HSE و بهداشت حرفه ای

ولی آنچه اهمیت آلودگی هوا را بیشتر می سازد، نقش هوا به عنوان حیاتی ترین ماده برای ادامه زندگی انسان، آثار گوناگون و غالباً جبران ناپذیر آلاینده ها بر سلامتی انسان و محدود بودن توانایی بشر برای كاهش و كنترل آلودگی های هوا است.
   در حال حاضر، در بسیاری از كشورهای در حال رشد صنعتی، صنایع پس از وسائط نقلیه، مهمترین منابع آلودگی هوا می باشند؛ هر چند در مناطق غیرشهری صنعتی و شهرك های صنعتی، صنایع از این نظر، در جایگاه نخست قرار دارند. مسئله ای كه مشكل آلودگی هوا ناشی از منابع صنعتی را تشدید می كند، آن است كه بسیاری از آلاینده های تولید شده از فرایندها و عملیات صنعتی، غالباً تجزیه ناپذیرند و معمولاً به میزان زیاد و غیرقابل كنترل در هوا انتشار می یابند. بعلاوه، ماهیت فعالیت های تولیدی و غیر تولیدی موجود در صنعت، موجب گوناگونی منابع و انواع آلاینده های صنعتی می شود. طبعاً هرچه فرایندها و عملیات صنعتی بیشتر باشند، فراوانی و گوناگونی پسماندها و آلاینده های مستقیم و غیرمستقیم هوا نیز زیادتر و نیاز به شیوه های ویژه جهت شناسایی، نمونه برداری، اندازه گیری، تجزیه و تحلیل آثار و نهایتاً روشهای كنترل و كاهش آنها بیشتر خواهد بود.
   برایند نگرانی ها به این شکل نمودار گشت که گروهی از متخصصان و اندیشمندان در قالب سازمان ها آژانس ها، موسسه ها و... گرد هم بیایند و اقدام به تدوین قوانینی نمایند که بیانگر انواع و مقادیر مجاز با ویژگی ها و زمان ماند مناسب بگونه ای باشد که برای زندگی انسان، گیاه یا حیوانات مضرنباشد. پشتوانه اجرایی این قوانین در واقع سطح آگاهی های مردم و میزان حساسیت آنان است و در حقیقت همین عوامل است که موجب تقدم و تأخر شکل گیری این نهادها و تدوین قوانین مربوطه در نقاط مختلف دنیا شده است. با ورود به دهه 1970 میلادی مسایل زیست محیطی و فاجعه عظیم در حال وقوع در کانون توجهات قرار گرفت. در این سال ها بود که عدم توانایی خودپالایی محیط هر چه بیشتر نمایان گشت و لزوم انجام اقدامات اساسی رخ نمود.

آلودگی هوا

هر جامعه ای که نسبت به ابعاد این مساله آگاهی می گشت با توجه به مسؤلیتی که در مورد نسل بعد از خود حس می کرد دست به اقداماتی در حیطه جغرافیایی خویش می زد. بتدریج با شکل گیری نهاد های متولی این امر تعاریف مختلفی از "" آلودگی هوا"" توسط مراجع مختلف ارایه گشت.
هر یک از مراجع مذکور با توجه به تعاریف خود اقدامات بازدارنده، پیشگیرانه و تنبیهی و تشویقی را به مورد اجرا گذاشتند. شیوه های استاندارد ارزیابی در سطوح مختلف پیشنهاد گشت و بصورت عملی مورد استفاده قرار گرفته. علیرغم اینکه عمده گسترش فن آوری در کشورهای پیشرفته صورت گرفته است و به همین دلیل نیز قسمت اصلی خط آلاینده ها ( در بخش هوا ) باید متوجه این جوامع باشد اما در عمل، این کشورها با انتقال محل صنایع به کشورهای در حال توسعه و وضع قوانین شدید در عمل مساله آلودگی هوای خود را در سطح کیفیت هوای داخلی بالا بردند. اما در حال حاضر اجماعی بر سر این موضوع که آلودگی هوا مساله ای جهانی است در حال شکل گیری است. کشورهای پیشرفته باید بپذیرند که با تحقق تئوری دهکده جهانی با توجه به این نکته که سهم اعظم فن آوری را در اختیار دارند باید متکلف قسمت عمده هزینه های مقابله با آلودگی نیز باشند؛ و این بدان معناست که باید زمینه های انتقال فن آوری پیشرفته در زمینه ارزیابی و مقابله با آلودگی ها هر چه بیشتر فراهم گردد تا با ایجاد زبان مشترک میان متخصصان کشورهای در حال توسعه و پیشرفته گام های عملی و مؤثر در رسیدن به هوای پاک برای همه برداشته شود. یکی از مهمترین و جدیدترین این فن آوری ها استفاده از ابزار GIS است که در طی دهه های اخیر به دلیل کاربردهای بی نظیر و امکان تلفیق با سایر امکانات جدید نظیر GPS و مدل سازی غیره نقش ارزنده ای در جهانی سازی مقابله با آلودگی ها ( از جمله آلودگی هوا ) به عهده دارد.
همانگونه که اشاره شد توجه به آلودگی هوا محدود به قرن حاضر نیست بلکه در سال 1272 میلادی ادوارد یکم پادشاه انگلیس با وضع قانون منع استفاده از زغال سنگ های نامرغوب، در سال 1377 ریچارد سوم و در سال های (22- 1413) هانری پنجم گام هایی در جهت تنظیم مقرراتی به منظور بهبود کیفیت هوا برداشتند. اولین مقاله در مورد آلودگی هوا، در سال 1661 میلادی با قلم « جان اولین »  یکی از بنیان گزاران « انجمن سلطنتی انگلیس »* که در حال حاضر انجمنی شناخته شده و دارای انتشارات متعدد است به رشته تحریر در آمد و در این مقاله پیشنهادهایی در زمینه چگونگی مبارزه علیه آلودگی هوا عنوان گردید. 

