HSE و بهداشت حرفه ای

مقدمه : به کلیه ی عواملی که اگر مقدار آن ها از حد تحمل فیزیولوژیکی بدن انسان بیشتر شودو باعث ایجاد عوارض و آسیب می گردند ، عوامل زیان آور محیط کار گویند. این عوامل را به قسمت های گوناگونی تقسیم بندی می کنند از قبیل عوامل فیزیکی ، عوامل شیمیایی ، عوامل بیولوژیکی ، عوامل مکانیکی و ...  .

عوامل شیمیایی مانند گازها و بخارات، عوامل بیولوژیکی مثل باکتری های موجود در آب و عوامل فیزیکی مانند ارتعاش ، صدا ، نور و...  .

یکی از مهمترین و مطرح ترین عوامل فیزیکی ، صدا می باشد که رابطه ی این عامل با گوش و شنوایی انسان می باشد و تلاش ها در رشته ی بهداشت حرفه ای برای شناسایی ، اندازه گیری و مهار آن از گذشته حائز اهمیت بوده است.

صدا

صدا یک موج مکانیکی از نوع طولی است که در اثر ارتعاش قسمتی از یک محیط الاستیک حول نقطه ی تعادل خود بوجود می آیدو توسط گوش انسان قابل شنیدن است. در واقع صدا یک نوعی انرژی است که در محیط مادی تولید می شود و فرکانسی در دامنه ی 16 تا 20 کیلو هرتز قرار دارد.

به دلیل اینکه صدا یک موج طولی می باشد  راستای ارتعاش ذرات در آن با راستای انتشار موج موازی می باشد.

نحوه ی تولید صوت

به طور کلی صدا در اثر نوسان ممتد یک محیط الاستیک و در نتیجه تغییر متفاوت فشار هوا به وجود می آید وبه صورت یک موج طولی در هوا منتشر می شود.

وسائل اندازه گیری صدا

Sound Level Meter که برای اندازه گیری تراز فشار صوت مورد استفاده قرار می گیرد. دارای قسمت های اصلی زیر می باشد:

1. میکروفن   2. پردازشگر   3. نشانگر

 

قسمت پردازشگر خود دارای قسمت های جزئی تری است که در زیر به آن ها اشاره می کنیم:

1. پیش تقویت کننده   2. شبکه فرکانسی   3. کاهش دهنده   4. تقویت کننده                5. یکسوکننده rms     

میکروفن

فشار صوتی را به جریان متناظر صوتی تبدیل می کند و در انواع کریستالی ، دینامیک و خازنی موجود می باشد.

پردازشگر

اطلاعات دریافتی از میکروفن را تقویت ، توزین و پردازش می کند.

نمایشگر

مقادیر توسط نمایشگر عقربه ای یا دیجیتالی نسان داده می شود.

کالیبراسیون

برای اطمینان از صحت کار اندازه گیری توسط صدا سنج لازم است ابتدا آن را با یک لوله ی صوتی استاندارد کالیبره کرد . این مولد کالیبراتور استاندارد نام دارد که با فرکانس معینی ، تراز معینی از صوت خالص برابر با 114 دسی بل را تولید می کند.

کالیبراسیون داخلی

برخی از دستگاهها می توانند مدار های داخلی خود را غیر از میکروفن به صورت داخلی کالیبره کنند . این عمل بدون استفاده از کالیبراتور و با استفاده از قابلیت خود دستگاه استفاده می شود.

کالیبراسیون خارجی

برای این کار دستگاه را روی حالت slow و شبکه A و حالت SPL rms قرار داده و پس از نصب کالیبراتور روی میکروفن و روشن کردن کالیبراتور ، کالیبراسیون را توسط پیچ تنظیمی که بروی صداسنج تعبیه شده است انجام می دهیم.

Noise Dosimeter که برای تعیین مواجهه فردی کارگر با صدا در محیط کار استفاده می شود. دزیمتری دقیق ترین روش برای اندازه گیری میزان مواجهه می باشد. دقت دزیمتری در این است که در این روش کلیه ی زمان های مواجهه ی کارگر با تراز های مختلف در طول شیفت محاسبه و با استفاده از تراز معادل Leq   دز دریافتی در یک شیفت کاری اندازه گیری می شود. در ساختمان هر دزیمتر از یک میکروفن که روی سینه یا یقه ی کارگر نصب می شودو سیم رابط و پردازشگر و نمایشگر استفاده  می شود.                                                                                                                                                                    

 

 

