هستند و در دمای بالا مقاومتشان بیشتر است. ضخامت لوله های PE از PVC بیشتر است. نوع سوم بسیار سنگین تر از نوع قبلی و چگالی بیشتری دارند و برترین خواص فیزیکی از نظر مقاومت- قابلیت انبساط- درجه سختی را دارا هستندو ازاین رو کاربرد وسیعی در گازرسانی و آبرسانی دارند. لوله های PE جوش حرارتی سربه سر یا اتصال پیچ و مهره ای است.این لوله ها تا 20 سال عمر می کنند به شرطی که ضربات یا گرمای زیاد روی آنها نباشد این لوله ها را در دمای زیر صفر درجه هم می توان استفاده کرد ولی معمولاً در شبکه آب گرم توصیه نمی شود حداکثر تحمل دمایش تا 55 درجه است.
نقطه ضعف این لوله ها این است که اتصالاتش حجیم است و فضا اشغال می کند و در سقفهای کاذب در تاسیسات تصفیه خانه محدودیت استفاده را داریم.
لوله های PB:
لوله پلی بوتیلن در برابر خوردگی، یخ زدگی،خاکهای اسیدی و رسوب گرفتگی مقاوم است. این لوله هنگام انجماد ترک نمی خورد ودر دمای 82 درجه سانتی گراد فشار 5/6 اتمسفر را تحمل می کند.
اتصالات در لوله های پلی پروپیلن:
اتصالات در لوله های pp به اتصالات ساده ومختلط تقسیم میشوند. اتصالات ساده وصاله هایی هستند که از هر دوطرف به لوله های pp متصل شوند.اما وصاله های مختلط برای مواقعی کاربرد دارد که بخواهیم انتهای لوله هایpp را به وسایلی مانند شیرآلات،مخازن،یا لوله هایی از جنس دیگر مرتبط کنیم.در وصاله مختلط یک طرف لوله از جنس pp یک طرف از جنس یک فلز دیگر مثل برنج استزیرا در آن قسمت می خواهیم اتصال ایجاد کنیم با وسیله ای غیر از فلز. وصاله های دیگر شامل انواع زانویی ها مثل زانویی دیواری که با رور پلاک می توان شیر
را به ان وصل کرد. بوشن مختلط ،بوشن ساده .حسن لوله های pp در این است که به دلیل اتصال ساده وسرعت بالا انجام کار یا اجرای سیستم لوله کشی با این لوله ها خیلی سریع تر پیش میرود . جدار داخلی لوله صیقلی اند و خوردگی در لوله ها ایجاد نمی شود.
اتصالات در لوله های چدنی:
لوله های چدنی و اتصالات آنها معمولا به صورت نر ومادگی ساخته می شوند.برای وصل کردن لوله به لوله یا اتصال،لوله را باید طوری نصب کرد که قسمت مادگی در جهت جریان قرار گیرد قبل از اتصال لازم است که سرها و همچنین بدنه لوله چدنی از نظر شکستگی آزمایش شود. نحوه آزمایش از طریق زدن ضربات آرام یک چکش کوچک امکان پذیر است اگر لوله دارای ترک موئی هم باشد صدای ضربات بصورت بم که اصطلاحاً صدای مرده چدن نام دارد شنیده می شود.پس از اطمینان از سالم بودن ، لوله ها را کاملاً در یک امتداد هم محور و در داخل یکدیگر قرار می دهیم به نحوی که به صورت خارج از مرکز نسبت به یکدیگر قرار نگیرد . سپس کنف مخصوص لوله کشی چدن را بصورت مارپیچ بافته و توسط قلم مخصوص کنف کاری و چکش آنرا بداخل شیار باقیمانده بین دو لوله متراکم می کنیم علت بافتن کنف متراکم شدن اولیه کنف می باشد.سپس سرب مذاب را که قبلاً توسط چراغ یا کوره سرب کاری تهیه شده است پس از آنکه اتصال توسط طناب نسوز مخصوص احاطه کردن اتصال جهت جلو گیری از ریختن سرب مذاب به خارج از اتصال ، بسته شد سرب را به داخل اتصال میریزیم تا دو سر اتصال محکم شوند. در حین سرد شدن سرب توسط قلم های مخصوص آب بندی از سمت داخل وخارج و چکش ، سرب را تا حد امکان به داخل اتصال می رانیم و پس از آن توسط قلم مخصوص بریدن و جمع کردن سرب اضافی اتصال را تکمیل می کنیم.
اتصالات در لوله های pvc:
اتصال به صورت چسب است. اتصال به وصاله نیاز دارد. در لوله های pvcفشار ضعیف اتصالات به صورت نر ومادگی ساخته می شود ولی فرق آن با لوله ها واتصالات چدنی در این است که بین دو سر لوله پس از انکه داخل یکدیگر قرار گرفتند مانند لوله چدنی فضایی باقی نمی ماند. و قبل از اتصال باید سرهای مورد نظر را کامل پاک کرده تا عاری از چربی و... باشد تا اشکال در لوله کشی پیش نیاید . سپس دوسر اتصال را به طور کامل و صحیح با چسب مخصوص لوله pvc آغشته کرده و در یکدیگر فرو میبریم .اتصال به دست آمده باید حدود2 تا3 دقیقه بدون وارد آمدن نیروی خارجی بصورت آزاد بماند تا چسب گیرائی کامل خود را به دست آورد.