عناصر تشكیل دهنده هوا

همانگونه كه عدم وجود عناصر اصلی متشكله هوا با اطلاق لفظ " هوا " به تركیب حاصله منافات دارد، وجود عناصر نامطلوب نیز باعث زیانبار شدن آن می شود. برای بررسی چگونگی كیفیت هوا لازم است تا در ابتدا تركیبات هوا مشخص گردند و سپس به ارزیابی اثرات عناصر مختلف با مقادیر متفاوت پرداخته شود.
هوای پاک یا نرمال در حالت خشک مطابق جدول (1-1) متشکل از اجزای مختلف با مقادیر متفاوت است. البته باید توجه داشت که این نوع هوا بر روی اقیانوس های دور از خشکی و یا در نواحی دور از مراکز جمعیتی وجود دارد. در جدول مورد اشاره میزان هر عنصر بر حسب درصد حجمی و همچنین غلظت( PPM ) مشخص شده است.

 تعریف آلودگی هوا

با توجه به ترکیبات هوای نرمال تعاریف نسبتاً مشابهی از آلودگی هوا از سوی مراجع مختلف صورت گرفته است که در زیر به برخی از آنها اشاره می شود:
" آلودگی هوا" عبارتست از وجود تركیبات گازی، مایع، جامد و یا مخلوطی از آنها در هوا، كه بسته به منشاء تولید، ماهیت، غلظت و مدت زمان حضور در اتمسفر، بتوانند بطور مستقیم یا غیرمستقیم، سلامتی و بهداشت انسان را به خطر انداخته، به جانوران و گیاهان آسیب رسانده، اجسام، ساختمانها و دارائیها را تخریب كرده و بطور كلی رفاه و آسایش عمومی و تعادل طبیعی محیط زیست و اتمسفر را مختل سازند. بسیاری از آثار آلودگی هوا، تدریجی، ناشناخته و جبران ناپذیرند.
قانون اساسی جمهوری اسلامی : منظور از آلودگی هوا عبارتست از وجود و پخش یک یا چند
آلوده کننده اعم از جامد، مایع، گاز، تشعشع پرتو زا در هوای آزاد به مقدار و مدتی که کیفیت آن را بطوری برای انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار و ابنیه زیان آور باشد تغییر دهد.
انجمن مشترک مهندسین آلودگی هوا و کنترل آن : آلودگی هوا یعنی وجود یک یا چند آلوده کننده مانند گرد و غبار، فیم ها، گازها، میست، بو، دود بخارات در هوای آزاد با کمیت ها، ویژگیها و زمان ماندی که برای زندگی انسان، گیاه یا زندگی حیوانات خطرناک و برای اموال مضر باشند و یا بطور غیرقابل قبولی مخل استفاده راحت از اموال و زندگی گردد.

چكيده

با شكل‌گيري شبكه‌هاي رايانه‌اي و افزايش حجم انتشارات، پديدهء به اصطلاح "انقلاب اطلاعات" به وقوع پيوست. از آنجا‌كه كنترل انتشارات كا ر بسيار سختي است افراد بعضاً با انتشار كار بسيار سختي است افراد بعضاً با انتشار اطلاعات غلط يا گمراه كننده موجب آلوده شدن اطلاعات مي‌شوند؛ آلودگي اطلاعات نيز موجب آلوده شدن جريان كار تصميم‌گيري، مواد و محيط زيست مي‌شود.
آلودگي اطلاعات(1) به معناي اخص كلمه يعني آلودن اطلاعات درست به نادرست؛ به تعبير ديگر از بين بردن ارزش, كيفيت، صحت و محتواي اطلاعات بر اثر دخالت اطلاعات نادرست. را آلودگي اطلاعات گويند. البته ممكن است تعابير خاصي از آلودگي اطلاعات شود كه برخاسته از نگرش افراد نسبت به اين مسئله باشد. به عنوان مثال از ديدگاه نمايه‌ساز و كاربر "ريزش كاذب اطلاعات و بازيافت ناخواسته", از ديدگاه متخصص اطلاع‌رساني "بار اضافي اطلاعاتي، اطلاعات نامربوط و فاقد بار اطلاعاتي"، از ديدگاه متخصص ارتباطات "اختلال يا پارازيت" ممكن است به آلودگي اطلاعات تعبير شود.