 مراحل اندازه گیری و ارزیابی صدا

1.      تعیین هدف اندازه گیری

2.      گردآوری اطلاعات دقیق از محل اندازه گیری و نحوه ی مواجهه ی کارگر

3.      تعیین روش مناسب اندازه گیری

4.      انتخاب وسیله ی مناسب اندازه گیری

5.      کالیبراسیون

6.      شناخت استاندارد مواجهه  

هدف اندازه گیری

1.      صنعتی: اندازه گیری یک دستگاه معین برای عیب یابی یا بازرسی فنی

2.      محیطی: تعیین تراز فشار صوت در سطح کارگاه با تعیین منابع اصلی صدا

3.      فردی: برای مشخص کردن میزان مواجهه ی کارگر

4.      کنترلی:تعیین روش و چگونگی کنترل صدا

گردآوری اطلاعات

1.      تهیه ی نقشه ی ساده ی محیط کار: مقیاس مناسب ، محل نصب دستگاهها ، دستگاههای اصلی مولد صدا

2.      تهیه ی اطلاعات مربوط به کارگر: محل تردد کارگران ، ساعات مواجهه ، اطلاعات مدیریتی

3.      تهیه ی اطلاعات مربوط به دستگاهها و ساختمان: مشخصات فنی دستگاهها ، مشخصات فنی سازه ها ، مشخصات آکوستیکی

روش های اندازه گیری

1.      اندازه گیری و ارزیابی محیطی: کارگر مد نظر نبوده و برای تعیین توزیع تراز فشار صوت و محدوده های خطر و همچنین تعیین منابع اصلی صوتبرای کنترل صدا استفاده می شود.

2.      اندازه گیری به منظور ارزیابی مواجهه ی کارگر: صدای ناشی از یک منبع صوتی ، صدای ناشی از چند منبع صوتی ، صدای کوبه ای و ضربه ای

 

اندازه گیری و ارزیابی محیطی

1.      نقشه ی ناحیه بندی صوتی

2.      نقشه ی خطوط هم تراز

3.      اندازه گیری برای یک منبع خاص

نقشه ی ناحیه بندی صوتی

در این روش کارگاه به نواحی شطرنجی با ابعاد یکسان تقسیم بندی شده و مرکز هر ناحیه یک ایستگاه اندازه گیری می باشد. برای هر کارگاه با توجه به مساحت و امکانات ، تعداد معین و محدمدی ناحیه انتخاب می شود.                                                                             

پس از اندازه گیری تراز فشار صوت در مرکز هر ناحیه ( شبکه A) نتایج روی نقشه یا در جدول کد بندی شده نوشته می شود.

*تراز فشار صوت مجاز برای 8 ساعت کار روزانه یا 40ساعت کار هفتگی 85 دسی بل می باشد.

شرح آزمایش

به منظور یادگیری بیشتر دانشجویان بهتر این است که تمامی مواردی که به صورت تئوری در اختیار آن ها قرار گرفته است ، یک بار نیز به صورت عملی توسط خود دانشجویان انجام پذیرد. به همین منظور دانشجویان  دانشکده ی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی قم با استفاده از Sound level meter  به اندازه گیری صدا و تهیه ی نقشه ی ناحیه بندی صوتی آزمایشگاه عوامل فیزیکی دانشکده ی بهداشت زیر نظر استاد مربوطه پرداخته اند که شرح آن به صورت زیر است:

در ابتدا استاد مربوطه ضبط صوت را که به عنوان یک منبع صوت می باشد روشن می کند.در این ضبط یک نوار قرار دارد که قبلا بروی آن صدای دستگاههای یک کارخانه ضبط شده است ( صدا به صورت یکنواخت می باشد).

سپس متراژ محیط( آزمایشگاه ) را بدست آورده و منطقه را به ناحیه های 1 متر مربعی تقسیم بندی می کنیم.

سپس نوبت به کالیبراسیون دستگاه می رسد.در هنگام کالیبراسیون عددی که نمایشگر باید نشان دهد 114 دسی بل (113.6دسی بل) می باشد. پس از کالیبراسیون اندازه گیری را در مرکز هر یک از نواحی انجام می دهیم به صورتی که میکروفن دستگاه رو به منبع صوت باشد و دست اندازه گیر در حالت 45 درجه نسبت به افق قرار داشته باشد( و تقریبا نزدیک به قسمت شنوایی فرد). مقداری را که نمایشگر دستگاه نشان می دهد یادداشت می کنیم.

 

 

 

 

فــــــــــــــــــــــهــــــــــــــــرســــــــــــــــــــــــــت

مقدمــــــــــــه

 

دیدگاه های بررسی صدا

 

روش های اندازه گیری صوت

 

هدف اندازه گیری

 

وسایل اندازه گیری

 

هدف آزمایش

 

وسایل مورد نیاز

 

نقشه ناحیه بندی کارگاه

 

نتیجه اندازه گیری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعریف صوت1

 صوت شکلی از انرژی است که توسط سازوکار شنوایی قابل تشخیص است و به بیان ساده صوت هر چیزی است که شنیده شود .

