HSE و بهداشت حرفه ای

 

ایمنی حریق به همراه چک لیست و راههای کنترل حریق کنترل آن

               

 

آتش سوزی يكي از خطرناکترين پديده هايی است که می تواند خسارات مالی و جانی فراوانی به جای بگذارد. به طور کلی وقتی از ايمنی صحبت می شود، اولين چيزی که به ذهن افراد خطور می کند حريق و آتش سوزی است . نکته جالب اين است که در بررسی آمارها و علل آتش سوزيهای کشور های مختلف صنعتی چنين نتيجه گرفته شده است که قريب 75 الی 80 درصد آتش سوزيها قبل از وقوع قابل پيشگيری هستند و برای بقيه بايستی از وسايل و تجهيزات موثر و استاندارد اطفا حريق استفاده کرد .

 سيگار و ته سيگار حدود 18% از آتش سوزيها را در مراكز صنعتي بوجود مي آورند و مواد بيش از اندازه حرارت ديده 8% آتش سوزيها را تشكيل مي دهد و اين امر اغلب در مورد مايعات و ديگر مواد اشتعال زاست كه در دما بالا نگهداري مي شوند . به غير از عواملی كه گفته شد ،سطوح داغ 7% ، شعله برخي ابزار آلات 7% ، جرقه هاي مواد سوختني 5% ، تورم ناگهاني 4% ، دستگاه برش جوشكاري 4% ، در مجاورت آتش قرارگرفتن 3% ، حريق هاي عمدي 3% ، جرقه هاي ناشي از سايش 2% ، پاشش مواد مذاب 2% ، فعل و انفعالات شيميائي 1% ، جرقه هاي مخرب 1% ، جرقه هاي ناشي از برق 1% ،ساير عوامل نيز حدود 1% از عوامل ايجاد حريق مي باشند .

 

مروري بر پژوهشهاي گذشته

در گذشته آتش سوزيهاي بزرگي در دنيا اتفاق افتاده كه تلفات زيادي در بر داشته است به طور مثال در سال 1996 در كشور انگلستان بيش از 532000 مورد آتش سوزي ثبت شده كه  آنها در محيطهاي كار اتفاق افتاده است كه باعث بيش از 600 مورد مرگ و16000 مورد جراحت به افراد گرديده است.   

در ايران نيز آتش سوزی جلفا در سال 1355 يک ميليارد تومان خسارت بر جای گذاشت .

 

مستندات قانونی

آئين نامه هاي پيشگيري و مبارزه با آتش در كارگاهها :

ماده 2 : كليه كارگاهها بايد داراي وسايل و تجهيزات كافي پيشگيري و مبارزه با آتش سوزي بوده و در تمام ساعات شبانه روز اشخاصي كه از تعليمات لازم بهره مند و به طريقه صحيح استعمال وسايل وتجهيزات مربوط آشنا باشند ف در اختيار داشته باشند.

ماده 21 : در كارگاهها ئيكه بيشتر احتمال بروز حريق مي رود بايد وسايل مخصوص اعلام خطر ( آژير ) به كار رود به طوريكه محوطه كار اعلام خطر شنيده شود.

ماده 22 : كارفرما موظف است مواد محترقه مورد نياز كارخانه را در تانكها بايد از محل كار مجزا و فاصله كافي داشته باشد.

ماده 23 : در نقاطي كه مواد منفجره يا مواد سريع الاحتراق يا سريع الاشتعال وجود دارد ، استعمال دخانيات و روشن كردن و حمل كبريت و فندك و امثال آنها بايد ممنوع گردد.

ماده 27 : كليه كارگاههايي كه فعاليت آنها امكان مخاطرات شديد يا نسبتا" مهم آتش سوزي دارد ، بايد مجهز به وسايل اعلام وقوع حريق باشند . اين وسايل بايد متعدد بوده و اعلام خطر در هر قسمت از ساختمان كارگاه كه به صدا در آيد براي كليه اشخاص قابل استماع باشد.

ماده 28 : در هر طبقه از ساختمان كارگاه بايد تعداد كافي وسايل اعلام خطر حريق دستي وجود داشته باشد و اين وسايل را بايد در جهبه هاي شيشه اي در محلي قرار داد كه براي رسيدن به آنها مسافتي بيش از 30 متر ( 100 ) فوت ضروري نباشد.

ماده 29 : وسايل اعلام وقوع خطر بايد به وسيله رنگ قرمز در محل نصب آنها به كار رفته و كاملا" مشخص باشند و به سهولت دردسترس بوده ودر معبر طبيعي فرار از آتش قرار داشته باشند.

 

احتراق

احتراق عبارتست از تركيب سريع اكسپژن با ماده سوختي و چون بيشتر اشيايي كه با آن سر و كار دارد داراي كربن است لذا محصول اين تركيبات مقداري آب و گاز CO₂ است.

مثلث حريق؛ مثلث اطفاء

با مفهوم مثلث حريق و اضلاع آن آشنائي كامل داريم .سوخت گرما و اكسيژن سه ضلع آن هستند كه در صورت رسيدن هر سه آنها به شرايط مطلوب حريق رخ خواهد داد و در ادامه آن ضلع چهارم كه از آن به عنوان زنجيره واكنش ياد مي شود به آنها اضافه خواهد شد.

 

 تعاريف رايج در حريق:

1ـ دماي سوختن Ignitin Temprature: كمترين درجه حرارتي كه يك گاز يا مايع بدون وجود يك منبع حرارتي (شعله) در آن مشتعل مي‌شود.

2ـ دماي اشتعالFlash Point: پايين‌ترين درجه حرارتي كه در آن درجه حرارت بخار كافي براي عمل احتراق از مايع متصاعد شود.

3ـ دماي احتراق Fire Point: حداقل دمايي است كه در آن، حرارت ناشي از احتراق بتواند از يك مايع، بخار كافي براي ادامه حريق توليد كند.

4ـ دماي خود سوزي Auto Ignition Temprature : سوختن تركيبات بخار (گاز) و هوا بدون وجود منع حريق نظير جرقه و شعله.

5ـ دماي فروزش Kindling Temprature  : دمايي كه يك جسم جامد براي سوختن نياز دارد كه متشكل، درجه خلوص ماده، رطوبت و سرعت هوا بر آن موثرند.

6ـ حد پايين اشتعال (LEL)Lower Explosive Limit :حداقل غلظت گاز و يا بخار موجود در هوا براي انتشار شعله را مي‌گويند كه بر حسب درصد است.

7ـ حد بالاي اشتعال Upper Explosive Limit (UEL) : بالاترين غلظت گاز يا بخار موجود در هوا كه شعله مي‌تواند در آن منتشر شود.

سازمان N.F.P.A مكان ها را از نظر پتانسيل خطر آتش سوزي و استانداردهاي خاموش كننده ها به سه دسته كم خطر (Lo w) ، با خطر متوسط (Moderate) و پرخطر(High) به شرح ذيل تقسيم نموده است :

1)خطر سبك Low :

مكان با خطر سبك ، مكاني است كه تنها مقدار كمي مواد قابل احتراق در محل وجود دارد و در نتيجه آتش سوزي كوچكي پيش بيني خواهد شد . مكان هاي اداري ، اتاق هاي درس مدارس ، كليساها ، سالن مونتاژ و نظاير آن در گروه مكانهاي كم خطر قرار دارد .