حدیده کاری:
حدیده کاری معمولا برای لوله های آهنی و گالوانیزه است و برای لوله های چدنی و انواع لوله های پلاستیکی کاربرد ندارد. حدیده کاری بعضا برای لوله های مسی و برنجی استفاده می شود.در این قسمت اشاره ای به تفاوت برنج وبرنزشد که برنج آلیاژ مس و روی است ولی برنز آلیاژ مس و قلع است.برنج و برنزآلیاژی به رنگ زرد هستند و هر دوآلیاژمس می باشند. در ضمن برای لوله های برنجی هم می توان حدیده کاری را انجام داد.در حدیده کاری معمولا 4 الی 6سری پارچه می دهند. که هر کدام برای سایز مشخصی از لوله ها کاربرد دارد. در لوله های آهنی براساس نمره های لوله اندازها یش را بیان می کنند سایزپارچه حدیده برحسب قطر اسمی لوله های آهنی است. اندازه هایی که روی پارچه حدیده است برابر قطر اسمی آن لوله بر حسب اینچ است. بر روی فکهای ثابت حدیده دندانه هایی وجود دارد که باعث ایجاد شیارروی جدار خارجی لوله می شود وایجاد شیار در واقع همان رزوه کاری یا حدیده کاری است و این شیار ها باعث میشود موقع اتصالات شیارها با هم مچ شده و باچرخاندن لوله واتصالات عملی مشابه پیچ و مهره ایجاد شود.پس کار اصلی را این شیارهایی انجام می دهند که در سطح خارجی لوله قرار دارند. در رو و کناره های حدیده پیچ هایی وجود دارد که بنام های پیچ قفل پارچه حدیده و پیچ کشویی حدیده.
پیچ قفل پارچه حدیده : کنترل پارچه های حدیده به کمک این دو پیچ صورت می گیرد.
پیچ های کشویی: این پیچ ها باعث می شوند پارچه به سینه حدیده چسبیده و حرکت نکند. اگر این پیچ ها را شل کنیم اجازه داده میشود که پارچه حدیده به همان اندازه که هست حرکت کند و به سطح خارجی لوله برسد و پارچه را در سطح خارجی لوله فیکس می کند. در واقع کنترل فکهای حدیده توسط این پیچ ها ست. آچاری نیز وجود دارد که توسط آن می توان این پیچ ها به راحتی باز وبسته کرد.
روش کار:
یک لولۀ2/1inبر می داریم(با اندازه گرفتن قطر خارجی لوله به وسیلۀ کولیس و مراجعه به جدول نمرۀ لوله ها می توانیم نوع لوله را مشخص کنیم.) وبه تناسب ان در دستگاه حدیده از پارچۀ حدیده 2/1 inاستفاده می کنیم .
طرز کار گذاری حدیده به این شکل است که :
از سمت سه نظام لوله واردحدیده می شود و قسمت سه نظام که در اینجا چهار قسمت داردرا بسته طوری که لوله گیرکند و حدیده بتواندخودش رو روی لوله نگه دارد پیچ های خارجی را با دست باز می کنیم پیچ های که مربوط به ناحیۀکشوی پارچه هاست و پارچه ها را از هم دیگرتا جای که ممکن باشد دور می کنیم سپس با دست پیچ های قفل حدیده را می بندیم حتماَ با دست تا زمانی که خواستیم پیچ های کشوی را با اچار صفت کنیم به راحتی بتواند حرکت کند؛مقداری به سمت لوله فشار می دهیم تالوله داخل حدیده شود . انتهای حدیده را دست می گذاریم فشار می دهیم تا سه تا از دندانه ها روی جدار خارجی لوله قرار گیرد سپس از صفت شدن سه نظام مطمئن می شویم و بعد با آچار حدیده پیچ های کشوی را می بندیم هر یک یا دو بار که پیچ یک سمت را صفت می کنیم پیچ ان طرف راهم به همان مقدار سفت می کنیم یک مقدار که صفت شد با همان اچار پیچ ها قفل را صفت می کنیم خیلی صفت نمی کنیم که دیگر امکان حرکت دادن ان ها نباشد(هر دو پیچ در جهت عقربه های ساعت صفت می شوند) اگر خیلی صفت کنیم نیروی چرخشی زیادی به بدنه خارجی لوله وارد کند ویا نیروی ماانقدر نباشد که ما بتوانیم ان را بچر خانیم پس ازابتدا باید اجازه دهیم تا حدیده کاملاَ وارد گوشت یا بدنۀخارجی لوله شود اگر نیاز به نیروی بیشتری داشتیم دسته اهرم را اضافه می کنیم.