محدوده فرکانس قابل درک برای انسان بین 16 – 20000 هرتز است . امواج خارج از این محدوده فرکانسی را مادون صوت و ماوراء صوت می نامند .

سر و صدا شایع ترین عامل زیان آور محیط كار است . حداكثر سر و صدای مجاز در محیط كار در یك شیفت 8 ساعته، 85-90 dB می باشد . صوت بیش از حد مجاز سبب ناشنوایی های حسی، عصبی و یا هر دو می گردد .

از مهمترین مشاغل در معرض خطر ، می توان به کار با ماشین آلات صنعتی ، نساجی ، تولید چوب و الوار و کاغذ ، تولید تنباکو وچرم ، صنعت شیشه گری ، صنعت چاپ ، صنعت حمل و نقل و اتاق های پخت که با بخار گرم کار می کنند اشاره نمود .

اثرات صدا بر انسان

        اثرات سرو صدا دارای جنبه های مختلف می باشد و در قسمت های مختلفی از بدن تاثیر می گذارد که در زیر به آنها اشاره شده است :

·  یکی از آشکارترین و جدی ترین اثرات مواجه با سروصدا ، افت شنوایی Hearing loss است . تماس پیاپی با صدا موجب آسیب عصب شنوایی شده و افت شنوایی عصبی خوانده می شود .

·  اثرات بهداشتی و فیزیولوژیکی غیر شنوایی صدا مانند اثرات عصبی روی فرد  ، اثرات روده ای ، معده ای و ایمونولوژیکی ، خستگی ، سردرد و تحریک پذیری می باشد .

·  طبق برآورد WHB سروصدا روزانه چهار میلیون دلار خسارت وارد می آورد که به اشتباه شنیدن ، فشار ذهنی و خستگی ناشی از صدا مربوط می باشد .

صوت بعنوان یک عامل زیان آور و بیماریزا مطرح می باشد و موضوع پایشهای زیست محیطی عوامل زیان آور در مواد قانونی 55 ، 92 ، 95 قانون کار و 88 و 95 قانون تامین اجتماعی مطرح می باشد .

صدا را می توان از چند دیدگاه بررسی کرد :

1-  دیدگاه ایمنی : صدای بیش از 70 دسی بل می تواند مشکل ایجاد نماید . در یک کارگاه سروصدای حاصل از ماشین آلات می تواند صدای حاصل از یک لیفتراک را پنهان کند و در مکالمه ایجاد مزاحت می نماید.

2-  دیدگاه آسایش : صدا می تواند به عنوان یک عامل فشار انگیز محیطی عمل نماید . لذا روی راندمان فکری و ذهنی کارگران می تواند تاثیر سوء بگذارد و روی بهره وری تاثیر گذاشته و ضریب خطا را افزایش می دهد .

3-  دیدگاه بهداشتی : به طور کلی صدایی بی خطر شمرده می شود که 90 درصد یا بیشتر افرادی که در معرض آن قرار دارند دچار اختلال شنوایی نشوند . افت شنوایی ناشی از سروصدا یک بیماری غیر قابل برگشت و لاعلاج است که فقط با کمکهای شنوایی می توان به میزان مختصری آن را صحت بخشید .

روشهای اندازه گیری صوت :

      روشهای اندازه گیری سروصدا یا بر حسب تغییرات زمان سروصدا می باشد که ماکزیمم و مینیمم سروصدای محیط در ساعات کار مشخص می شود و یا بر حسب توزیع مکانی می باشد که خود شامل موارد زیر است :

1-  روش ایستگاه بندی :

تقسیم کارگاه مورد اندازه گیری به مربع های1*1 ،2*2 ،3*3 ، 4*4، 5*5، که برحسب وسعت کارگاه و نحوه چیدمان دیستگاهها انتخاب می شود و اندازه گیری در مرکز مربع ها انجام می شود . در اندازه گیری صوت در کارگاههای تا 50 متر مربع به نواحی با ابعاد یک متر، کارگاههای تا 100 متر مربع به نواحی با ابعاد 2 متر و کارگاههای وسیعتر را به نواحی با ابعاد حداکثر 5 تر تقسیم بندی می شود ، البته همانطور که گفته شد بصورت انتخابی می باشد . در این اندازه گیری ایستگاههایی  که در آن دستگاه قرار دارد مورد اندازه گیری قرار نمی گیرند . ایستگاهای تعیین شده می باید هر کدام با شماره خاصی مشخص شده باشند تا بتوان به راحتی مورد بررسی قرار داد .

2-  روش Random :

انتخاب اندازه گیری بصورت اتفاقی با فاصله حداقل 0.5 متر از دیوار و 1متر از دستگاه شعاعهای فرض با اندازه 45 درجه از مرکز منبع که در فواصل یک متری بر روی شعاعهای اندازه گیری صورت می گیرد . در پایان نقاط دارای تراز شدت صوت یکسان بهم متصل شده تا مناطق صوتی از یکدیگر مجزا گردند . این روش عموما برای   اندازه گیری سروصدا حول محل کار کارگر مورد استفاده قرار می گیرد .