تأثير انفجار اطلاعات بر آلودگي اطلاعات

دو مقوله انفجار اطلاعات و آلودگي اطلاعات را به سختي مي‌توان از هم تفكيك كرد. در واقع هرچه توليد اطلاعات زيادتر شود آلودگي اطلاعات نيز بيش‌تر خواهد شد؛ شكل‌گيري شبكه‌هاي رايانه‌اي نظير اينترنت، بيت‌نت و مانند آن و پيشرفت نشر الكترونيكي بيش از پيش انفجار اطلاعات و آلودگي اطلاعات شده‌اند.
اطلاعاتي كه از مجاري و منابع مختلف گردآوري مي‌شوند ممكن است ضد و نقيض يا غيرقابل مقايسه باشند. نوشته‌هاي بسياري وجود دارد كه در آن‌ها داده‌هاي نادرست منتشر شده. همان طور كه "كي‌فر" اظهار مي‌كند غالباً جزئيات مهم حذف مي‌شوند و خواننده نمي‌تواند صحت و سقم داده‌ها را تشخيص دهد. "گادسميت" و "برانس كمب" عقيده دارند كه خيلي از نوشته‌ها ارزش بازيابي يا بررسي را ندارند. "جردن باروخ" اظهار نموده كه ما به جاي انفجار اطلاعات با مسئلهء آلودگي اطلاعات مواجه هستيم (ويسمان، 1373، ص19).
انفجار اطلاعات موجب مسائل بسيار حادي شده و به طور كلي بر شيوه‌هاي جاري كنترل اطلاعات تأثير گذاشته است. نظام‌هاي اطلاعاتي مانعيت لازم را ندارند و نمي‌توانند مانع بازيابي مدارك ناخواسته و ريزش كاذب اطلاعات شوند. اين نكته در مورد اينترنت بسيار صادق است، زيرا مدارك دقيقاً تحليل موضوعي و محتوايي نمي‌شوند و بنابراين ريزش كاذب اطلاعات و مدارك ناخواسته پيش مي‌آيد. امروزه با مقادير بسيار زياد اطلاعات بي‌ارزش، نادرست، ناقص و حتي تحريف شده روبرو هستيم و جهان انباشته از اطلاعات بي‌فايده و نادرست است.
موارد زيادي از نشر اطلاعات گمراه كننده(2) و اطلاعات غلط(3) روي اينترنت اتفاق مي‌افتد و دانشجويان، هيئت علمي و ديگران، ندانسته به عنوان منبع به آن‌ها استناد مي‌كنند. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه استفاده از امضاهاي رقومي(4) و ساير روش‌هاي معتبر و موثق مورد نياز است (هرنون، 1995، ص 139).
در حالي كه هر يك از شبكه‌هايي كه اينترنت را مي‌سازند، به احتمال قوي داراي سرپرستان اجرايي هستند، اما چنين شخصي براي نظارت بر كل اينترنت وجود ندارد. بنابراين افراد از طريق نشر الكترونيكي به انتشار اطلاعات مي‌پردازند و بعضاً با انتشار اطلاعات نادرست و ارائه تصاوير و اطلاعات غلط از جهان و موضوعات مختلف كه با واقعيت‌هاي بيروني مطابقت ندارند، موجب آلودگي اطلاعات مي‌شوند.
از يك طرف حجم اطلاعات به سرعت افزايش مي‌يابد و از طرف ديگر ميزان رشد مصرف اطلاعات در سطح متوسط و پايين است؛ به اين حجم اضافي اطلاعات، بار اضافي اطلاعاتي(5) مي‌گويند. از نظر زمان و نيرو، محدوديت‌هايي وجود دارند كه مانع مردم در مصرف اطلاعات مي‌شوند. و از آنجا كه بين توليد اطلاعات و مصرف آن توازن و تعادلي وجود ندارد، گرفتار نوعي بار اضافي اطلاعاتي مي‌شويم. البته ممكن است اين اطلاعات، داراي بار اطلاعاتي باشند، اما چون زمان محدود است، فرد نمي‌تواند آن را جذب و مصرف كند.
