HSE و بهداشت حرفه ای

1- مقدمه:

HEMP هسته مرکزی در استقرار مؤثر سیستم مدیریت HSE محسوب می شود.با انجام این فرآیند می توان اطمینان یافت که خطرات و آثار بالقوه آن ها به طور کامل ارزیابی می شوند. جهت دستیابی به این مهم تمام ریسک ها باید ابتدا شناسایی شده، سپس بررسی شوند و نهایتا جهت کاهش پیامدهای ناشی از هر خطر باقی مانده، روش هایی برای کاهش ریسک یا اقدامات اصلاحی یا پیشگیرانه بکار گرفته شود.

جهت دستیابی به این هدف تعدادی ابزرا و تکنیک مورد استفاده قرار می گیرد. که در این تحقیق به تفضیل توضیح داده می شوند.

1-1- عناصر هشتگانه سیستم مدیریت HSE

1-2- ابزارهای HEMP

1-2-1- انتخاب ابزار

اهداف سیستم مدیریت HSE، به عنوان معیار قابل قبولی جهت تعیین سطح قابل قبول ریسک در فرآیند مدیریت خطر و آثار آن است. این تحقیق جهت شناسایی، تعیین و کمک به انتخاب مؤثر مجموعه ای از ابزار و تکنیک هایی است که در فازهای مختلف پروژه های اکتشاف و تولید جهت مدیریت ریسک بکار برده می شوند.

هدف این تحقیق تهیه یک مرجع جهت دسترسی آسان به ابزارها و تکینک ها، نشان دادن ارتباط بین آن ها و اینکه هر یک چه اطلاعاتی به سیستم HSE وارد می کنند. بنابراین در این تحقیق ابزار و تکنیک های متنوعی با یکدیگر تلفیق و مورد مقایسه قرار گرفته اند. در این مدرک زمان استفاده از هر یک از این ابزارها بیان نشده، زمان استفاده در هر یک از کتابچه های مربوط به فعالیت های ویژه(حفاری، نقشه برداری، بهره برداری(operations) و حمل ونقل) بیان شده است.

قابل ذکر است که کدها، استانداردها، چک لیست ها و همچنین تجربیات فردی به هیچ وجه جایگزین این تکنیک ها نمی شود و همچنین نقش حیاتی خود را ایفا می کنند.

زمان استفاده از چک لسیت و ... را که عید ترجمه کردی اضافه کن.

1-2- 2- کاربرد و صلاحیت

کاربرد موفق هر یک از ابزار و تکنیک ها به مهارت تیم استفاده کننده از آن بستگی دارد. به همین دلیل آشنایی، صلاحیت و آموزش فاکتورهای مهمی است که باید در زمان(planning & resourcing projects and drafting contract specifications) مورد ملاحظه قرار گیرد. سطح مهارت و دانش های مورد نیاز برای اجرای هر یک از تکنیک ها باید شناسایی و تعیین شود و منابع لازم بایستی تامین شود.

کاربرد ابزارها در HEMP مانند ارزیابی زیست محیطی(Enviromental Assessment)، ارزیابی ریسک سلامتی(Health Risk Assessment) و آنالیز کمی ریسک(QRA) نیاز به متخصص دارد، اما امروزه می توان نتایج آن ها را از طریق مطالعات دیگری در یک سیستم مدیریت HSE معمولی نیز به دست آورد. به کمک متخصصان در هنگام استفاده از بقیه ابزار و تکنیک ها نیاز است. اگرچه کاربرد موفق هر ابزاری همواره به همکاری افراد شرکت کننده در فعالیت مورد بررسی بستگی دارد. بیشتر ابزارهایی که تشریح می شود به multi-disciplinary approach نیاز دارد.

مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست با هیچ یک از دیگر فعالیت های اکتشاف و تولید فرقی ندارد. در این تحقیق فرآیند مدیریت خطر و آثار آن برای هر سه موضوع ایمنی، بهداشت و محیط زیست در نظر گرفته شده اند.