پس از ایستگاه بندی و مشخص شدن میزان سروصدا در هر ایستگاه در نقشه ترسیم شده از کارگاه با استفاده از 12 استاندارد B.S و ANSI رنگ آمیزی نمود که رنگ آمیزی در سطح کارگاه به ترتیب شامل موارد زیر است که به شرح هر کدام می پردازیم :

- محدوده ایمن (Safe Zone)

در این مناطق صدا از حد مجاز ایمنیdb a  70 کمتر است و در نقشه صوتی سبز رنگ است .

( محدوده ایمن (S.A) db a 70 > SPL – سبز رنگ )

2- محدوده بهداشتی (Hygiene Zone)

در این نواحی صدا در محدوده db a 80 – 70 است و در نقشه صوتی به رنگ آبی است .

3- محدوده هشدار (Warning Zone)

در این مناطق صدا در محدوده db a 90 – 85 است و در نقشه صوتی با رنگ زرد تعیین می گردد .

4- محدوده خطر (Danger Zone)

در این منطق صدا بالاتر از db a90 است و همه موسسات بین المللی این تراز را مخاطره آمیز  می دانند و در نقشه به رنگ قرمز است .

در اندازه گیری محیطی صدا، نکات زیر باید مراعات گردد:

1-    ابتدا کروکی اختصاصی کارگاه را تهیه نمود .

2-    کارگاه را به مربع های مورد نظر تقسیم بندی کرد .

3-    اندازه گیری در مرکز مربع انجام گردد .

4-    مراکزی که بر روی دستگاهها یا وسایل قرار گرفته اند در اندازه گیری حذف شده و نقاط کور محسوب می شوند .

5-  طبق استاندارد ، صدا سنج در ناحیه شنوایی کارگران ( افراد ایستاده ) 160 سانتی متر و در افراد نشسته 120 سانتی متر قرار بگیرد .

6-  زاویه میکروفن با زاویه 45 درجه نسبت به خط عمود و 15 درجه نسبت به خط افقی دور فاصله 50 سانتی از خود قرار بگیرد .

7-  پس از اندازه گیری ، به منظور تعیین چگونگی شرایط توزیع مکانی انرژی صوتی می توان با استفاده از استاندارد BS و ANCI نقشه کارگاه را رنگ آمیزی نمود .

اندازه گیری و ارزیابی صدا

         برای اندازه گیری و ارزیابی صدا ، شناخت کامل نسبت به روشهای اندازه گیری ، خصوصیات محیط کار و چگونگی وضعیت کارگر اهمیت دارد . مهمترین نکاتی که باید قبل از اقدام به اندازه گیری و ارزیابی در نظر گرفته شود شامل موارد زیر است :

هدف اندازه گیری :

1-    اندازه گیری محیطی صدا

2-    اندازه گیری و مشخص نمودن میزان مواجهه کارگر

3-    اندازه گیری بمنظور معین نمودن منابع اصلی تولید صدا

4-    اندازه گیری صدای یک دستگاه معین برای اهداف صنعتی ( مثلا عیب یابی و بازرسی فنی )

5-    اندازه گیری برای مشخص نمودن آنالیز فرکانس

6-    اندازه گیری برای تعیین روش چگونگی کنترل صدا

وسایل اندازه گیری2 :

         وسایل اندازه گیری براساس نوع هدف متفاوت اند. دستگاه تراز سنج صوت برای اندازه گیری تراز فشار صوت طراحی گردیده است.از دیگر دستگاه ها می توان به noise dosimeter  اشاره کرد که برای تعیین میزان مواجه ی کارگر از آن استفاده می کنند.

ترازسنج صوت ( sound level meter )

این دستگاه برای اندازه گیری تراز فشار صوت طراحی گردیده است . هرچند قابلیت و توانایی های ترازسنج های صوتی می تواند متنوع باشد اما به طور کلی هر ترازسنج صوت حداقل دارای سه بخش اساسی است : الف – میکروفن ب – پردازشگر ج - نمایشگر

کار هر میکروفن مبتنی بر اعمال فشار صوت بر سطح دیافراگم آن و ایجاد جریان متناظر الکتریکی است . در پردازشگر بسته به قابلیت دستگاه و نیاز اپراتور ، اطلاعات دریافتی از میکروفن تقویت ، توزین و پردازش شده و در نهایت توسط نمایشگر عقربه ای یا دیجیتال مقادیر نمایش داده می شود .

اجزا تشکیل دهنده تراز سنج صوت

میکروفن (  Microphone )

میکروفن ها را به چهار گروه اصلی تقسیم می کنند : خازنی ؛ دینامیک ؛ الکتره و کریستالی .