2) خطر متوسط يا معمولي Moderate :

مكان با خطر متوسط مكاني است كه ميزان مواد قابل احتراق در محل بطور متوسط باشد و در نتيجه آتش سوزي در حد متوسط قابل پيش بيني است . پاركينگ ، محل هاي نمايش ، انبارهاي تجاري و نمايشگاه اتومبيل و نظاير آن در گروه مكان هاي خطر متوسط قرار دارند .

3)   خطر زياد يا مكان پرخطر High  :

در اين مكان ها ميزان مواد قابل احتراق موجود در آن نسبتاً زياد است و در نتيجه آتش سوزي قابل توجهي پيش بيني مي شود . مكان هاي پرخطر از جهت استانداردهاي مربوط به خاموش كننده هاي بيشتر شامل : مكانهايي است كه با مواد سلولزي و چوب سروكار دارند .

همچنين مكانهاي ارائه سرويس به هواپيما ، انبارها با تلي از مواد قابل احتراق در اين گروه قرار دارند . در عمليات ايمني حريق معمولاً برنامه‌هاي اجرايي در چهار مرحله زير انجام مي‌گيرند:

الف) شناسايي ريسك Risk Recognation

ب) آناليز ريسك Risk Analysis

ج) آشكار سازي Risk Detection

د) پيشگيري Prevention

ـ در مرحله اول يعني شناسايي ريسك به اين شكل عمل مي‌شود كه ريسك اصلي حريق مربوط به ماده سوختي است و خطرناك‌ترين مواد، مواد قابل اشتعال مي‌باشند. بنابراين اولين اقدامي كه در زمينه ايمني حريق بايستي صورت گيرد، ليست كردن كليه مواد قابل اشتعال يك محيط مي‌باشد.

ـ در مرحله دوم، ريسك‌هاي شناخته شده در مرحله اول، مورد آناليز قرار مي‌گيرد. جهت آناليز ريسك شيوه‌هاي مختلفي وجود دارد. يكي از اين روش‌ها. استفاده از متد جدولي P. H.A يا تحليل مقدماتي خطر مي‌باشد كه در آن بر اساس شدت بروز خطر و از طريق ماتريكس  بررسي خطر كه تركيبي از احتمال خطر و شدت خطر مي‌باشد، صورت مي‌گيرد. در نهايت با توجه به ميزان و معيار ريسك. الويت بندي جهت انجام اقدامات در رابطه با ايمني حريق انجام مي‌شود.

 

 

طبقه‌بندي حريق بر مبناي استاندارد National Fire Protection Association (NFPA):

حريق گروه A ـ عمدتاً از سوختن مواد جامد به وجود آمده و اغلب پس از سوختن خود خاكستر به جاي مي گذارند .

حريق گروه B ـ از ناحيه مايعات و گازهاي قابل اشتعال به وجود مي آيند .

حريق گروه C ـ از ناحيه دستگاههاي الكتريكي و سيستم هاي الكتريكي ناقص بوجود مي آيند .

حريق گروه D ـ از ناحيه فلزات قابل اشتعال نظير سديم ـ پتاسيم ـ منيزيوم و آلومينيوم و ... بوجود مي آيند .

در سيستم اروپايي حريق ها به 5 گروه تقسيم مي شوند :

حريق گروه A : (مواد سوختني جامد) .

حريق گروه B : (الكتريكي ) .

حريق گروه C : (مايعات قابل اشتعال ) .

حريق گروه D : (فلزات قابل اشتعال) .                           

حريق گروه E : (گازها) .

 

 روش هاي اطفاء حريق گروه A :

بهترين روش حذف ضلع حرارت توسط ماده اطفائي آب است . اگر در فشار عادي آب تبخير شود افزايش حجمي حدود 1700 متر پيدا مي كند و در اين حالت قدرت خفه كنندگي اش 7 برابر كف و 5/6 برابر Co₂ مي شود .   

 روش هاي اطفاء حريق گروه B :

بهترين روش حذف ضلع اكسيژن يا خفه كردن مي باشد كه توسط مواد شيميائي مختلف نظير كف پودر و گاز ، هالوژنها ، پودر خشك و ... انجام مي شود .

روش هاي اطفاء حريق گروه : C

بهترين روش حذف ضلع اكسيژن مي باشد نكته قابل توجه اين است كه در اطفاء اينگونه حريقها بايد از موادي استفاده شود كه :

الف ـ عايق الكتريسته باشد .

ب ـ به دستگاه الكتريكي آسيب وارد نكند .

معمولاً Co₂ و پودر خشك چند منظوره جهت اطفاء اين حريقها استفاده مي شود .

روش هاي اطفاء حريق گروه : D            

جهت اطفاء اين حريق ها از پودر خشك ( Dry powder ) مخصوص براي هر فلز استفاده مي شود. (5)

      جدول 1 : انواع حريق و روش كلي اطفاء بر اساس طبقه بندي NFPA

 

 

شناخت انواع خاموش كننده‌ها از روي كد رنگي ‌طبق استاندارد B.S:

الف) براي آب، قرمز است.

ب) براي پودر، آبي است.

ج) براي كف (فوم) زرد است.

د) براي گاز CO₂،

 

درجه بندي خاموش كننده ها

خاموش كننده هاي دستي قابل حمل را از لحاظ فيزيكي خاموش كننده به دو دسته A وB تقسيم بندي مي نمايند . گروه A را از 1-A تا 40 – A  تقسيم بندي مي نمايند .

خاموش كننده هايي كه بر روي آنها 1 – A  درج شده مي تواند حريقي به مساحت 1 ft² از گروه A را خاموش نمايد و به همين ترتيب براي 40 – A  تعميم داده مي شود .

گروه B را از 1 – B  تا 160 - B درجه بندي مي نمايند . به عنوان مثال خاموش كننده اي كه بر روي آن 1 – B  درج شده مي تواند حريقي به مساحت 1ft² از نوع B را به عمق 4/1 اينچ يا كمتر خاموش كند . درجه بندي در گروه C صورت نگرفته و علت آن اين است كه بين حريقها پس از گذشت زماني كوتاه بسته به مواد پيرامون خود به حريق هاي گروه A يا B تبديل مي شود .

 جدول 2 : اندازه خاموش كننده و استقرار آن براي حريقهاي كلاس A بر اساس NFPA

 

          جدول 3 : اندازه خاموش كننده و استقرار آن براي حريقهاي كلاس B بر اساس NFPA

 

 

 ارتفاع نصب خاموش كننده دستي با توجه به وزن آنها براساس استاندارد NFPA :

1ـ خاموش كننده‌هايي با وزنشان بيشتر از 40 پوند بايد به گونه‌اي نصب شوند كه سر خاموش كننده در ارتفاع بالاتر از 5/1 متر از كف قرار گيرد.

2ـ خاموش كننده‌هايي كه وزن كمتر از 40 پوند مي‌باشد بايد بگونه‌اي نصب گردند كه در ارتفاع يك متر از كف قرار گيرند.

3ـ خاموش كننده‌هايي كه به صورت سيار (چرخ‌دار) مي‌باشند بايد حداقل به ميزان 10 سانتي‌متر از كف زمين فاصله داشته باشد.

 

 

بررسي ايمني حريق در شركت پارس  متال:

تجهيزات موجود در شركت پارس متال  جهت جلوگيري و اطفاء حريق شامل:

 

-          واحد اتش نشاني: اين واحد مجهز به يك ماشين نيسان يا منبع 1000 ليتري و تجهيزات مربوطه جهت اطفاي حريق مي باشد

-          تعداد92 كپسول دستي اطفاي حريق كه در دو نوع  co₂ و پودر و گاز ميباشد

تمام كپسول هاي مورد استفاده در شركت پارس متال  به رنگ قرمز مي باشد در صورتيكه nfpa رنگ سياه را براي كپسول co₂  و رنگ  كرم را براي كپسول پودر و گاز پيشنهاد مي نمايد

 

منابع ايجاد حريق در شركت پارس متال با توجه به بررسي  حوادث مربوط به حريق شامل:

1-     نشت روغن جك هيدروليكي واحد گيزاك وپاشيدهن مواد مذاب روي انها.