2- اصطلاحات علمی خطرات و آثار آن ها

2-1- خطرات، آثار آن ها و حوادث

2-2- تهدید ها و موانع

2-3- پیامدها، روش های کاهش ریسک و سازماندهی روشهای آمادسازی بازگشت به شرایط اولیه

2-4- ریسک

2-5- درخت خطا و درخت رویداد

2-6- احتمال خطا و پیامد یا اثرات آن

3- فرآیند مدیریت خطرات و آثار آن ها(HEMP)

3-1- گام های HEMP در فرآیند

1. شناسایی خطرات و آثار بالقوه آن

2. ارزیابی ریسک

3. ثبت خطرات و آثار آن

4. مقایسه با اهداف و معیارهای عملکرد

5. استقرار روش های کاهش ریسک

3-2- پیاده سازی HEMP

HEMP را می توان در هر زمان از چرخه حیات تجهیزات یا عملیات استفاده کرد. در زمان طرح ریزی تاسیسات جدید، بازنگری تاسیسات موجود، یا برنامه ریزی جهت واگذاری یا decommissioning تاسیسات موجود تمرکز بر روی شناسایی و ارزیابی خطرات و آثار آن ها است که باید کاهش، حذف یا ممنوع شوند. در فازهای عملیاتی و تعمیر و نگهداری(Operational & Maintanance) تمرکز بر روی کنترل خطرات و آثار آن ها توسط تدوین روش اجرایی ها و ساماندهی روش های بازگشت به شرایط اولیه است. در مرحله واگذاری یا decommissioning تمرکز بر روی پاکسازی و نوسازی ایمن است.

افرادی که در فعالیت های عملیاتی شرکت دارند بایستی همواره جهت شناسایی خطرات جدید به خصوص در فعالیت های غیر روتین آماده باشند.

3-2-1- دارایی: برنامه ریزی و بازنگری

3-2-2- فعالیت ها: برنامه ریزی و بازنگری

3-3- روش های فرآیند مدیریت خطرات و آثار آن ها (HEMP)

خطرات را می توان از چند طریق شناسایی و ارزیابی کرد. فرآیند شناسایی و ارزیابی خطرات بر مبنای زیر است:

4- تکنیک های بررسی ساختاریافته

این تکینیک ها برای تمام فازهای شناسایی، ارزیابی، کنترل و بازگشت به شرایط اولیه قابل استفاده است. تکنیک های توصیه شده که در این بخش معرفی می شوند بر مبنای همان گام هایHEMP است:

1. شناسایی خطرات و آثار بالقوه آن

2. ارزیابی ریسک

3. ثبت خطرات و آثار آن

4. مقایسه با اهداف و معیارهای عملکرد

5. استقرار روش های کاهش ریسک

4-1- شناسایی خطرات و آثار بالقوه آن

انتخاب ابزار مناسب بستگی به اطلاعات در دسترس و فاز پروژه یا بلوغ عملیات(maturity) دارد.

برای تاسیسات اکتشاف و تولید لیستی از خطرات عمومی و آثار آن ها بر اساس اولویت در پیوست 3 آورده شده است. در این پیوست لسیت ساختاریافته ای از خطرات و آثار آن ها ارائه شده است که به تکمیل خطرات شناسایی شده در فاز شناسایی خطر کمک می کند. این اولویت بندی مبنایی برای روش های کامپیوتری جهت شناسایی و ارزیابی سیستماتیک خطرات و آثار آن ها می باشد.

جدول 4-1- تکنیک هایی جهت طرح ریزی و بازنگری دارایی ها

تعداد ابزار کمی وجود دارد که فقط به شناسایی ریسک بپردازد. بیشتر ابزارها هر دو فاز شناسایی و ارزیابی ریسک را در بر دارند. و ابزارهایی مانند ارزیابی ریسک سلامتی و ارزیابی زیست محیطی شامل هر چهار عنصر، شناسایی، ارزیابی، کنترل و بازگشت به شرایط اولیه می باشند.