وجود اطلاعات غلط و تكراري سبب افزايش بار اضافي اطلاعاتي مي‌شود، محققين و دانشمندان را دچار نوعي سرخوردگي مي‌كند و مانع دسترسي به اطلاعات مفيد و سودمند مي‌شود. افزايش حجم انتشارات و بار اضافي اطلاعاتي بيش از پيش، كتابخانه‌ها را نيز با مشكل كمبود فضا و امكانات مواجه كرده است. با افزايش حجم اطلاعات، دستيابي به اطلاعات نيز پيچيده و گاه ناممكن مي‌شود.
بنابر قانون "مورز"(6) : "هرگاه مشكلات و دردسرهاي كسب اطلاعات براي استفاده كننده، بيش‌تر از مشكلاتي باشد كه از به دست نياوردن آن ناشي مي‌شود، ترجيح مي‌دهد كه به جستجوي اطلاعات نرود (ويسمان، 1373، ص18).
انفجار اطلاعات ناشي از آلودگي اطلاعات و اطلاعات تكراري است. به عنوان مثال شخصي در يك همايش بين‌المللي مثل ايفلا مقاله‌اي ارائه مي‌كند كه در مجموعه مقالات آن منتشر مي‌شود. همين شخص آن مقاله را در يك همايش داخلي ارائه و باز منتشر مي‌كند؛ همان مقاله را در يك مجلهء تخصصي هم به چاپ مي‌رساند و دست آخر ممكن است آن را در كتاب مجموعه مقالات خود نيز بياورد. اين نمونه‌اي از اطلاعات تكراري است كه حتي اگر مفيد باشد، نيازي به چند بار انتشار ندارد. از اين دست اطلاعات تكراري زياد داريم كه سرجمع آن رقم قابل توجهي از درياي انتشارات خواهد شد.
براي آلودن اطلاعات راه‌هاي مختلف تحريف، تكذيب، تركيب، وارونه (معكوس) و حذف انجام مي‌شود.
1- روش حذف(7) (سانسور): اين روش در ساختار سياسي جامعه بيش‌تر رايج است و پيام‌هاي سياسي بيش از پيام‌هاي ديگر، به شكل آگاهانه انتخاب يا حذف مي‌شوند كه واقعيت‌هايي را حذف يا تحريف مي‌كنند (تافلر، 1374، ص 421).
ما اين نوع آلودگي اطلاعات را مخصوصاً در سازمان‌هاي سياسي، از جمله در وزارت كشور و وزارت امور خارجهء برخي كشورها مي‌بينيم.
2- روش معكوس(8) (وارونه كردن): در اين روش اطلاعات را وارونه و معكوس مي‌كنند (تافلر، 1374، ص421). اطلاعات كذب همان وارونه كردن اطلاعات درست است. براي نمونه مي‌توان به حكايت آشنا اشاره كرد؛ با تغيير جمله "بخشش لازم نيست اعدامش كنيد." به اين شكل "بخشش، لازم نيست اعدامش كنيد." و يا با تغيير جمله "زيد عمرو را زد." به عمرو زيد را زد." مي‌توان اطلاعات را معكوس يا وارونه كرد.
3- روش زمان‌بندي(9): در اين روش معمول‌ترين رهيافت، به تأخير انداختن ارسال پيام است تا حدي كه ديگر دريافت‌كنندهء پيام نتواند كاري بكند. مثلاً حجم عظيمي از اسناد بودجه، زماني به دست قانونگذاران مي‌رسد كه تنها چند روز براي تصويب آن‌ها فرصت دارند و اين آنچنان كوتاه است كه نمي‌توانند اين اطلاعات را هوشيارانه تجزيه و تحليل كنند. در نتيجه اين اطلاعات هيچ كاربردي نخواهند داشت (تافلر، 1374، ص421).
4- روش تركيب(10) : در اين روش، اطلاعات نادرست همراه با اطلاعات درست پخش مي‌شود، به‌طوري كه دريافت كنندگان پيام نتوانند آن‌ها را از يكديگر تشخيص دهند (تافلر، 1374، ص422). منظور ارائه اطلاعاتي است كه ضد و نقيض هستند، خواه در يك متن واحد باشد يا اين‌كه به‌طور همزمان از چند رسانه خبري و مطبوعات پخش شوند و تشخيص صحّت آن براي دريافت‌كنندگان دشوار است. اين‌ها مهم‌ترين روش‌هاي آلوده كردن اطلاعات بودند و البته روش‌هاي ديگري نيز براي اين كار وجود دارد. عوامل آلودگي اطلاعات در نمودار 1 نشان داده شده‌اند.