پردازشگر ( processor )

پردازشگر دستگاه تراز سنج شامل تقویت کننده پالس ، کاهش دهنده ، شبکه توزیع فرکانس ، شبکه سرعت پاسخ دستگاه و مدار های محاسب برای منظورهای خاص می باشد .

شبکه توزین فرکانس (Frequency wething )

با توجه به اینکه دستگاه ترازسنج می تواند برای منظورهای مختلفی به کار رود لذا می توان مقادیر تراز فشارسنج را بر اساس شبکه های مختلف توزین فرکانس که در برخی دستگاه ها پیش بینی شده است ، انتخاب نمود .

شبکه A

مقادیر تراز فشار صوت متناسب با حساسیت گوش انسان توزین می گردد . تراز اندازه گیری شده در این وضعیت بر حسب dBA  بیان می گردد . در اندازه گیری صدا به منظور تعیین حدود مواجهه کارگر از این مقیاس استفاده می شود .

شبکه B

 این شبکه  بیان کننده عکس العمل گوش در ترازهای بالاتر از 60 دسی بل است . این شبکه در عمل استفاده چندانی ندارد ولی برای تراز های حدود 85 – 55 دسی بل مناسب است .

 

شبکه C

برای اهداف تجزیه فرکانس صوت ، کنترل صدا و تراز های فشار بالاتر از 85 دسی بل استفاده می شود . همچنین بر اساس نظر ACGIH (2002) برای تعیین حدود سقفی تراز فشار پیک صدای کوبه ای نیز از این شبکه استفاده می گردد .

شبکه D

این شبکه در بررسی صدای ترافیک وسایل حمل و نقل هوایی استفاده می گردد و اثرات تشدیدی گوش در فرکانس های بااتر از 1000 هرتز را به خوبی لحاظ می کند .

شبکه lin

در این شبکه مقادیر تراز فشار صوت در فرکانس های مختلف توسط دستگاههای ترازسنج صوت بدون تغییر در کمیت نمایش داده می شود . اندازه گیری صدا در این شبکه برای اهداف کنترل صدا و یا اهداف صنعتی کاربرد دارد شبکه پاسخ دستگاه

اصوات مختلف اعم از یکنواخت ، متغیر و کوبه ای در طول زمان تداوم خود دارای تغییرات دامنه فشار بوده و این تغییرات در برخی از آنها لحظه ای است . برای اندازه گیری انواع صدا نمی توان حساسیت عکس العمل زمانی دستگاه را یکسان در نظر گرفت . در دستگاه های تراز سنج برای هر نوع صوت از یک سرعت متناسب استفاده می شود که شامل موقعیت slow برای صدای یکنواخت یا منابع صوتی ساکن بوده و حساسیت دستگاه در حد یک ثانیه برای درک تغییرات دامنه ی صدا می باشد . موقعیت fast برای اندازه گیری تراز فشار صوت منابع متحرک یا اصوات متغیر با زمان و نوبتی متناسب بوده و دستگاه تغییرات سریع دامنه در حد میلی ثانیه را نیز درک می کند ، موقعیت Impulse یا  Impact برای اندازه گیری اصوات کوبه ای یا ضربه ای مناسب بوده و دستگاه ترازسنج تغییرات دامنه صدا در حد میکرو ثانیه را درک می نماید . در برخی دستگاه ها یک قابیت با عنوان Peak برای سرعت های بالا نیز پیش بینی شده است ( دستگاه های مارک quest ) که سرعت پاسخ آن بین Fas و Imp می باشد .

نمایشگر (  Display)

نمایبشگر دستگاه تراز سنج صوت می تواند عقربه ای ، دیجیتال ، نوار نورانی و یا نقطه نوری باشد . دقت اندازه گیری و قرائت در نوع دیجیتالی بیشتر بوده و از این نقطه نظر ارجهیت دارد .

کالیبراسیون تراز سنج صوت

برای اطمینان از صحت کار اندازه گیری توسط ترازسنج صوت لازم است ابتدا آن را با یک مولد صوتی استاندارد کالیبره کرد . این مولد کالیبراتور استاندارد یا پیستون فون است . این دستگاه فرکانسهای معینی مثلا 1 kHz  یا 250Hz تراز معینی از صوت خالصی برابر 94 یا 114 دسی بل تولید می کند . کالیبراسیون به دو صورت داخلی و خارجی انجام می   گیرد .

کالیبراسین داخلی

برخی دستگاههای تراز سنج می توانند مدارهای داخلی خود را غیر از میکروفون به صورت داخلی کالیبره نمایند . این عمل بدون استفاده از کالیبراتور و با استفاده  از خصوصیات  خود ددستگاه صورت می گیرد .