2-    ريختن مايع يا اب داخل مواد مذاب و همچنين سوراخ شدن ديواره كوره ها و ورود اب به داخل مذاب.

3-    قرار دادن ظروف سر بسته مانند قوطي در لابلاي قراضه ها و انفجار داخل مواد مذاب

4-    تماس شعله هاي ناشل از مشعل هاي گرم  كننده بوته ها  با مواد اتش گير مثل پارچه هاي  روغني و يا لياس كارگران

5-    مواد شيميايي اتش گير مانند چسب ارالديت و چسب شارلاك  كه در انبار فني نگهداري مي شوند و همچنين تابلو هاي برق كه مي توانند با جرقه  يا اتصال ايجاد اتش سوزي نمايند

6-    مواد سوختني از قبيل لباس كار كفش و بسته هاي كاغذ كه در انبار ملزومات نگهداري مي شوند

7-    موادي از قبيل هگزامين ‏‏‎ْ، كاربيدو غيره كه خاصيت اشتعال پذيزي  و انفجار دارند و در انبار نگهداري مي شوند

8-    نشت قير در واحد قير زني  و قرار گرفتن در معرض صفحات چدني كه توسط مشعل سرخ شده اند

 

 

 

تعيين تعداد كپسول هاي اطفاء حريق با استفاده از روش NFPA :

كليه كپسول ها بر حسب عامل يا ماده ضد حريق ، روش عملكرد ، ظرفيت ، جريان پرتابي در خط افقي بر حسب فوت ، زمان تخليه ، دماي نگهداري و كلاسهاي حريق طبقه بندي مي گردند . لذا با داشتن اطلاعات فوق الذكر و تعيين محل از نظر كيفيت خطر و درجه بندي خاموش كننده ، به تناسب ميزان خطر محل ، حداكثر مساحتي كه خاموش كننده ، حفاظت مي كند را مي توان بدست آورد .

در طراحی حريق بايد ملاحظاتی را مد نظر قرار داد که تعدادی از آنها در زير آمده است :

1.     تعداد تعيين شده خاموش کننده ها حداقل تعداد است .

2.    خاموش کننده ها برای حريق های کوچک می باشد .

3.    زمان تخليه خاموش کننده 8 تا 10 ثانيه است .

4.    سطح حريق برای مايعات قابل اشتعال نبايد از 0.92 متر مربع بيشتر باشد .

حال با توجه به مساحت تحت پوشش كپسول ميتوان تعداد كپسول مورد نياز براي هر كارگاه را طبق رابطه زير محاسبه نمود .

N = تعداد خاموش کننده ها

A= مساحت کارگاه بر حسب فوت مربع                              

 

 

 

اصول پخش و نصب صحيح كپسول‌هاي دستي اطفاء‌حريق:

بعد از محاسبة تعداد كپسول‌هاي مورد نياز با روش استاندارد بايد آنها را به طور صحيح در نقاط مورد نظر كارگاه نصب كرد. خاموش كننده‌ها بايد بر روي ستون‌ها يا ديوارهاي انبار يا مكان مورد نظر به نحوي قرار گيرند كه همواره فاصله دسترسي با توجه به نوع كپسول رعايت گردد. اين فاصله‌ براي خاموش كننده‌هاي گروه A، 75 فوت يا كمتر و نسبت به خاموش  كننده‌هاي گروه B كمتر از 30 فوت باشد. استاندارد NFPA روش رسم دايره‌اي را براي چيدمان خاموش كننده‌هاي دستي پيشنهاد مي‌كند.

در نصب خاموش كننده‌ها بايد موارد زير مدنظر باشند.

ـ توزيع يكنواخت خاموش كننده‌ها.

ـ راحتي دسترسي و نبود موانع موقت

ـ نزديكي به ورودي‌ها و خروجي‌ها

ـ محفوظ بودن كپسول از زنگ زدن و آسيب و صدمه ديدن

با توجه به تعداد كپسول مورد نياز ، نحوه چيدمان كپسول ها بايد بگونه اي باشد كه تمام سطح كارگاه تحت پوشش قرار گيرد . سطح تحت پوشش كپسول عبارت است از مساحت مربع محاطي به دايره اي به شعاع تحت پوشش كپسول .

 

 

سيستم كشف و اعلام حريق

در كنترل و اطفاي حريق، زمان نقش تعيين كننده اي دارد. در صورتيكه مامورين يا سيستم اطفاء حريق به موقع از بروز حريق آگاه نشوند به علت گسترش تصاعدي حريق مهار آن دشوار مي گردد. كشف و اعلام حريق در لحظات اوليه نقش مهمي در كنترل خسارات دارد.

كشف و اعلام به موقع مي تواند از وارد آمدن صدمات به انسانها و از بين رفتن سرمايه جلوگيري نمايد. روشها و وسايل اعلام خطر متنوع مي باشند مانند:

1-   روش دستي اعلام حريق: در اين روش كشف و اعلام حريق توسط افراد شاغل يا ساكن انجام مي گيرد. مزيت اين روش ارزاني و سادگي آن مي باشد. سيستمهاي خروجي دستي مبتني بر امكانات موجود در محل بوده و شامل موارد زير مي باشد:

الف – اعلام دستي از طريق آژير دستي

ب- اعلام توسط سيستم الكتريكي

ج- اعلام توسط بلندگو

د- استفاده از تلفن

حداكثر فاصلة دسترسي افراد در محدوده با كليدهاي اعلام كننده بايد 30 متر و ارتفاع آنها از سطح زمين حداقل 110و حداكثر 140 سانتيمتر باشد.

2-  سيستمهاي اتوماتيك كشف حريق: سيستم اتوماتيك شامل كاشف هاي حريق (دتكتورها)، كابلهاي رابط و منبع تغذيه است. اين سيستم به دليل حساسيت بالا مي تواند در مراحل اوليه آتش را شناسايي و به مركز كنترل و اعلام حريق گزارش نمايد.

 

      انواع كاشفهاي اتوماتيك حريق

1-    كاشفهاي حرارتي: اين نوع كاشفها با توجه به مكانيزم و ساختمان خود به صورت اپتيكي و حرارتي حريق راشناسايي مي كنند و در دو نوع ساخته شده اند:

- كاشف حرارتي ثابت             - كاشف حرارتي متغير

 كاشفهاي دودي: اين نوع از كاشفهابراي تشخيص انواع ذرات حاصل از آتش سوزي مناسب و بر دو نوع يونيزه و فتوالكتريك مي باشند.

2-   كاشفهاي شعله اي: اين كاشفها به نور مرئي شعله كه داراي طول موج 760-380 نانومتر هستند حساس هستند و جزء كاشفهاي سريع و مطمئن به حساب مي آيند. اين گروه شبيه به نوع فتوالكتريك ولي با حساسيت بالا مي باشند.

3- كاشفهاي گازياب: اين كاشفها براي تشخيص گازهاي قابل انفجار يا گازهاي ناشي ا زحريق به كار مي روند اين وسايل در واقع نوعي از وسايل اندازه گيري گازها مي باشند كه كاربرد ويژه داشته و در تراكم خاصي از يك گاز يا بخار معين اعلام خطر مي كنند.