نمودار 1. عناصر و عوامل آلودگي اطلاعات

وجه تمايز تركيب، تحريف و دروغ (وارونه‌سازي) با همديگر اين است كه در دروغ (وارونه‌سازي)، اطلاعات اشعه يافته كاملاً نادرست است، در تحريف قسمت‌هايي را كه نمي‌خواهند اشاعه يابد حذف مي‌كنند و اطلاعات را آن طور كه دوست دارند عرضه مي‌كنند؛ اما در تركيب، اطلاعات درست و نادرست تقريباً به طور همزمان يا در يك متن واحد ارائه مي‌شوند. گاهي خطا و اشتباه غيرعمدي مثل تايپ نيز باعث آلودگي اطلاعات مي‌شود.
بنابراين مسئلهء آلودگي را نبايد يك چيز صرفاً اتفاقي در عملكرد و كارهاي جامعه دانست، بلكه يك امر كاملاً اساسي در تمام فرآيندها و قسمتي از كلّ بي‌نظمي در فرآيندهاي اطلاعاتي جامعه است.
آلودگي اطلاعات خطر فرهنگي، اجتماعي، رواني و فيزيكي دراز مدتي دارد. اطلاعات آلوده، كنترل نشده و سازمان نيافته، دشمن دانشمندان و متخصصين اطلاعات است. فن‌آوري اطلاعات مي‌تواند موجب نظم بخشيدن به آشفتگي اطلاعات و مانع آلودگي آن شود. براي دستيابي به اطلاعات، تجزيه و تحليل، نمايه‌سازي و سازماندهي اطلاعات لازم است (لابس، 1995، ص2).
اطلاعات غلط پيوسته(11) ، مغرضانه و تعصب‌آلوده(12) ، قديمي، ناقص(13) ، آميخته به شوخي و مسخره، متضاد، داده‌هاي ترجمه شده غلط، تجديدنظر غيرقانوني(14) ، و اشتباه‌هاي بنيادي موجب آلودگي اطلاعات مي‌شوند. براي جلوگيري از آلودگي اطلاعات و كاهش اين آلودگي پيشنهاد مي‌شود كه جستجوگران نظام‌هاي پيوسته حتماً شكاك باشند، از صحت دانش پيشين مطمئن شوند، ميان واقعيت و نظر تميز قائل شوند، بحث‌ها را ارزيابي كنند، اطلاعات مربوطه را با منابع مختلف بسنجند، اعتبار منبع را ارزيابي كنند، فرضيه‌ها را شناسايي و آزمايش كنند (فيتز جرالد، 1997).

تأثير آلودگي اطلاعات بر آلودگي مواد و محيط زيست

آلودگي اطلاعات گاه خود موجب آلودگي‌هاي ديگر مي‌شود. براي روشن شدن موضوع ابتدا به ذكر مثالي مي‌پردازيم. تصور كنيد يك پالايشگاه نفتي پيشرفته مقادير زيادي نفت خام در اختيار دارد و به منظور استفادهء بهينه از اين نفت خام و براي تصفيه و تبديل آن به مواد نفتي ديگر نيازمند اطلاعات صحيح و دقيق است تا بتوان آنرا به خوبي تجزيه كند. جريان تجزيه را تا جايي ادامه مي‌دهد كه ممكن است مواد بي‌مصرفي يا مقداري آب آلوده باقي بماند. البته آن هم قابل تصفيه است و مي‌توان آن را به صورت آب آلوده باقي مانده. البته آن هم قابل تصفيه است و مي‌توان آن را به‌صورت آب آشاميدني درآورد، ولي ساخت و سازماندهي مواد داراي بي‌نظمي پايين، براساس قانون دوّم ترموديناميك خيلي بعيد است و كارخانه‌اي كه فرآورده‌هاي زائد و بي‌مصرفي توليد نكند نادر است. بنابراين با توجه به قانون دوم ترموديناميك مي‌توان گفت كه اطلاعات خام نمي‌تواند با بازده صددرصد به اطلاعات تبلور يافته تبديل شود، اما اگر همين شركت اطلاعات دقيق و درست نداشته باشد و به تعبير ديگر داراي اطلاعات غلط و آلوده باشد، شايد تنها چند قلم مواد نفتي از نفت خام بگيرد كه آن هم ممكن است خالص نباشد. در نتيجه بقيه مواد تجزيه نشده را به‌صورت فاضلاب و پساب‌هاي صنعتي به رودخانه‌ها مي‌ريزد كه موجب آلوده شدن مواد و محيط زيست مي‌شوند. اين يك قاعده است، زيرا وقتي كه جريان اطلاعات آلوده مي‌شود رودخانه نيز آلوده مي‌شوند.
آلودگي نمي‌تواند كاملاً علاج شود ولي مي‌توان به نظام‌هاي صنعتي و توليدي مثل كارخانه‌ها اطلاعات درست و دقيق داد تا اين كه آلودگي را به ميزان نسبتاً خوبي كاهش دهند. بنابراين به نظر نمي‌رسد بدون مواد خام مناسب و اطلاعات دقيق و درست چنين فرآيندي انجام‌پذير باشد (بولدينگ، 1996ن ص2).
هرقدر طرفداران محيط زيست شركت‌ها را بيش‌تر وادار به پرداخت هزينه‌هاي مربوط به آلودگي كنند، گرايش اين شركت‌ها به فعاليت‌هايي كه آلودگي كم‌تري ايجاد مي‌كند بيش‌تر مي‌شود و بيش‌تر راغب مي‌شوند كه به‌منظور كاهش آلودگي از اطلاعات صحيح و دقيق و فن‌آوري‌هاي جديد براي ساخت منابع، توليدات و كالاهاي خود استفاده كنند.
اطلاعات اساس استفاده از مواد و انرژي است. تمدن عصر اطلاعات برخلاف تمدن‌هاي پيشين بايد از منابع انرژي بسيار متنوعي نظير انرژي خورشيد، جزرومد، حرارت مركزي زمين، هيدروژن، موادآلي و غيره استفاده كند (تافلر، 1362، ص486) و البته زماني مي‌تواند از اين منابع استفاده كنده كه اطلاعات لازم را داشته باشد و تحقيقات بنيادين انجام دهد و دانش لازم را كسب كند. زيرا اساسي‌ترين مادّهء خام تمدن، اطلاعات است.
نظام اصلي انتقال و آلودگي اطلاعات در نمودار شمارهء 2 نشان داده شده. اين نمودار طرح بسيار ساده‌اي است از آنچه كه در عمل رخ مي‌دهد. با توجه به پيچيدگي‌هاي عصر ما بندرت اتفاق مي‌افتد كه محققي چنين مستقيم با محقق ديگر به‌طور متقابل و بلاواسطه، آن‌چنان كه در نمودار 2 نشان داده شده، ارتباط برقرار كند و نظام اطلاعاتي پيچده‌تر از آن است كه در نمايش ساده نمودار شمارهء 2 مشاهده مي‌شود.

