كاربرد رنگ در ارگونومی
كاربرد رنگ در ارگونومی
مهندسی و كاربرد رنگ - 2
رنگ‌ها بخشی‌از زندگی‌ما هستند. تاثیر رنگ بر زندگی بیش‌از حد تصورانسان است، تنها گوشه‌ای از اثر آن را در روحیات، كار، خستگی، حوادث، هنر و ادراك انسان مشاهده‌می‌كنیم. باتوجه به اثرات بسیار رنگ در سیستم‌های مختلف و نقش آن در طراحی و توسعه‌ی سیستم‌های انسانی، ارگونومی، مطالعه‌ی ویژگی‌های رنگ‌ها، اثرات آن بر انسان و روانشناسی او و فرآیند دریافت و تحلیل رنگ‌ها، برای مهندسان‌صنایع و طراحان سیستم‌های صنعتی-خدماتی لازم‌است. در این سلسله مقالات سعی‌می‌كنیم تا رنگ‌ها و اثرات آن‌را بیشتر بشناسیم.
نور، صورتی از انرژی است كه به‌صورت موج‌الكترومغناطیس و بدون نیاز به جرم منتقل‌می‌شود. نور قابل دید چشم در طول‌موج‌های 380 تا 780 نانومتر قرارداشته، بسته به اندازه‌ی طول‌موجش، رنگی را نمایش‌می‌دهد؛ رنگ احساسی است كه خاصیت فیزیكی طول‌موج نور را بیان‌می‌كند. تمام چیزهایی كه انسان می‌بیند به‌دلیل بازتاب نوری است كه با شار مناسب از آن جسم به‌سوی چشم می‌آید.
سطح اجسام، بخشی از نور را جذب و بقیه را بازمی‌تاباند، رنگ اجسام بسته به نوری است كه بازمی‌تابانند. دریافت رنگ به سه‌عامل بستگی دارد.
1- مشخصات طیفی منبع نورانی كه سطحی را روشن كرده‌‌است.
2- مشخصات طیفی انتقال یا تابش نور به‌وسیله‌ی آن سطح.
3- توانایی بیننده در تشخیص نور و تبدیل آن؛ ازاین‌رو شناخت چگونگی دریافت نور و تشخیص‌رنگ‌ها در چشم مهم است
دیدن‌رنگ در سیستم‌بینایی، شامل چشم، اعصاب و مغز، با پردازش اطلاعات در چندمرحله صورت‌می‌گیرد. شبكیه‌ی چشم، انرژی نورانی را با طول‌مـــوج‌های مختلف دریافت و شناسایی‌می‌كند. تشخیص نور در دونوع سلول‌های استوانه‌ای ROD و مخروطی Cone انجام‌می‌شود، كه در انتهای شبكیه قرارگرفته‌اند. سلول‌های استوانه‌ای تنها در نورهای ضعیف فعال‌شده، فاقد قدرت دریافت‌رنگ (دید Scotopic) هستند؛ سلول‌های مخروطی به‌عكس در نورهای بیشتر و شدیدتر فعال‌شده، قابلیت دریافت طیف‌رنگی (دید Photopic) و رنگ‌های سیاه‌سفید و خاكستری را دارد. سه‌نوع سلول مخروطی قرمز، سبز و آبی وجوددارد كه هریك از آنها تنها قابلیت دریافت یك رنگ را دارند. هرچشم انسان 125میلیون گیرنده‌ی میله‌ای و 7میلیون گیرنده‌ی مخروطی دارد. اطلاعات نور دریافتی توسط رشته‌های از اعصاب‌دوقطبی، به‌لایه‌ی دیگری موسوم به سلول‌های عصبی گانگلیون، منتقل‌شده، در آنجا به‌پیام‌های رنگی چهارگانه‌ی قرمز، آبی، سبز و زرد و دوپیام غیررنگی سیاه و سفید تبدیل‌می‌شوند. پس‌از آن اطلاعات از طریق جریان‌عصبی بینایی به مغز انتقال‌می‌یابد
چشم انسان، تمام طیف‌رنگ را كه بازه‌ای با طول‌موج‌هایی 380نانومتر تا 780نانومتر را با مخلوط‌كردن نورهای‌خالص Monochromatic قرمز، سبز و آبی به‌نسبت‌های معین، تشخیص‌می‌دهد. امروزه فرآیند دیدرنگ‌ها باتئوری Young – Helmoltz توصیف‌می‌شود. براساس این نظریه، نور بوسیله‌ی سه‌نوع پیگمانی كه در سلول‌های مخروطی وجوددارد، براساس نموداربالا دریافت‌می‌شود
هرنوع رنگ بسته به طول‌موج و فركانسش به‌شكل خاصی در پیگمان‌ها احساس‌می‌شود. مثلاً اگر پیگمان آبی 90درصد تحریك‌شده، پیگمان‌های سبز و قرمز تحریك‌نشوند، مغز احساس رنگ آبی خالص را خواهدداشت. اگر رنگ‌های آبی، سبز و قرمز به‌صورت 0 : 83 : 83 دریافت‌شوند، تداعی‌كننده‌ی رنگ زرد با طول‌موج 560نانومتر و به‌صورت 36 : 67 : 31 تداعی‌كننده‌ی رنگ سبز ملایمی هستند. همچنین تحریك برابر پیگمان‌های مختلف احساس دیدن رنگ‌سفید را درفرد ایجادمی‌كند، هیچ‌طول موجی از نور سفیدرنگ نیست، بلكه سفیدحاصل احساسی در مغزاست كه نتیجه‌ی تحریك تقریباً برابر پیگمان‌های رنگی‌است.