 

 

 

انتخاب و نصب كاشفها

موارد ذيل بايستي در انتخاب كاشفهاي حريق مورد توجه قرار گيرد :

1-   در صورتيكه محل كار ماهيتا داراي شعله ، دود، ذرات يا حرارت است نمي توان از كاشفهاي حساس به ماهيت كار استفاده نمود.

2-   نوع و حساسيت كاشف با توجه به ريسك حريق وارزش كالاهاي محدوده انتخاب مي شود.

3- كاشفها معمولا در سقف يا در شرايط ويژه روي ديوارها در ارتفاع بالا نصب مي شوند.

4-   براي افزايش ضريب اطمينان كارايي سيستم بهتر است در هر محدوده از دو نوع كاشف استفاده شود كه يكي از آنها حرارتي خواهد بود.

5-  اگر كاشف در سقف نصب شود بايد فاصله اي بين يك تا 4 اينچ از سقف داشته باشد.

 مركز كنترل و اعلام حريق

به سيستم سخت افزاري و نرم افزاري اطلاق مي شود كه اعلام حريق ابتدا به آن مركز ارسال و مركز مربوطه توانايي تصميم گيري و اجرا براي اعلام و هدايت عمليات اطفاء حريق را داشته باشد.

 

نشانگرهاي نوري پانل مركز كنترل و اعلام حريق:

در مركز اتوماتيك اعلام حريق لازم است  كه كلية ناحيه هاي حريق بر روي تابلوهاي مربوطه داراي نشانگر بوده و به هنگام رسيدن پيام الكتريكي از كاشفهاي هر ناحيه در صورت لزوم آژير صوتي نيز به صدا درآيد. به هنگام عادي بودن وضعيت چراغ هر محدوده با رنگ سبز و در هنگام حريق چراغ با رنگ قرمز و در هنگام نقص سيستم چراغ زرد مربوط به هر ناحيه روشن مي شود.

سيستمهاي خبركنندة حريق:

پيامهاي اعلام حريق مي تواند براي ساكنين،‌شاغلين يا گروههاي عملياتي باشد كه براي هر يك متفاوت خواهد بود. پيامها مي تواند به صورت صوتي،‌نوري، يا تركيبي از اين دو باشد.

 

اجزاء سيستم اعلام حريق اتوماتيكي :

1-     مركز كنترل

2-    دتكتور

3-    شستي

4-    آژير

5-    چراغ چشمك زن

6-    كابل ها وسيم ها با قطر 1.5-2 mm

7-    تكرار كننده

طراحي سيستم اعلام حريق در انبار ملزومات و انبار فني

مواد موجود در انبار فني و ملزومات شامل :

1)       چسب

2)      چوب بعنوان پالت

3)     جعبه هاي پلاستيكي بعنوان جاي پيچ و مهره

ابعاد كارگاه  m³    6×15×75 مي باشد. با توجه به نوع مواد نوع حريق A,B مي باشد. با توجه به موارد فوق و براساس راهنماي B5 5839 در اين كارگاه از دتكتور حرارتي استفاده مي گردد:

1)       اين كاشفها كمترين هزينه را در برداشته و حداقل تعداد آژير خطر را دارند.

2)      چون محيط بسته است بنابراين حرارت ناشي از حريق پراكنده نمي شود و تحليل نمي رود.

                                                                                                                         

 

 

                              جدول 8 - چك ليست ايمني حريق

 

پيشنهادات:

1-     بازرسي مستمر از جك هيدروليكي واحد گيزاك و جلو گيري از انتشار روغن در كف سالن

2-    بازرسي مستمر از ديواره كوره ها زيرا سوراخ شدن ديواره كوره ها و وارد شدن اب خنك كننده جداره كوره به داخل مواد مذاب باعث انفجار خواهد شد.

3-    اهن هاي قراضه بايستي در مكانهاي پوشيده نگهداري شوند تا هنگام ريختن داخل كوره كاملا خشك باشند

4-    جدا نمودن ظروف سر بسته يا ظروف روغني از داخل قراضه ها

5-    در صورت خيس بودن قراضه مي بايست قراضه ها قبل از ريخته شدن داخل كوره توسط مشعل خشك گردد

6-    دادن اموزش اطفاء حريق و طريقه استفاده از كپسول ها به كارگران.

7-    با توجه به اينكه 18 درصد حريق هاي صنعتي ناشي از سيگار و ته سيگار مي باشد ميبايست از كشيدن سيگار در مكان هايي كه امكان اتش سوزي است جلوگيري شود مثل ازمايشگاه شيمي يا انبار مواد

منابع:

 

1-گلمحمدی، رستم - مهندس حریق- فن آوران- زمستان- 1381

2-آئين نامه حفاظت و بهداشت كار ، انتشارات وزارت كار و امور اجتماعي 1376 .

3-Safety & Health For Engineers – Roger L.Brauer- second edition

 (سایت) 4-www.NFPA.com

5-دستورالعملهای ANSI و BS (در کاربرد رنگ)

:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

مثلث آتش:

خواص آتش 99% به نفع اقتصاد و صنعت می‌باشد، لذا جبران 1% خسارتهای احتمالی آتش سوزیها كه بوجود می‌آید غیرقابل جبران بوده و بدین منظور؛ یعنی برای جلوگیری از 1% خسارت آتش سوزیهای غیر ارادی، دستگاههایی بنام «آتش نشانی» در شهرها دائر شده كه زندگی و جان و مال مردم را از خطر سوختن حفظ و حراست نماید. سازمان آتش نشانی تاكنون تعداد زیادی از افراد كارخانه‌ها، سینماها، ادارات و انبارها را آموزش داده تا قبل از رسیدن مأموران آتش نشانی اقدامات اوّلیه انجام و از توسعه آتش سوزی جلوگیری نمایند. امروزه در تمام دنیای متمدن برای تبادل اعمال و افكار در خصوص آتش نشانی رابطه كامل موجود است و آرم مخصوص آتش نشانی كه عبارت از یك مثلث می‌باشد برای كلیه آتش نشانیها شناخته شده و تقریباً بصورت آرم بین المللی در آمده است. با توجه به مثلث فوق، نتیجه می‌گیریم كه آتش تركیبی است از:

الف) یك جسم یا ماده قابل اشتعال

ب) حرارت

ج) هوا (اكسیژن)

(اخيرا واكنشهاي زنجيره اي هم وارد اين مثلث شده و آن را به هرم آتش تبديل كرده است.)

ما می‌توانیم این سه عامل اصلی را در كنار همدیگر طبق شكل قرار دهیم و بنام مثلث آتش بشناسیم، هرگاه یكی از سه عامل را، كه تشكیل دهنده مثلث آتش و ضروری برای انجام عمل احتراق است، از میان برداریم، مثلث آتش ناقص شده و فرو می‌ریزد و عمل احتراق متوقف می‌گردد. این عمل را می‌توانیم با برداشتن یا كم كردن مواد قابل سوخت؛ یعنی جلوگیری از تغذیه حریق و یا جلوگیری از رسیدن اكسیژن به آتش سوزی، با استفاده از مواد شیمیایی، گازهای خنثی و یا تقلیل درجه حرارت با استفاده از آب انجام دهیم، در هر سه صورت آتش سوزی كنترل و متوقف خواهد شد. مواد قابل اشتعال را می‌توان به حالت جامد، مایع و یا بخار (گاز) در طبیعت یافت و معمولا سوختن هر ماده قابل اشتعال، به استثنای كربن، با شعله همراه است و شعله نیز در اثر سوختن یك گاز یا بخار گازِ قابلِ اشتعال بوجود می‌آید. از این رو كلیه مواد قابل اشتعال بحالت جامد یا مایع، می‌بایست با دریافت حرارت، به گاز قابل اشتعال تبدیل شوند تا احتراق بوجود آید و آتش سوزی ادامه پیدا كند، البته بعضی از مایعات قابل اشتعال؛ مانند بنزین، بدون دریافت حرارت و در شرایط محیط، از خود گازهای قابل اشتعال متصاعد می‌نماید.