نمودار شماره 2. عناصر نظام انتقال و آلودگي اطلاعات

اين مدل انتقال و آلودگي اطلاعات شامل عناصر زير است:
1- منبع اطلاعات (15) : عبارت است از تفكرات، عقايد، اطلاعات و حقايقي كه شخص قصد دارد به شخص يا اشخاص ديگري منتقل كند. منبع اطلاعاتي، اطلاعات خام يا پيام را توليد مي‌كند و گاهي اين اطلاعات درهنگام توليد توسط موءلف عمداً يا سهواً آلوده مي‌شود؛ به عنوان مثال ممكن است در بيان مطالب اشتباه لفظي يا حتي تايپي پيش آيد.
2- كانال(16) : مهم‌ترين ركن ارتباط است، زيرا منبع اطلاعات را به مصرف كنندهء اطلاعات وصل مي‌كند.
3- اطلاعات آلوده(17) : در خلال انتقال اطلاعات، پيام ممكن است تكذيب، معكوس (وارونه)، تركيب، حذف يا تحريف شود. اين تأثير مزاحم بر روي پيام، به‌طور كلي به پارازيت يا اختلال معروف است.
4- اطلاعات درست(18) : يعني اطلاعات دقيق، صحيح، ارزشمند، مستند و داراي بار اطلاعاتي.
5- مصرف‌كننده(19) : اطلاعات پروردهء دريافت شده را براي ساختن مواد و كالاهاي مختلف به‌كار مي‌گيرد، يا اين كه براي توليد اطلاعات جديد از آن استفاده مي‌كند و خود مي‌تواند منبع اطلاعات باشد؛ نظير يك شركت، كارخانه يا يك محقق.
6- خروجي ناقص(20) : اگراطلاعات آلوده باشد و مصرف كننده آن را به‌كار گيرد در اين صورت وي نيز اطلاعات، مواد و كالاهاي آلوده توليد مي‌كند.
7- خروجي سالم(21) : اگر اطلاعات درست و دقيق باشد و مصرف‌كننده از آن استفاده كند، در اين صورت وي نيز اطلاعات، مواد و كالاهاي درست، خالص و سالم توليد مي‌كند.
تحولات علمي اساساً از پيشرفت واقع شده در فنون و روش‌هاي نمونه‌گيري و آزمايش كه براي تصفيه كردن جريان‌هاي اطلاعاتي از خطا و اشتباه طراحي شده‌اند استفاده مي‌كنند. علم نوعي كارخانهء تصفيه فاضلاب نظام اطلاعات است كه خطا و اشتباه را به‌صورت گاز بي‌خطر اكسيده مي‌كند و جريان اطلاعات خالص را به جامعه برمي‌گرداند. نهايتاً بايد توجه كرد كه يافتن راه حل ثابت و اصلي مشكلات آلوده مواد، به پاك كردن اطلاعات بستگي دارد. بنابراين عيب‌هايي در نظام اطلاعاتي وجود دارد كه موجب آلودگي مواد مي‌شوند (بولدينگ، 1996، ص7).
پس بايد قبول كرد كه آلودگي اطلاعات جريان كار تصميم‌گيري، مواد و محيط زيست را آلوده مي‌كند. در واقع مهم‌ترين آسيب آلودگي اطلاعات اين است كه مانع تصميم‌گيري درست مي‌شود. زيرا پايه تصميم‌گيري اطلاعات دقيق و درست است.