بعد شروع می کنیم به چر خاندن در جهت عقربه های ساعت هر نیم دورکه به سمت جلو حرکت می کنیم نیم دور برمی گردیم به سمت عقب برای اینکه ان مسیری که ایجاد شیار کرده و پلیسه ایجاد شده ویا نوار های فلزی را برداشته از سطح خارجی لوله با عمل بر گشت ان نوار ها را جدا می کنیم ودور می ریزیم در واقع انها را از محیط اطراف عمل خارج می کند .
هر یک دور که می پیچانیم روغن می ریزیم.همین طور که داریم می چرخانیم حدیده در محیط لوله پیش میرود وما انقدر باید جلو برویم که تقریباَ طولی بین 12-15mm بتوانیم رزوه ایجاد کنیم(منظور از 15 mmاندازۀ موجود از اخرین رزوۀ که ایجاد کردیم تا سطح خارجی لوله است) در حین کار هم می توان با متر اندازه گرفت.
وقتی که به انتهای کار رسیدیم وزمان ان رسیدا که بر گردیم مجددان پیچ های قبلی راصفت می کنیم زیرا هنوز ان عمق لازم ایجاد نشده و شروع می کنیم به برگشت تا عمق لازم ایجاد و حدیده باز شود . طوری باید پیچ ها را سفت کنیم که راحت حدیده باز نشود ونیاز به اعمال نیرو داشته باشدولایه هایی از فلز را بر دارد.
اگر این کار را نکنیم اتصال به لوله بسته نمی شود.(به دلیل تفاوت در عمق شیار ها)
زمانی که اخرین دندانه از انتهای لوله بیرون زد مجدداَیک مقدارصفت می کنیم و در جهت عقربه های ساعت می پیچانیم.
1-2حدیده:
برای اینکه رزوه در سطح خارجی لوله ایجاد کنیم از این وسیله استفاده میکنیم. این ابزار برای دنده کردن سر لوله به کار می رود و از مهمترین وسایل لوله کشی میباشد. حدیده ها را به دو صورت دستی و برقی ساخته اند که از نظر پارچه(دنده) به صورت تک پارچه، دو پارچه وچهار پارچه موجود می باشند که برای سهولت کار و دنده کردن لوله های قطور عموماً از برقی یا چهار پارچه استفاده می شود.
یک دستگاه حدیده سه قسمت دارد:
1 1 . اهرم حدیده(دسته اهرم+ دایره اهرم) 2. پایه نگه دارنده یا سه نظام
3. قسمت پارچه های حدیده
در آن قسمت دایره ای اهرم یک ساختار چهار تکه ای که همان فک های متحرک است وجوددارد. اگر این قسمت
دایره ای را در جهت عقربه ها ی ساعت حرکت دهیم، فاصله فکهای متحرک کم می شود وبا تنظیم آن باعث می شود لوله محکم نگه داشته شودقسمت دیگر پارچه های حدیده است که از قطعات فولاد ابزار سازی ساخته شده است.
ساختارش به این صورت است که دارای دو فک ثابت است که معمولاً لوله از وسط آن عبور می کند و از چهارنقطه با سطح خارجی لوله در تماس است.برحسب قطر لوله از حدیده های مختلف استفاده میشود.برای لوله هایی با قطر بیش از 20 الی 80 میلیمتر از حدیده های بزرگ استفاده می شود که به این حدیده های بزرگ حدیده های میدانی می گویند. در عمل از حدیده های بزرگ برای حدیده کردن لوله ها
در شبکه توزیع آب استفاده می شود.
انواع حدیده ها:
1. حدیده یک پارچه 2. حدیده دو پارچه
حدیده یک پارچه: از این حدیده برای پیچ بری قطرهای معینی استفاده می کنند و معمولاً آنها را برای تولید پیچ های
فولادی با قطر 16 میلی متر و پیچ هایی که از جنس فلزاتسبک می باشند تا قطر 20 میلی متر و پیچ های برنزی تا
قطر 30 میلی متر مورد استفاده قرار می دهند.
انواع حدیده های یک پارچه:
1. حدیده بدون درز
2. حدیده درز دار 3 . حدیده شش گوش
حدیده دو پارچه:
محیط خارجی این نوع حدیده ها را به صورت چهار گوش می سازند. این پارچه ها طوری طراحی شده اند که
یک سری از آنها برای تولید پیچ با قطر های مختلف دارای ابعاد مساویمی باشند با این ترتیب می توان از یک
حدیده گردان برای حدیده کردن پیچ هایی که دارای قطر های مختلف می باشند استفاده کرد.
روش کار این نوع حدیده ها به این ترتیب است که در مرحله اول با دور کردن پارچه ها از هم بوسیله پیچ تنظیم برش مقدماتی را انجام داده و در مراحل بعد به تدریج پارچه ها را بهم نزدیک می کنند و این عمل را تا کامل شدن رزوه ها ادامه می دهند.[1]