 

 

«آتش»

آتش نتیجه یك عمل شیمیایی است كه از تركیب اكسیژن، حرارت و یك ماده قابل اشتعال بدست می‌آید؛ بدین سان كه اكسیژن با كربن اجسام تركیب شده و تولید انیدرئید كربنیك می‌كند. گاهی هم تولید اكسید كربن نموده و در اثر این فعل و انفعال، شعله و حرارت تولید می‌نماید. تجربه نشان داده است كه هر جسم در مقابل حرارت و موقعیت بخصوص قابل اشتعال است. مثال: برای اشتعال مایعات لازم است كه سه شرط رعایت گردد: 1 ـ در حال بخار باشند. 2 ـ اكسیژن به اندازه كافی موجود باشد كه مخلوط قابل اشتعال گردد. 3 ـ حرارت به اندازه و به درجه احتراق رسیده باشد. در جامدان حرارت كه بوسیله شعله ایجاد می‌گردد، در تمام جسم منتشر شده و وسیله سوختن كلیه اجسام را فراهم می‌نماید و هر اندازه كه به حرارت مواد سوختنی اضافه شود سرعت و شدت اشتعال بیشتر می‌گردد و بطور كلی شعله عبارت است از همان سوختن گازهای متصاعد.

 

 

«احتراق»

احتراق عبارت است از یك فعل و انفعال شیمیایی كه تولید نور و حرارت نماید. درجه احتراق؛ درجه حرارتی كه لازم است تا احتراق حاصل شود را «درجه حرارت سوخت» می‌گویند و به سه گروه مختلف به قرار زیر تقسیم می‌گردد: الف ـ نقطه اشتعال؛ كمترین درجه حرارتی كه یك جسم می‌تواند آنقدر بخار قابل اشتعال متصاعد نماید كه با دریافت شعله، یك احتراق موقّتی و كوتاه بوجود آورد و عمل احتراق ادامه نیابد. ب ـ نقطه آتش؛ كمترین درجه حرارتی است كه قادر است از حرارت حاصل از احتراق گازهای متصاعده، آنقدر بخار قابل اشتعال تولید نماید كه عمل احتراق ادامه یابد، بطوری كه ملاحظه می‌شود اختلاف بین نقطه آتش و نقطه اشتعال در این است كه درجه حرارت مورد لزوم در نقطه اشتعال فقط برای یك احتراق موقتی است در صورتی كه در نقطه آتش درجه حرارت باید آنقدر بالا باشد كه بتواند احتراق ادامه یابد. در نتیجه حرارت نقطه آتش از درجه حرارت نقطه اشتعال بالاتر خواهد بود. ج ـ درجه حرارت خود سوزی؛ كمترین درجه حرارتی كه یك جسم بتواند خود بخود بسوزد. این را «درجه حرارت خود سوزی» گویند و تقریباً با درجه احتراق یكی بوده و تفاوتی ندارد.

 

 

«طبقه بندي آتش سوزيها»

آتش سوزيها را از نظر نوع و طريقه مبارزه با آن، به شش طبقه تقسيم مي‌نمايند:

1ـ خشك.

2ـ مايعات.

3ـ گازها.

4ـ الكتريسته.

5ـ فلزات قابل اشتعال

6ـ مواد منفجره.

 

 

طبقه اوّل: آتش سوزیهای خشك(A): این طبقه از آتش سوزیها به مواردی گفته می‌شود كه پس از سوختن، از خود خاكستر باقی می‌گذارد؛ مانند فرآورده‌های چوبی، پنبه ای، پشمی، لاستیكی، پلاستیكی و انواع مختلف پارچه‌های مصنوعی و حبوبات و غلات و غیره. بهترین راه برای خاموش كردن این نوع آتش سوزیها، «سرد كردن» و مؤثرترین وسیله «آب» می‌باشد. مطالب شرایط كلی و نحوه سوختن بعضی از مواد سوختنی، می‌تواند برای ما آموزنده باشد؛ برای مثال چوب را به عنوان یك ماده جامد سوختنی مورد مطالعه قرار می‌دهیم، هرگاه مطلب را از دید یك آتش نشان بنگریم ملاحظه خواهیم كرد كه چوب یكی از مهمترین مواد سوختنی می‌باشد. نحوه آتش گیری و ادامه گسترش و اطفای حریق، رابطه مستقیم با خواص و مشخصات چوبهای در حال سوخت دارد. چوب با دریافت حرارت كافی می‌سوزد و در صورت عدم دریافت هوای كافی، تبدیل به ذغال چوب گشته و یا تجزیه می‌شود. چوب به مقدار زیاد بخصوص در كشورهایی كه دارای این ثروت هستند در مصالح ساختمانی مصرف دارد. گرچه اطلاعات كمی در مورد انواع چوبها وجود دارد لیكن بخوبی می‌دانیم كه عكس العمل چوب در مقابل آتش، با توجه به نوع آن فرق می‌كند، همانطور كه می‌دانیم، حتّی در چوب خشك نیز مقداری رطوبت وجود دارد و قبل از آن كه چوب بتواند بسوزد بايد رطوبت آن خارج شود. چوبهای سبز كه مقدار قابل ملاحظه ای رطوبت دارند در مقابل درجات حرارت خیلی بالا نیز مقاومت می‌نمایند، وجود رطوبت در چوبهای مختلف و به مقادیر متفاوت از نظر آتش سوزی نهایت اهمیت را دارد، چون مقدار قابل ملاحظه‌ای حرارت لازم است تا رطوبت موجود در چوب را تبخیر نماید و این مقدار حرارت را حرارت «نهان تبخیر» می‌نامند، تمام این حرارت، بدون آن كه درجه حرارت چوب بالا رود یا آتش سوزی حاصل شود جذب می‌گردد. مقدار گازهای فرّار و قابل سوخت، كه از سوختن چوب بدست می‌آید، با توجه به نوع چوب فرق می‌كند. هرگاه مقدار هوایی را كه برای سوخت لازم است مأخذ مقایسه قرار دهیم، مقدار گازهای متصاعده از ذغال كمتر از 40 درصد وزن اصلی آن می‌باشد، در صورتی كه در مورد چوب 63% تا 78% می‌باشد و نظر به این كه گازهای فرّار و قابل سوخت باید برای یافتن اكسیژن حركت نمایند به همین دلیل آتش سوزیهای چوبی با شعله‌های بلند می‌سوزند كه این خود یكی از عوامل گسترش حریق است. مقدار خاكستر موجود در چوب بسیار كم است و معمولا یك تركیب الكلی می‌باشد كه این تركیب در تشدید فعل و انفعال شیمیایی و تبدیل كربن به گازهای قابل اشتعال مؤثر است، بطوری كه از خواص چوب استنباط گردید با خروج رطوبت از داخل چوب و به وجود آمدن شعله‌های سوزان و مرتفع حریق گسترش می‌یابد و به همین دلیل است كه در آتش سوزیهایی كه چوب زیادی وجود دارد، سرعت آتش سوزی زیاد و گسترش حریق فوری می‌باشد. خاصیت آتش گیری چوبهای خشك آنقدر مهم است كه منجر به تحقیق جهت تهیه مواد و روشهایی برای مقاوم ساختن چوب در برابر حریق گردیده است بهترین روش برای نیل به این مقصود، رنگ آمیزی چوب با مواد ضد حریق است كه این رنگهای ضد حریق را از مواد شیمیایی فسفاتها، سولفاتها و نمك آمونیاك تهیه می‌كنند.