 ..............................................................................................................................................

آلودگي محيط زيست

دید کلی

آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت می‌گیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فن‌آوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند. بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند.

برفی که در نروژ می‌بارد مواد آلاینده‌ای به همراه دارد که منشا آن از انگلستان و آلمان است. یا باران اسیدی در کانادا نتیجه مواد آلاینده‌ای است که منشا آنها از ایالات متحده است. در آتن گاهی مجبور می‌شوند به علت آلودگی شدید هوا کارخانجات را تعطیل و رفت و آمد اتومبیلها را محدود کنند. شهرهای دیگر دنیا مانند مکزیکوسیتی ، رم و تهران نیز با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند. آلودگی دریاها ، رودخانه‌ها ، دریاچه‌ها و اقیانوسها و جنگلهای نیز نیز موضوع بحث جدی می‌باشند.

آلودگی محیط زیست و لایه ازن

یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت می‌کند. هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می‌شود و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده می‌شود.
این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته می‌شود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله می‌کند و مولکول CLO را می‌دهد. این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O₂ و اتم Cl آزاد می‌شود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت می‌کند. از این روست، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.

آلودگی هوا و مه دود فتوشیمیایی

بسیاری از مناطق شهری با پدیده آلودگی هوا روبه‌رو هستند که در جریان آن ، سطوح نسبتا بالایی از ازن در سطح زمین که جزء نامطلوبی از هوا در ارتفاعات کم است، در نتجه واکنش نور القایی آلاینده‌ها تولید می‌شود. این پدیده را مه دود نور شیمیایی می‌نامند و گاهی از آن به عنوان "لایه ازن در مکانی نادرست" از نظر تشابه آن با مسئله تهی شدن ازن استراسفر یاد می‌کنند. فرآیند تشکیل مه دود در واقع شامل صدها واکنش مختلف است که دهها ماده شیمیایی را دربرمی‌گیرد و بطور همزمان رخ می‌دهند. در واقع ، هوای شهرها را به "واکنشگاههای شیمیایی عظیم" تشبیه کرده‌اند.
پدیده مه دود شیمیایی ، نخستین بار در دهه 1940 در لوس آنجلس مشاهده شد و از آن زمان ، عموما به این شهر بستگی داده شده است. اما در دهه‌های اخیر با کنترل آلودگی هوا مسئله مه دود در شهر لوس آنجلس بطور نسبی تخفیف پیدا کرده است. از نظر کمی ، اکثر کشورها و همچنین سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، حدی را برای حداکثر غلظت مجاز اوزون در هوا در نظر گرفته‌اند که در حدود 100ppb (میانگین غلظتها در طول زمان یک ساعت) است. اوزون در هوای پاکیزه تنها به چند در صد این مقدار می‌رسد. واکنش دهنده‌های اصلی اولیه در یک پدیده مه دود نور شیمیایی ، اسید نیتریک ، NO و هیدروکربنهای سوخته نشده هستند که از موتورهای احتراقی درون سوز به عنوان آلاینده در هوا منتشر می‌شوند. جزء مهم دیگر در تشکیل مه دود ، نور خورشید است.

باران اسیدی

یکی از جدی‌ترین مشکلات زیست محیطی که امروزه بسیاری از مناطق دنیا با آن روبه‌رو هستند، باران اسیدی است. این واژه انواع پدیده‌ها ، از جمله مه اسیدی و برف اسیدی که تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسید از آسمان مطابقت دارد را می‌پوشاند. باران اسیدی دارای انواع نتایج زیان‌بار بوم شناختی است وجود اسید در هوا نیز احتمالا بر روی سلامتی انسان اثر دارد. پدیده باران اسیدی در سالهای آخر دهه 1800 در بریتانیا کشف شد، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشی سپرده شد. باران اسیدی به نزولات جوی که قدرت اسیدی آن بطور قابل توجهی بیش از باران طبیعی (یعنی آلوده نشده)، که خود به علت حل شدن دی‌اکسید کربن هوا در آن و تشکیل اسید کربونیک بطور ملایم اسیدی است، باشد، اطلاق می‌شود.

(CO₂ (g) + H₂O (aq) ↔ H₂CO₃(aq

از تفکیک جزئی H₂CO₃ پروتون آزاد می‌شود و PH سیستم را کم می‌کند.از اینرو PH باران طبیعی که آلوده نشده، از این منبع بخصوص حدود 5.6 است. تنها بارانی که قدرت اسیدی آن به مقدار قابل ملاحظه‌ای بیشتر از این باشد، یعنی PH آن کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی می‌شود. دو اسید عمده در باران اسیدی ، HNO₃ و H₂SO₄ است. بطور کلی ، محل نزول باران اسیدی در مسیر باد دورتر از منبع آلاینده‌های نوع اول ، یعنی SO₂ و نیتروژن اکسیدها است. باران اسیدی به هنگام حمل توده هوایی که آلاینده‌های نوع اول را دربردارند، بوجود می‌آیند. از اینرو باران اسیدی یک مشکل آلودگی است که به علت حمل دور برد آلاینده‌های هوا ، حدود و مرز جغرافیایی نمی‌شناسد.