کالیبراسیون خارجی

برای این کار با استفاده از کالیبراتور استاندارد و توجه به دستورالعمل دستگاه تراز سنج ، کالیبراتور روشن شده وتراز فشار صوت اندازه گیری می گردد سپس عدد نمایش داده شده توسط نمایشگررا با استفاده از پیچ تعبیه شده روی دستگاه به عدد تراز فشار کالیبراتور می رسانیم .

 

         

 

 

 

 

 

 

آزمـــــــــــــــــــایــــــــــــــــــــــــــش

 

هدف از انجام این آزمایش مشخص نمودن نواحی مختلف گارگاه بر اساس محدوده های تعیین شده تراز فشار صوت است . در این اندازه گیری محل های استقرار کارگران مدنظر نبوده ولی نتایج آن برای تعیین و مشخص نمودن توزیع تراز فشار صوت و محدوده های خطر کارگاه و همچنین تعیین منابع اصلی صوت برای کنترل صدا استفاده می شود .

 

وسایل مورد نیاز

 

ترازسنج صوت – کالیبراتور – منبع تولید صدا ( ضبط صوت )

 

روش انجام آزمایش ( شرح آزمایش )

 

ابتدا کارگاه را به نواحی شطرنجی با ابعاد یکسان تقسیم بندی می کنیم .لازم به ذکر مجدد است که طبقه بندی کارگاه ها معمولا طبق قواعد زیر انجام می شود:

1)      اگر مساحت کارگاه تا صد متر مربع باشد کارگاه  را به نواحی با ابعاد 2 متر مربع تقسیم بندی می کنیم.

2)       اگر مساحت کارگاه بین صد تا هزار متر مربع باشد کارگاه  را با نواحی به ابعاد 5 متر مربع تقسیم بندی می کنیم.

3)      اگر مساحت کارگاه بیش از هزار متر مربع باشد کارگاه  را به نواحی با ابعاد 10 متر مربع تقسیم بندی می کنیم.

 هرچند زیاد بودن تعداد نواحی برای حصول نتیجه مطلوب تر است ولی امکانات و نفرات و زمان نیز دارای محدودیت بوده و عملا زیاد بودن تعداد نقاط اندازه گیری مطالعه را با مشکل مواجه خواهد کرد . ما در این آزمایش با توجه به مساحت کارگاه و امکانات موجود کارگاه را به نواحی--1*1-- متری تقسیم می کنیم . سپس در مرکز هر یک از این نواحی اندازه گیری فشار صوت را بوسیله ترازسنجی که در حالت slow و high (به دلیل یکنواخت بودن صدا در کارگاه وبالاتر بودن آن از 65dB )انجام می دهیم و با توجه به اعداد به دست آمده نواحی را به صورت زیر طبقه بندی می کنیم : 

1. محدوده ایمن ( SPL < 65 dBA) با رنگ سفید یا سبز و با کد S  ( safe)
2. محدوده احتیاط ( SPL≤85dBA >65  ) با رنگ زرد یا کد C (caution)
3. محدوده خطر ( SPL>85 dBA ) با رنگ قرمز یا کد D  ( danger)

 

در این آزمایش نقشه ناحیه بندی به صورت زیر است:

 

(منبع صوت)

 

ورودی آزمایشگاه

 

 

نتیجه گیری

        کنترل صدا به منظور کاهش اثرات آن و راحتی کارگر بوده و شامل روشهای کنترل مدیریتی (کنترل زمان و کنترل فنی) است .

روشهای عمومی کنترل فنی شامل مراحل زیر است3 :

·    کنترل در منبع صوتی :

1-انتخاب دستگاه متناسب با فرآیند تولید ،2-انتخاب و نگهداری صحیح دستگاه ،3-محل و نحوه استقرار دستگاه ،4-قرار ندادن وسایل ایجاد کننده صدا در گوشه های ساختمان ،5-استفاده از جاذب صدا

·    کنترل در مسیر انتشار:

1-  مجزا نمودن منابع اصلی از سایر منابع ،2-  افزایش فاصله بین اپراتور و دستگاه ،

·    حفاظت فردی:

استفاده از گوشی های حفاظتی آخرین راه برای حفاظت کارگر از سروصدا می باشد .

در نهایت به طور خلاصه برای کنترل مواجهه با صدای بیش از حد می توان موارد زیر را انجام داد:

1.      تعیین مکان هایی که عملیات کنترل صدا باید در آن نقطه صورت گیرد.

2.      محدود کردن رفت و آمد کارگران در نواحی احتیاط و خطر.

3.      تعیین منابع اصلی صوتی که صدای بیشتری ایجاد می کند.