بعضی از تکنیک ها مانند HAZOP یک ابزار ارزیابی ریسک کیفی است که بر اساس تشخیص موانع و انحراف ها مانند خرابی، نقص در سیستم کنترلی، خطاهای انسانی، خوردگی و شرایط افراطی و غیره پیش می رود.

جدول 4-2- تکنیک های اصلی برای طرح ریزی و بازنگری فعالیت ها

4-2- ارزیابی ریسک- evaluate risk

زمانی که خطرات و عوامل به وجود آورنده آن ها(تهدیدها) شناسایی شدند، بایستی علل، پیامدها و احتمال هر یک برآورد شود و عدد ریسک تعیین شود. ارزیابی ریسک می تواند کمی، نیمه کمی یا کیفی باشد اما هر سه مراحل یکسانی دارند. روش های کیفی برای ارزیابی ریسک تجهیزات یا عملیات های ساده به کار می رود که افراد، محیط زیست، دارایی و تجهیزات و مردم عامه(public) کمتر در معرض ریسک قرار می گیرند می باشد. در بطن بیشتر روش هایی که در بخش شناسایی ریسک معرفی شد، ارزیابی ریسک نیز وجود دارد. برای مثال HAZOP و FIREPRAN نیاز به تیمی دارد که موارد بحرانی را برای بررسی بیشتر انتخاب کند. جهت انتخاب و اولویت بندی خطرات شناسایی شده به ترتیب اهمیت و بحرانی بودن آن ها، باید ارزیابی ریسکی بر مبنای تجربیات و قضاوت افراد با تجربه و ماهر صورت گیرد. نتایج حاصل از ارزیابی کمی احتمال و پیامد خطرات را می توان بر روی ماتریس ریسک نمایش داد. ماتریس ریسک در تصمیم گیری اولویت بندی ریسک ها به ما کمک می کند. از نرم افزار THESIS نیز می توان در ارزیابی ریسک و ماتریس ریسک استفاده کرد.

راهنمایی جهت انتخاب روش ارزیابی ریسک مناسب:

4-2-1- تهیه سناریو (علت رخداد واقعه)

اولین قدم در ارزیابی ریسک یافتن و آزمودن راه هایی است که یک رویدارد بالقوه از طریق آن ها اتفاق می افتد و باعث بالفعل شدن یک رویداد خطرناک می شود. سناریوی عللت و معلول به طرق مختلف تهیه می شود:

1- نوشتن شرح داستانی نحوه رخداد رویداد خطرناک

2- استفاده از درخت خطا

3- استفاده از روش های کامپیوتری تکنیک های مدلسازی

4-2-2- احتمال

احتمال رخداد یک رویداد خطرناک از طریق ارزیابی تهدیدها و شرایط مرتبط یا بر مبنای داده های گذشته تعیین می شود. همچنین احتمال رخداد هر رویدادی را می توان از طریق درخت خطا بدست آورد.

داده های گذشته(historical data)، داده های شکست و خطا را برای هر نوع رویداد در درخت خطا یا درخت رویداد که شامل رویداد اصلی است در اختیار ما قرار می دهد.

هم چنین می توان احتمال ریسک را به روش کیفی نیز تعیین کرد. این کار با طبقه بندی احتمال خطر و تعریف هر طبقه در یک جدول امکان پذیر است. که در ماتریس بند 4-2-4 نشان داده شده است.

4-2-3- آنالیز پیامد

آنالیز پیامدها جهت ارزیابی خطرات مختلف برای رنجی از سناریو پیامدها بکار می رود و از مدل های پیش بینی کننده استفاده می شود. سناریو پیامدها به طرق مختلف تهیه می شود:

1- نوشتن شرح داستانی نحوه رخداد رویداد خطرناک

2- استفاده از درخت رویداد

3- استفاده از روش های کامپیوتری تکنیک های مدلسازی

برای مثال، مدلسازی آثار فیزیکی برای ارزیابی یکپارچگی ساختار، جهت پیش بینی رفتار انتشار در هوا و یا تخلیه در آب و پیش بینی فشار بیش از حد ناشی از انفجار. این مدل ها تنها زمانی استفاده می شوند که در یک کاربرد خاص معتبر بوده و قابلیت پیش بینی پیامد مورد نظر را داشته باشد. برای مدلسازی پیامدها نیاز به استفاده از افراد آموزش دیده و با تجربه است. نتایج مدلسازی آثار فیزیکی در معمولا ورودی بقیه آنالیز های HSE را فراهم می کند. (physical Effect Modelling)

در مدلسازی پیامدها باید اعتراف کرد که اکثر مدلها تنها یک تخمین خوب از اینکه چه اتفاقی ممکن است بیفتد به ما می دهد. قرار دادن محاسبات طراحی تنها بر روی نتایج مدلسازی اشتباه است.

جدول 4-3- تکنیک های آنالیز پیامد

این تکنیک ها در پیوست 4 تشریح شده اند.

4-2-4- تعیین ریسک

تعیین احتمال رخداد سناریوهای مختلف که باعث یک رویداد خطرناک می شود و همچنین تعیین پیامدهای ناشی از آن، نشان دادن ریسک را به طور گرافیکی توسط ماتریس ریسک امکان پذیر می سازد.

شکل ماتریس ریسک

نیازی نیست که ماتریس ریسک همواره یک حالت ثابت از ریسک و روش های بکار رفته را نشان دهد. بلکه با گذشت سالها سطح قابل قبول ریسک تغییر خواهد کرد در نتیجه مرز رنگ های درون دیاگرام تغییر خواهد کرد.

ماتریس بالا یک نمونه از تحمل ریسک است، مرز رنگ ها بستگی به عملیات تحت بررسی دارد. مثالی از نحوه تعریف یک ماتریس برای یک فعالیت مشخص در پیوست 5 بیان شده است.

4-2-5- ارزیابی کمی ریسک(QRA)

QRA یک روش ساختار یافته جهت ارزیابی ریسک است که نتایج را به صورت عددی به ما نشان میدهد.

کار اصلی QRA شناسایی مناطق با ریسک بالا و کمک به مقایسه گزینه های مختلف طراحی و انتخاب فلسفه های عملکردی با این دید که مدیریت ریسک کارا و موثری نیز از همان زمان طراحی برقرار گردد.

QRA در تعیین اینکه " رعایت کردن چه مقدار ایمنی، ایمنی کافی ایجاد می کند" کمک می کند. QRA به ما کمک می کند تا بتوانیم از میان روش های کنترلی، روشی را که تا اندازه ای که عملی باشد (ALARP) خطر را کنترل و کاهش می دهد.

نمودار ALARP—ص 25 HEMP

4-2-6- گزینش/ نمایش معیارها: محدودیت ها/ استانداردها

در راهنمای استقرار HSE بخش 4 به طور کلی نحوه گزینش ریسک توسط معیارهای تعیین شده در هر دو حالت کمی و کیفی، با استفاده نمودار ALARP که سطح قابل قبول ریسک را تا جایی که به طور عملی امکان پذیر باشد کاهش میدهد.

راهنماهای تهیه استانداردهای زیست محیطی:

مراجع مربوط به حد مجاز تماس شغلی و استانداردهای مرتبط در ارزیابی ریسک سلامتی و بهداشتی و راهنمای ایمنی تشعشعات رادیویی لیست شده است.

4-3- ثبت خطرات و آثار آن ها

4-3-1- ثبت

4-3-2- فهرست خطرات و آثار آن ها

4-3-3- راهنمای فعالیت های نیازمند به اخذ مجوز

4-4- مقایسه با اهداف و معیارهای عملکردی

4-5- برقرار کردن روش های کاهش ریسک

4-5-1- کلیات

4-5-2- کنترل خطرات آزاد شده و اثرات آن

بعضی از روش های کنترلی در راهنماهای زیر تشریح شده است:

4-5-3- سازماندهی روشهای آمادسازی بازگشت به شرایط اولیه