مواد شیمیایی آلی سمی

واژه مواد شیمیایی سنتزی از طرف رسانه‌های گروهی برای توصیف اجسامی بکار می‌رود که عموما در طبیعت یافت نمی‌شوند. ولی توسط شیمیدانان از اجسام ساده‌تر سنتز شده‌اند. اکثریت مواد شیمیایی سنتزی که مصرف تجارتی دارند، ترکیبات آلی هستند و برای بیشتر آنها از نفت به عنوان منبع اولیه کربن در این ترکیبها استفاده شده است. کربن با کلر ترکیبهای زیادی را تشکیل می‌دهد که به علت سمی بودن آنها برای بعضی گیاهان و حشرات ، بسیاری از این قبیل ترکیبها کاربرد گسترده‌ای به عنوان آفت کش یافته‌اند. ترکیبات آلی کلردار دیگر بطور گسترده‌ای در صنایع پلاستیک و الکترونیک بکار برده شده‌اند.
شکستن پیوند کربن به کلر بطور مشخص دشوار است و حضور کلر همچنین واکنش پذیری سایر پیوندها را در مولکولهای آلی کم می‌کند. همین خاصیت به این معنی است که با وارد شدن ترکیبهای آلی کلردار به محیط زیست ، تخریب آنها به کندی صورت می‌گیرد و بیشتر تمایل به جمع شدن دارند و به این علت به معضل بزرگ محیط زیست محیطی تبدیل شده‌اند. اجسام آلی سمی که بطور عمده مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: انواع آفت کشها ، حشره کشهای سنتی ، حشره کشهای آلی کلردار ، ددت ، توکسافنها ، کاربامات ، حشره کشهای آلی فسفات‌دار ، علف کشها و ... .

آلودگی آبها

آب ، تصفیه آن و جلوگیری از آلودگی و به هدر رفتن آن از مسائل بسیار مهم زمان ما به حساب می‌آید. آلودگی آبها ، معضل بزرگ زیست محیطی محسوب می‌شود که به علت پیشرفت صنایع و تکنولوژی ، هر روزه با پیشرفت روز افزون آن مواجهیم.

فلزهای سنگین و شیمی خاک

بسیاری از فلزهای سنگین برای انسان سمی هستند و چهار فلز جیوه (Hg) ، سرب (pb) ، کادمیم (Cd) و آرسنیک (As) فلزهایی هستند که بعلت کاربرد گسترده ، سمیت و توزیع وسیع آنها بیشترین خطر را از نظر زیست محیطی دارند. البته هیچ یک از این عنصرها هنوز به آن اندازه در محیط زیست پخش نشده که یک خطر گسترده بشمار آید. به هر حال ، هر یک از آنها در بعضی از محلات در سالهای اخیر در سطوحی سمی یافت می‌شود. این فلزها بطور عمده از مکانی به مکان دیگر از طریق هوا منتقل می‌شوند و این انتقال معمولا به صورت گونه‌هایی که روی ماده ذره ‌مانند معلق ، جذب سطحی شده یا در آن جذب شده است، صورت می‌گیرد.

تولید انرژی و آثار محیطی آن

بسیاری از مسائل زیست محیطی ، نتیجه غیر مستقیم تولید و مصرف انرژی ، بویژه زغال سنگ و بنزین است. ذخایر زغال سنگ در دنیا از مجموع نفت ، گاز طبیعی و اورانیوم خیلی بیشتر است. از اینرو مصرف زغال سنگ برای تولید انرژی صنعتی نه تنها ادامه خواهد یافت، بلکه احتمالا به مقدار زیادی بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هندوستان که ذخایر زیادی از این ماده دارند، افزایش می‌یابد. از سوزاندن زغال سنگ مقدار زیادی SO₂ و CO₂ که آلاینده هستند تولید می‌شود. بحث انرژی هسته‌ای و سایر منابع انرژی نیز جای خود دارد.

 منبع

1- تافلر، آلوين. جابجايي در قدرت: دانايي و ثروت و خشنوت در آستانهء قرن بيست و يكم، ترجمه شهيندخت خوارزيمي. تهران: نشر سيمرغ، 1374.
2- تافلر، آلوين. شوك آينده. ترجمه حشمت‌الله كامراني. تهران: حشمت‌الله كامراني، 1372.
3- تافلر، آلوين. موج سوم. ترجمهء شهيندخت خوارزمي، تهران: نشرنو، 1362
4- ويسمان، هرمان. سيستم‌ها، خدمات و مراكز اطلاع‌رساني. ترجمهء جعفر مهراد. شيراز: نشرنويد، 1373.