 

اندازه گیری مواجهه کارگر

مقدمه

اندازه گیری با هدف تعیین میزان مواجهه فرد بسته به نوع منابع صوتی موجود در کارگاه نوع صدا و مکانی که کاگر در آن کار می کند به موارد زیر تقسیم می شود :

در این اندازه گیری ها باید در نظر داشت که اندازه گیری صرفا در محل های تردد یا توقف کارگر و در ناحیه شنوایی وی انجام گردد . ارزیابی مواجهه کارگر با صدا مستلزم اندازه گیری تراز فشار صوت در مقیاس A و تعیین مدت مواجهه برای هر کارگر به طور مجزا می باشد . مراحل کار برای  اندازه گیری و ارزیابی مواجهه کارگر با صدا به صورت زیر پیشنهاد می شود :

·        کسب اطلاعات لازم از چگونگی مواجهه از نظر طول هر بار مواجهه با صدا ، الگو و تناوب آن از جهت نوع صدا شامل پیوسته یا کوبه ای و سایر اطلاعات محیطی مرتبط با کارگر

·        تعیین ایستگاه یا ایستگاه های اندازه گیری : برای این کار ترجیحا محل استقرار یا محل های توقف کارگرتعیین و به عنوان ایستگاه اندازه گیری ثبت می شود و در همان ایستگاه ها در منطقه شنوایی کارگر بدون مزاحمت برای کار وی بر اساس الگوی مناسب اندازه گیری صورت می گیرد .

·        تلفیق تراز صوتی مواجهه با مدت های مواجهه به طوری که بتوان با استفاذه از تراز های معادل ، TWA یا دوز در خصوص مواجهه کارگر اظهار نظر نمود .

·        مقایسه نتایج با حدود مجاز و جواب روشن به این سوال که مواجهه کارگر در حد مجار است یا بیش از آن .

لازم به یاد آوری است که اندازه گیری میزان مواجهه هر کارگر متفاوت است و در صورت مشابهت در مواجهه بایستی برای هر کارگر میزان مواجهه معلوم گردد . با توجه به متنوع بودن شرایط کار کارگران ، بر اساس نحوه مواجهه و نوع محیط ، روش های اجرایی مختلف زیر برای اندازه گیری و ارزیابی پیشنهاد می گردد .

.......................................................

ما در این جلسه از آزمایشگاه ، سه نوع از اندازه گیری برای مواجهه کارگر با صدای محیط کار را بررسی می کنیم :

1.     فرد ثابت است و صدا یکنواخت می باشد .

2.     فرد در اطراف منبع تولید صدای یکنواخت در حرکت است .

3.     فرد طبق برنامه زمانی خاصی در اطراف منبع مشغول به کار است .

هدف آزمایش

بررسی میزان مواجهه کارگر با صدای موجود در محیط کار

وسایل مورد نیاز

ترازسنج صوت – کالیبراتور – منبع تولید صوت ( ضبط صوت )

شرح آزمایش

الف –)  اندازه گیری برای فردی که ثابت است و با صدای یکنواخت کار می کند

در این اندازه گیری فرض را بر آن می گذاریم که کارگر در فاصله یک متری دستگاه ( منبع صوت ) مشغول کار است . ( صدایی که در این اندازه گیری و اندازه گیری های بعدی از آن صحبت می کنیم صدایی یکنواخت است که توسط منبع صوت در محیط پخش می شود . ) برای این منظور یک اندازه گیری از محیطی که کارگر در آن کار می کند کافی است . ما پس از کالیبره کردن دستگاه ترازسنج به وسیله آن صدا را در یک متری منبع صوت ( جایی که کارگر کار میکند ) اندازه می گیریم . میزان به دست آمده نشانگر میزان مواجهه کارگر با صدای دستگاه است . آن گاه پس از اندازه گیری طبق فرمول زیر (طبق استاندارد ACGIH ) زمانی مجازی که کارگر می تواند با منبع صوتی در مکان تعیین شده ارتباط داشته باشد را حساب می کنیم .

در ادامه ی مبحث روشهای اندازه گیری و ارزیابی صدا برای کارگران و میزان مواجهه آنها می رسیم .با توجه به متنوع بودن شرایط کار کارگران ، براساس نحوه ی مواجهه و نوع صدای محیط روشهای اجرایی مختلف زیر برای اندازه گیری و ارزیابی پیشنهاد می گردد . در این آزمایش کارگری که در معرض صدای یک منبع صوتی قرار دارد را مورد بررسی قرار می دهیم.

اگر کارگر تحت اثر یک منبع صوتی باشد دو حالت کلی پدید می آید :

1-اگر کارگر در اطراف یک منبع صوتی مشغول به کار است و صدای زمینه یا صدای ناشی از منابع دیگر تاثیری بر صدای منبع مورد نظر ندارد و تراز فشار صوت در طول زمان یکنواخت و موقعیت کارگر نیز ثابت باشد ، یک اندازه گیری در محل استقرار کارگر می تواند به عنوان نماینده ی مواجهه باشد .