 

 

«سود آب از نقطه نظر آتش نشاني»

ارزاني و فراواني آب موجب شده است كه دسترسي به آن، به سهولت ممكن باشد. قدرت بسيار سيلان آب در انواع لوله‌هاي فلزي و لاستيكي و برزنتي، كه انتقال آب را از فواصل دور به كانون حريق ميسر مي‌سازد، وقتي توسط سر لوله‌هاي مخصوص حريق، بصورت گرد روي حريق يا در فضاي داغ پاشيده شود، به حداكثر خاصيت سردكنندگي آن مي‌رسيم و در صورتي كه به شكل قطرات درشت پخش گردد، به همان نسبت از اين خاصيت كاسته شده و قسمتي از آب بدون تبخير، در كف محل حريق روان مي‌شود و هرگاه آب را به صورت فوران پر روي حريق بريزيم بيش از 10 الي 15 درصد آن تبخير نگشته و قسمت اعظمش، نه تنها به هدر مي‌رود كه ممكن است خود بر اثر فشار زيادي كه به در و ديوار كانون حريق يا محتويات محل وارد مي‌سازد، بر خسارت ناشي از حريق بيافزايد. وقتي آب زياد بدين ترتيب بپاشند كف طبقات بناي مورد حريق، از آب پر شده به ديوارها و كف و سقف و اثاث منقول و غير منقول اماكن مختلف خسارت بسيار وارد مي‌آورد، حتي فشار زياد آب كه بوسيله پمپهاي اتومبيلهاي آتش نشاني، با لوله‌هاي قوي به ديوارها روانه مي‌سازند، كم كم روكش و ملات مصالح ساختماني را از بين برده و موجب در هم ريختن آن مي‌گردد. با تمامي اين احوال، چگونگي استفاده از قدرت سردكنندگي آب اغلب بدست ما نيست و وضع خاص حريق به ما تحميل مي‌سازد؛ مثلا در حريقهاي بزرگ چنانچه آب به صورت گرد به كار رود، حرارت زياد فضا و جريان شديد صعودي هواي داغ، اين نوع آب را قبل از رسيدن به كانون حريق تبخير نموده و توأم با جريان صعودي هوا به خارج مي‌راند. از طرف ديگر در حريقهاي بزرگ به علت حرارت زياد، نمي‌توان به كانون حريق نزديك شد و ناچار از فاصله دور بايد به خاموش كردن آن پرداخت و چون هر قدر آب با قطرات ريزتر پرتاب گردد، از بَرد و سردي آب به نسبت زيادي كاسته مي‌شود، لذا ناچار بايد از فوران پر در اين مورد استفاده كرد، با آن كه خود مي‌دانيم، در اين صورت قسمت اعظم آب به هدر مي‌رود. در اينگونه موارد نيز چنانچه از هر دو شكل آب در آن واحد استفاده شود. به مراتب زودتر به نتيجه اصلي كه خاموش كردن كانون حريق است مي‌رسيم؛ بدين ترتيب كه در آن واحد از فوران پر، جهت حمله به منشأ حريق از فواصل دور و از آب گرد براي سرد كردن فضاي داغ، مانند سپر پيشروي استفاده كنيم. در اين صورت بديهي است به سرعت مي‌توان به كانون اصلي حريق نزديك شد، بدون آن كه هواي داغ محل بتواند مانع كار گشته يا به مأموران صدمه بزند. بنابراين آب گرد را تنها در كانونهاي كوچك حريق يا براي سرد كردن فضاي داغ و سپر پيشروي در حريقهاي بزرگ مي‌توان بكار برد. مقدار كل آب تبخيري مورد نياز جهت خاموش كردن يك حريق، نسبت معكوس دارد با سرعت آب پاشي، بدين معنا كه هر چه ملايمتر آب بر روي حريق بپاشيم مقدار كل آب مورد نياز براي خاموشي كامل بيشتر خواهد بود.

 

 

«زيانهاي آب از نقطه نظر آتش نشاني»

آب نسبتاً سنگين وزن است، يك متر مكعب آن قريب يك تن وزن دارد، در نتيجه حمل و نقل آن دشوار است و چون هادي الكتريسيته است، لذا در محلهايي كه احتمال برخورد آب با سيم‌هاي برق يا آلات و ادوات و دستگاههاي الكتريكي مي‌رود، خطر برق گرفتگي براي آتش نشان وجود دارد. خسارت از ناحيه آب زيادِ پر فشار به اماكن، گاه از خود حريق كمتر نيست و چون منظور اصلي از آتش نشاني تقليل خسارت است، بايد نكات فراواني را با نهايت دقت رعايت نمود: رسيدن آب به بعضي از مواد شيميايي، مايعات قابل اشتعال يا فلزات و مواد قابل احتراق، نه تنها اثر خاموش كننده ندارد، كه گاه بر شدت احتراق و دامنه دار شدن حريق مي‌افزايد و نيز ممكن است موجب انفجارهاي شديد گردد. رسيدن آب به هر گونه دارو، بفرض آن كه آنها را تجزيه نكرده و گازهاي قابل اشتعال توليد نكند، يا اغلب آنها را در خود حل مي كند يا غير قابل استفاده مي‌سازد.

 

 

طبقه دوم: مایعات قابل اشتعال نقطه اشتعال (B): خطر آتش سوزی مایعات قابل اشتعال، بستگی مستقیم به خاصیت تبخیر شدن این مایعات دارد كه در اثر دریافت حرارت از محیط یا یك منبع دیگر و تولید گاز كافی برای اختلاط با هوا، تولید مخلوط قابل انفجار می‌نماید. درجه حرارت نقطه اشتعال مایعات مختلف، می‌تواند یك راهنمای مفید برای این ارزیابی باشد. دستگاههایی كه برای اندازه گیری نقطه قابل اشتعال به كار می‌رود، متفاوت بوده ولی اصول كار آنها یكی است. نمونه‌ای از مایع مورد آزمایش را در يك فنجان یا ظرف سربسته یا سرباز قرار می‌دهند و سپس این ظرف را به آرامی حرارت داده و درجه حرارت آن را بالا می‌برند و در فواصل معین شعله را به آن نزدیك می‌كنند. در درجه حرارتی كه مایع مورد آزمایش آنقدر گاز از خود تولید كند كه با دریافت شعله در سطح مایع، برای یك لحظه كوتاه شعله ایجاد كند و ادامه نیابد، آن درجه حرارت موجود در مایع را «نقطه اشتعال» گویند. در مورد بعضی از مواد نفتی، برای تعیین نقطه اشتعال، می‌بایست حرارت كافی به آنها داده شود و در مورد بعضی از مواد ئیدروكربورها، مانند بنزین حتی اگر درجه حرارت محیط، از نقطه انجماد آب پایین تر باشد، احتراق انجام می‌گیرد. دانستن نقطه اشتعال مایعات مختلف از نظر ایمنی در امر نگهداری و انبار كردن آنها كمال اهمیت را دارد.

