روشهاي كنترل و پيشگيري از استرس‌هاي حرارتي

      Control of Heat Stress for Workers

 

روشهاي كنترل و پيشگيري از استرس‌هاي حرارتي

            كنترل گرما در محيط كار به منظور فراهم آوردن محيطي مناسب براي فرايند توليد و يا جهت پيشگيري از وارد آمدن استرس حرارتي بر كارگران صورت مي‌گيرد. در مورد اخير هدف نهايي از كنترل گرما، تأمين شرايط جوي مطلوب مي‌باشد. به نحوي كه اطمينان حاصل گردد كه در آن شرايط تماس و مواجهه افراد با گرما در حد قابل قبولي بوده واكنشهاي فيزيولوژيكي افراد نسبت به گرما نيز در حد طبيعي مي‌باشد. به عبارت ديگر، نقش سيستم‌هاي مركزي گرما كمك به ايجاد محيطي است كه ميزان دريافت و اتلاف گرما در آن برابر باشد.

روشهاي كنترل استرس‌هاي حرارتي

1-  كاهش توليد حرارت متابوليكي در بدن: فعاليت‌هاي فيزيكي براي انجام كار را كاهش دهيد و براي فعاليت هاي سنگين از تجهيزات محركه استفاده نماييد.

2-  كاهش بار حرارت تابشي: در بين كارگر و منبع تابش، مانع نصب نماييد. همچنين از صفحات فلزي منعكس كننده و البسه منعكس كننده حرارت تابشي استفاده نموده و قسمت‌هايي از بدن خود را كه در مواجهه تابش هستند بپوشانيد.

3-  كاهش بار حرارتي همرفتي: اثر دماي هوا بيشتر از 35 درجه سانتي‌گراد است. دماي هوا و همچنين سرعت عبور جريان هواي اطراف پوست را كاهش دهيد و از لباس يا پوشش استفاده نماييد. اگر دماي هوا از35 درجه سانتي‌گراد كمتر بود، سرعت جريان هوا در اطراف پوست را كاهش دهيد و البسه خود را نيز كم كنيد.

4-  كاهش حداكثر ميزان تبخير عرق (EMax): رطوبت را كاهش داده و سرعت جريان هوا را افزايش دهيد. البسه را كاهش دهيد.

5-  نحوة انجام كار: كاهش مدت زمان مواجهه، مواجهه در دفعات بيشتر با مدت زمان كمتر بهتر از مواجهه در دفعات كمتر با مدت زمان بيشتر مي‌باشد. در صورت امكان بهتر است كه كارها را طوري برنامه‌ريزي نمائيم كه مواجهه با حرارت زياد در ساعات خنك‌تر روز صورت بگيرد.

6-  حفاظت فردي: استفاده از البسه‌اي كه در آنها، هوا و يا مايعات حنك جريان دارد. استفاده از لباسها يا پيش‌بندهاي منعكس كننده حرارت تابشي.

روشهاي عمومي كنترل گرما در محيط كار

1- كنترل گرما در منبع توليد

به منظور كنترل گرما در منبع توليد از سه روش جداسازي، عايق‌سازي و استفاده از هودهاي خيمه‌اي استفاده مي‌شود.

الف) جداسازي Isolation:

            در مورد فرآيندهاي داغ كه كنترل در آنها مشكل است. عملي‌ترين شيوه جهت كاستن تماس با گرما، جداسازي منبع گرماست. در اين روش گرما ممكن است توسط يك تيغه با جداره مناسب از ساير قسمتها جدا شود يا اينكه در يك محيط بسته جداگانه با شرايط ويژه قرار گيرد.

ب) عايق سازي Insulation:

            در برخي از موارد مي‌توان ماشين يا كوره مولد گرما را توسط صفحات عايق كاملاً احاطه نموده و سپس فضاي محصور شده را تهويه كرد. مقبوليت اين روش روز به روز در حال افزايش است.

ج) هودهاي خيمه‌اي Canopy hoods:

            يكي ديگر از روشهاي كنترل گرما در منبع نصب هودهاي خيمه‌اي در بالاي كوره‌ها و تجهيزات داغ است. عمل مكش در هودهاي خيمه‌اي به صورت طبيعي يا اجباري (مكانيكي) انجام مي‌شود. نظر به اينكه هواي گرم در حالت طبيعي به بالا صعود مي‌كند مزيت استفاده از تهويه فراوان است.

2- جايگزيني Substitution

            يكي از راههاي كنترل گرما جانشين كردن منبع يا منابع گرمازا با منبع يا منابعي است كه گرماي كنترل شده توليد كرده و در عين حال به فرآيند توليد لطمه‌اي نمي‌زند.

3- تهويه عمومي General Ventilation

            در فرآيندهاي صنعتي متداول‌ترين روش دفع گرما و رقيق نمودن هواي گرم محيط كار با هوايي است كه دماي كمتري دارد، اين فرآيند تهويه عمومي نام دارد. اصولاً فرآيند تهويه عمومي مركب از سه مرحله است كه عبارتند از:

الف. وارد كردن هواي تازه (در صورت لزوم توأم با خنك كردن هواي وارد شده).

ب. توزيع هواي تازه در داخل محيط كار (رقيق سازي).

ج. خارج نمودن هواي گرم شده.

4- كنترل گرما در محل Localized Control

            هنگامي كه شرايط موجود امكان كنترل گرما را در منبع توليد محدود نمايد و يا اينكه وسعت و شكل ساختمان مسأله ساز بوده و يا محدوديت‌هاي هواي تازه وجود داشته باشد، كنترل‌هاي محدود و متمركز در محل‌هاي كار از شيوه‌هاي موثر به شمار مي رود اين نوع كنترل به دو طريق خنك كردن محلي و استفاده از لباس‌هاي حفاظت فردي صورت مي‌گيرد.

الف. خنك كردن محلي Spot Cooling :

            عبارت است از وارد كردن هواي خنك و كافي در يك منطقه محدود كاري بطوري كه كارگر را احاطه كرده و حداقل اختلاط را با هواي داغ اطراف داشته باشد. اگر هواي وارد شده دماي مناسبي داشته باشد و با هواي داغ مخلوط نشود نيازي به استفاده از فنون و كنترل تكميلي وجود ندارد.

ب. لباس‌هاي حفاظت فردي:

            هنگامي كه با استفاده از روش‌هاي ذكر شده بالا نتوان گرما را در حد لازم كنترل كرد، استفاده از لباس هاي حفاظت فردي توصيه مي شود. در چنين مواردي استفاده از لباس‌هاي تهيه شده تنها راه برقراري شرايط مطمئن است. اين لباس‌ها در طرح‌هاي متفاوتي وجود دارند. از جمله لباسهايي كه از مواد غيرقابل نفوذ ساخته شده‌اند و در آنها هواي ورودي پس از خنك كردن كارگر از قسمت‌هاي مچ، زانو يا دريچه هايي كه براي لباس تعبيه شده است خارج مي‌گردد.

5- كنترل‌هاي مديريتي

            در صورتي كه شاخص WBGT از حد تماس مجاز جداول استاندارد  ACGIH فراتر رود مي‌توان با كاهش ميزان قرارگيري فرد در محيط گرم و افزايش زمان استراحت فرد نسبت به زمان كار، WBGT را كاهش داد. بديهي است محل استراحت كارگر نيز مي‌بايستي بگونه‌اي تنظيم گردد كه فرد در اين مدت مقدار گرماي دريافتي را دفع كند. در نتيجه مي‌بايستي تمهيدات لازم در زمينه فراهم نمودن اتاق استراحت در خارج از محيط كار صورت گيرد.