     -در صورتی که تراز فشار صوت منبع در طول زمان یکنواخت ولی تراز فشار صوت در اطراف آن متفاوت باشد و کارگر در اطراف آن در حرکت باشد ، در این صورت در چند نقطه اطراف دستگاه به فواصل یکسان از منبع ، تراز فشار صوت را اندازه گیری کرده و با فرمول تراز فشار صوت متوسط  مقادیر را به صورت یک عدد نمایش می دهیم .

2- اگر موقعیت کارگر ثابت ، ولی تراز فشار صوت منبعی در طول شیفت تغییر کند ، در این صورت در محل استقرار کارگر تراز فشار صوت منبع صوتی در مکان های مختلف کارگاه را اندازه گیری کرده و سپس نتایج با استفاده از فرمول تراز معادل مواجهه ، به صورت یک عدد نمایش داده می شود (1) .

 هدف :

هدف از انجام آزمایش ارزیابی مواجهه افراد در محیطهای کار می باشد در این آزمایش یک حالت از دو حالت کلی در نظر گرفته شده و آن حالتی است که فرد در مواجهه با صدای یک منبع باشد نهایتا هدف از انجام آزمایش جلوگیری از صدمه و زیان به کارگران در محیط کارمیباشد.

 

 

 

 

وسایل:

1 – دستگاه ارزیابی صدا( صداسنج)

2 – منبع صوت

 

 

 شرح آزمایش :

در آزمایش این جلسه به اندازه گیری صدا ی محیط کار برای ارزیابی میزان مواجهه افرا د پرداخته شد .

اندازه گیری صدا ی محیط کار برای ارزیابی میزان مواجهه افراد د ر دو حالت کلی وجود دارد :

1-    اندازه گیری صدای محیط کار برای ارزیابی میزان مواجهه ی فرد با یک منبع صوتی

2-    اندازه گیری صدای محیط کار برای ارزیابی میزان مواجهه ی فرد با چند منبع صوتی

مورد اول خود به سه حالت تقسیم می شود

1-    فرد ثابت و صدا یکنواخت د ر طول زمان

2-    فرد متحرک در اطراف منبع ولی صدا یکنواخت

3-    فرد متحرک ولی صدا غیر یکنواخت

در این آزمایش 3 مورد فوق به شیوه ها ی زیر مورد بررسی قرار گرفت :

1-    زمان مواجهه ی مجاز برای فردی که د ر فاصله ی  1 متری از منبع به طور ثابت کار می کند .

2-     برای 8 ساعت کار و زمان مواجهه ی مجاز ، برای فردی که د ر اطراف منبع متحرک است

3-     در 8 ساعت کار ، برای فردی که طبق برنامه ی زمانی زیر کار می کند

-         5 ساعت کار در نقاط مختلف کارگاه و صدا یکنواخت است

-         2 ساعت مواجهه با صدای زمینه ( دستگاه خاموش است )

 

 

 

اندازه گیری و محاسبات :

 

 

الف ) LP=90db در فاصله ی 1 متری از دستگاه (برای فردی که به طور ثابت در فاصله ی یک متری منبع کار میکند)

 

 

…………………  .....................................................................................

 

 

ب )  محاسبه زمان مواجهه برای فردی که در اطراف منبع متحرک است :

 منطقه 1 =87db

 منطقه 2 = 87db

 منطقه 3 = 89db

 منطقه 4 =88db

اندازه گیری های فوق در فاصله ی 1 متری از منبع انجام گرفته است

 

 

که مقدار بدست آمده در بالا بیش از حد مجاز است

                     

.................................................................................................................

 

ج ) محاسبه تراز معادل مواجهه برای فردی که طبق الگوی زیر کار می کند :

 

اگر کارگر به مدت 5 ساعت با ترازهای زیر تماس داشته باشد :

1) 85 دسی بل  ، 2) 86 دسی بل  ،  3) 90 دسی بل

 

                     

 

اگر کارگر به مدت 2ساعت با تراز های زیر مواجهه داشته باشد:

1)60 دسی بل ، 2) 75 دسی بل  ، 3) 70 دسی بل

 

 

نتیجه گیری:

محیط کار زیان آور میباشددر این محیط صدا بیش از 85 دسی بل ارزیابی شد.

 

 تجزیه وتحلیل:

در کشور ایران ارزیابی صدا بر طبق استاندارد ACGIH  سنجیده میشود. این استاندارد در کمیته فنی بهداشت حرفه ای منظور گردیده که بر اساس آن در شیفت کاری 8 ساعت در روز و40ساعت کار هفتگی تراز فشار صوت مجاز 85 دسی بل بوده و قاعده برای نصف شدن زمان مواجهه 3 دسی بل افزایش است. در این آزمایش با توجه به این قاعده و استاندارد آزمایش انجام شد.