 

 نقطه خود سوزی: خاصیت سوختن روغن گرم هنگام تماس با اكسیژن، یكی از نكات مهم و قابل بررسی است و از همین خاصیت است كه در موتورهای دیزل استفاده شده است. درجه حرارتی كه روغن در برابر اكسیژن، هوا و حرارت می‌سوزد را «درجه حرارت خود سوزی» گویند بدین صورت می‌توان آن را اندازه گیری كرد: یك محفظه فلزی را به آرامی حرارت داده از داخل آن اكسیژن عبور می‌دهیم آنگاه در فواصل معلوم قطره‌ای روغن به داخل این محفظه می‌ریزیم، در كمترین درجه حرارت كه قطرات روغن شعله ور گردد آن درجه را درجه حرارت خود سوزی گویند.

 

مایعات را از نظر قابل اشتعال بودن به دو دسته تقسیم می‌كنند:

1ـ سریع الاشتعال

2ـ كند اشتعال

ــ سریع الاشتعال به مایعاتی گفته می‌شود كه نقطه تبخیر آنها پایین باشد؛ مانند بنزین ــ تینر كُند اشتعال به مایعاتی گفته می‌شود كه نقطه تبخیر آنها بالا باشد؛ مانند نفت، روغن‌های حیوانی وگازئیل....

 

مایعات را از نظر حل شدن در آب به دو دسته تقسیم می‌كنند:

1ـ مایعاتی كه درآب حل می‌شوند؛ مانند الكلها – اترها

2ـ مایعاتی كه در آب حل نمی‌شوند؛ مانند فرآورده‌های نفتی، روغنی وبنزین – گازئیل و اطفائ حریق آن پودرهای شیمیایی – ماسه خشک – پتوی خیس و کف در سطح وسیع....

در مایعات، ظرف هر چه بیشتر خالی باشد، خطر انفجار بیشتر است (بشكه یا تانكرهای بنزین و نفت) و باید توجه داشته باشیم كه در آتش سوزی مایعات، شدت آتش سوزی به سطع مایع بستگی دارد، بنابراین در این نوع از آتش سوزیها باید از پخش شدن مایعات و جاری شدن آنها جلوگیری نمود و بهترین خاموش كننده، اگر در سطح كوچكتری باشند، پودرهای شیمیایی و اگر در سطح بزرگتری باشند كف مكانیكی است.

 

 

 

طبقه سوم: گازها

 

هر گازی می‌تواند خطرناك باشد، حتی هوای فشرده داخل سیلندرها؛ زیرا اگر حرارت به سیلندر برسد، فشار بالا رفته و ممكن است آن را منفجر نماید. گازهای قابل اشتعال از نظر وزن مخصوص به دو دسته تقسیم می‌گردند: 1 ـ گازهایی كه از هوا سبكترند، مانند ئیدروژن. 2 ـ گازهایی كه از هوا سنگین ترند، مانند بوتان و پروپان.

گازهای قابل اشتعال عبارتند از ئیدرو كربورهای سیر شده یا سیر نشده كه از نفت گرفته می‌شوند. 1 ـ ئیدرو كربورهای سیر شده؛ مانند متان(4CH) اتان(6H2C) پروپان(8H3C) بوتان(10H4C)2 ـ ئیدروكربورهای سیر نشده؛ مانند اتیلن(4H2C) استیلن(2H2C)گازی كه برای سوخت منازل به كار می‌رود و به وسیله سیلندر و با نامهای مختلف؛ از قبیل «ایران گاز»، «پرسی گاز» و... حمل و نقل می‌شود، چنانچه توأم با احتیاطهای لازم مصرف و حمل و نقل نشود، خطرناك بوده در صورت تنفس باعث بیهوشی و در صورت اختلاط با هوا به نسبتهای معین با شعله كبریت یا هر شعله دیگر یا جرقه كلید چراغ برق یا جرقه حاصل از قطع و وصل یخچال برقی و یا جرقه هر وسیله برقی دیگر، مشتعل و منفجر و باعث وارد آمدن زیانهای جانی و مالی می‌گردد. این گاز مخلوطی از پروپان و بوتان می‌باشد كه درصد اختلاط آن در فصلهای مختلف متفاوت می‌باشد.

 

«خطرات گازها و طریقه مبارزه»

بطوركلی در مورد مواجه شدن با خطرات گازها دو حالت مختلف وجود دارد

1ـ مرحله‌ای كه آتش سوزی ناشی از گاز بوجود آمده باشد

2ـ مرحله‌ای كه گاز در ساختمان پخش شده و آتش نگرفته باشد.

برای مبارزه در مرحله اوّل؛ یعنی آتش سوزیهای ناشی از گاز در محلهای سرپوشیده، لازم است ابتدا اطراف مخازن گاز را با توجه به نوع آتش سوزی خاموش نماییم، در صورتی خودِ گاز را خاموش می‌نماییم كه مخزن گاز قابل حمل به بیرون یا شیر كنترل آن سالم باشد تا بتوانیم پس از خاموش كردن، بلافاصله مخزن را به خارج از ساختمان منتقل و یا با بستن شیر كنترل از خروج گاز جلوگیری نماییم. در صورتی كه مخزن قابل انتقال نباشد و یا به عللی نتوانیم از خروج گاز جلوگیری كنیم، باید از خاموش كردن خود سیلندر گاز پس از خاموش كردن اطراف خودداری نماییم و مرتباً بوسیله آب مخزن را از تمام نقاط و بیشتر از قسمت بالا خنك نموده از سرایت آتش به اطراف جلوگیری كنیم تا زمانی كه وسائل انتقال مخزن و یا جلوگیری از خروج گاز آماده گردد.

یادآوری: علت این كه باید از خاموش كردن گاز در صورت عدم انتقال مخزن یا جلوگیری از خروج گاز در جاهای سر پوشیده خودداری نماییم، این است كه امكان دارد در اطراف سیلندر گاز خاموش نشده باشد و جرقه‌ای در زیر جعبه‌ها، داخل كشوها و یا بطور كلی در محلی خارج از دید آتش نشان، باقی بماند، از طرفی گاز را كه خاموش ساختیم نتوانیم آن را كنترل كنیم كه در نتیجه گاز رها شده مخلوط با هوا، فضا را پر می‌كند و با باقی مانده جرقه آتش، تولید انفجار می‌كند كه هم امكان تلف شدن افراد وجود دارد و هم خسارات ناشی از انفجار به مراتب بیشتر از آتش سوزی اوّلیه خواهد بود.

برای خاموش نمودن آتش سوزی گازها، باید هر سه طریق اطفای مثلثِ آتش را انجام دهیم

1ـ سیلندر را به وسیله آب خنك می‌كنیم (پایین آوردن درجه حرارت)

2ـ آتش را بوسیله مواد خفه كننده، پودرهای شیمیایی و گاز كربنیك و غیره خاموش می‌سازیم (خفه كردن).

3ـ جریان گاز را قطع می‌كنیم (دور ساختن مواد سوختنی).

 

مرحله دوّم؛ زمانی كه گاز در ساختمان پخش شده و آتش نگرفته باشد (مرحله خطر) در این حالت لازم است كه برای جلوگیری از انفجار و آتش سوزی اقدامات زیر انجام شود

1ـ خاموش كردن تمام منابع حرارتی؛ از قبیل بخاری و چراغهای خوراك پزی و غیره

2ـ از قطع و وصل نمودن كلیدهای برق خودداری شود؛ یعنی اگر حتی یك لامپ روشن بود آن را بوسیله كلید خاموش نكنیم چون خود كلید تولید جرقه می‌نماید البته در مواردی كه فیوز برق در خارج از ساختمان قرار دارد می‌توانیم فیوز كنتور را باز كنیم تا جریان برق در داخل ساختمان بدون ایجاد جرقه قطع شود ولی اگر فیوز در محل پخش شدن گاز باشد به هیچ عنوان آن را باز نمی‌كنیم.

3ـ جلوگیری از خروج گاز بوسیله بستن شیر كنترل.

4ـ باز كردن تمام دربها و پنجره‌های ساختمان.

5ـ خارج كردن گاز داخل ساختمان بوسیله ایجاد باد و برای این كار باید از وسائلی استفاده شود كه تولید الكتریسیته ساكن یا جرقه ننماید و وسائل مناسب عبارتند از یك مقوای بزرگ یا قطعه‌ای گونی یا پارچه‌های نخی و غیره. مطمئن تر آن است كه پارچه یا گونی را خیس نماییم

6ـ بهتر است از دستكش یا یك تكه پارچه مرطوب برای باز و بسته كردن دربها استفاده شود چون حركت در روی موكت‌ها، در بدن تولید الكتریسیته ساكن می‌كند.

7ـ برای داخل شدن به محل بهتر است از دستگاه تنفس استفاده كنیم یا قطعه‌ای پارچه در جلوی دهان قرار دهیم و در صورت امكان چیزی باشد كه صورت را بپوشاند تا در زمان بروز آتش سوزی ریه و مجاری دچار سوختگی نشود..

 

 

«راهنمای ایمنی برای مصرف كنندگان گاز طبیعی»

 

1ـ ركولاتور و كنتور گاز توسط شركت ملی گاز ایران، با رعایت تمام نكات فنی و ایمنی در محل مناسب نصب می‌گردد. بنابراین در صورت لزوم فقط شركت ملی گاز ایران مجاز است محل آنها را تغییر دهد.

2ـ در صورت بروز هر نوع آتش سوزی در ساختمان، چون وجود گاز در لوله‌ها باعث تشدید آتش سوزی و خطرات بیشتری

خواهد شد، به سرعت شیر اصلی ورود گاز به ساختمان را كه نزدیك كنتور قرار دارد ببندید تا جریان گاز به داخل ساختمان قطع گردد

3ـ به علل مختلف، گاهی لازم می‌شود كه تغییراتی در لوله كشی گاز منازل ایجاد شود یا به علت نقص فنی در سیستم لوله كشی، پاره‌ای تعمیرات لازم می‌گردد. این تغییرات هرچند كه بظاهر كاملا ساده باشد، باید توسط اشخاص مجاز یا مؤسسات صلاحیت دار انجام گیرد

4ـ لوله گاز مربوط به هر دستگاه گاز سوز، باید به یك شیر مصرف مجهز باشد تا در موقع ضرورت بتوان با بستن این شیر از ورود گاز به دستگاه معیوب جلوگیری كرد

5ـ چون لوله‌های لاستیكی معمولی، در برابر مواد نفتی و گازی به سرعت فاسد می‌شوند لذا برای اتصال وسائل گازسوز خانگی كوچك، به سیستم لوله كشی گاز، می‌توان از لوله‌های پلاستیكی و لاستیكی مصنوعی تقویت شده استفاده كرد، طول لوله‌های ذكر شده نباید از یك متر و نیم بیشتر باشد.

6ـ نصب آبگرمكن گازی در حمام یا اتاقی كه بطور عادی در آن جریان هوا وجود ندارد، باعث كمبود اكسیژن شده احتمالا ایجاد خفگی می‌نماید.

 

 

 

طبقه چهارم: الكتریسیته(E): مانند ژنراتورهای مولد برق، دینام‌ها، كابلها و سیمهایی كه دارای انرژی الكتریسیته هستند، باید قبل از هر اقدامی جریان برق قطع گردد و بعد از آن، با توجه به نوع آتش سوزی در اطراف وسائل برقی، از خاموش كننده مناسب استفاده كنیم.

طبقه پنجم: فلزات قابل اشتعال (D): بعضی از فلزات، مانند سدیم، پتاسیم، كلسیم، آلومینیم، منیزیم و باریم دارای خاصیت اشتعال شدید می‌باشند و در موقع آتش سوزی با نور خیره كننده‌ای می‌سوزند و بهترین وسیله برای خاموش كردن این فلزات، ماسه صد در صد خشك و پودر شیمیایی می‌باشد.

طبقه ششم: مواد منفجره: منظور از مواد منفجره در این بحث مواد منفجره از نوع سبك یا تجاری می‌باشد؛ مانند انواع باروتها، دینامیت، چاشنی و... اگر در این گونه مواد منفجره، آتش سوزی رخ دهد بلافاصله تمام مواد در یك لحظه توأم با انفجار از بین می‌رود و قدرت پرتاب تكه‌های ناشی از انفجار در این گونه مواد تا شعاع 200 متر می‌باشد. بنابراین مبارزه با این مواد منفجره، زمانی آغاز می‌شود كه آتش سوزی به آنها نرسیده باشد و باید از سرایت آتش به این مواد جلوگیری شود و برای مبارزه باید به موارد زیر توجه كرد.

 1 ـ افراد آتش نشان و وسائل مربوط به آن، باید دور از شعاع خطر؛ یعنی به فاصله 200 متر یا در پشت پناهگاهی مستقر شوند. 2 ـ شعاع خطر باید از نوع درجه یك «منطقه خطر» اعلام گردد تا از ورود افراد متفرقه جلوگیری شود. 3 ـ اطلاع به مقامات انتظامی و احضار كارشناس مربوطه. 4 ـ باید از حداقل افراد برای نزدیك شدن به محل مواد منفجره استفاده كرد و افراد منتخب برای نزدیك شدن به محل باید از حفاظ استفاده نمایند و ضمناً باید دارای اطلاعات زیر باشند:              

الف) آشنایی به موقعیت محل

ب) آشنایی با محل دقیق مواد منفجره

پ) عكس العمل مواد منفجره در برابر حرارت

ج) نوع و مقدار مواد منفجرهافراد آتش نشان باید سعی نمایند از سرایت آتش به مواد منفجره جلوگیری كنند و ضمن خاموش كردن آتش (با توجه به نوع آتش سوزی) به وسیله آب مواد منفجره را خیس نمایند تا خاصیت انفجار آنها از بین برود. در صورت عدم امكان جلوگیری از سرایت آتش به مواد منفجره، آتش نشان باید بلافاصله از محل دور شده و در صورت انفجار به حالت درازكش بر روی زمین قرار گیرد.

 

«عوامل گسترش آتش سوزی»

آتش سوزی بدو طریق گسترش می‌یابد:

1ـ افقی.

2ـ عمودی.

 

عوامل گسترش آتش سوزی بصورت افقی عبارتند از:

1ـ باد

2ـ انتقال حرارت به صورت تشعشعی

3ـ ریختن مایعات قابل اشتعال و جاری شدن آنها

4ـ انفجارات ناشی از احتراق یا فشار

5ـ سرعت انتقال آتش در موارد مختلف

 

عوامل توسعه آتش سوزی بصورت عمودی:

آتش سوزی به صورت عمودی سریعتر از افقی صورت می‌گیرد و عوامل آن عبارتنداز:

1ـ راهروها و پله‌ها

2ـ كانال آسانسورها

3ـ پنجره‌ها

4ـ روزنه و منافذ سقف‌های كاذب

5ـ كانال كابلهای برق، كولر و تهویه