کلیاتی از مديريت ريسك... risk management

هرچقدر احتمال وقوع آينده كمتر باشد ريسك بيشتر است







فهرست موضوعات

l ضرورت مديريت ريسك risk management

l تفاوت ريسك با عدم اطمينان uncertainty يا احتمال خسارت chance of loss

l تفاوت ريسك خالص pure risk از ريسك برد و باخت speculative risk

l هزينه اقتصادي ريسكهاي واقعي

l شش گام اصلي در مديريت ريسك

l نياز به مصالحه tradeoff در مديريت ريسك

نگاه پیشگیرانه به مدیریت ریسک

1. پيشگيري اوليه : از بين بردن عوامل خطر risk factors براي شركت ويا مصون سازي شركت در برابر آنها
2. پيشگيري ثانويه : كشف بهنگام ريسك و كنترل آن بمنظور پيشگيري از معلوليت سازمان
3. پيشگيري ثالثيه : توانبخشي و نوتواني بنحوي كه سازمان بتواند به فعاليت عادي برگشته و حيات موثري را پيداكند

نقش عوامل خطر یا ریسک

l نقش زمينه ساز براي وقوع حوادث و خسارات غير قابل جبران

l نقش تسهيل كننده حوادث و وقاياي جبران ناپذير

l نقش عامل اصلي و ايفاي نقش مخرب بطور مستقيم

نگاه مختصر و سیستمی

l مديريت ريسك

– قبل از وقوع

l مديريت خطاي تصميم

– بعد از وقوع

تعاریف

l ريسك risk :

– ريسك عبارت است از انحراف در پيشامدهاي ممكن آينده

– هرچقدر احتمال وقوع آينده كمتر باشد ريسك بيشتر است

– اگر تنها يك پيشامد ممكن باشد انحراف و ريسك صفر ميباشد

– ريسك در كجا ؟

l در هرجائي كه آينده ناشناخته باشد

l هر جا بيش از يك پيشامد احتمال وقوع دارد

– از ديدگاه رياضي ريسك عبارت است :

(برآورد مالي خسارات * احتمال وقوع = ريسك)

l مديريت ريسك :

– فرآيند شناسائي ، ارزيابي و انجام اقدامات كنترلي و اصلاح ريسكهاي اتفاقي بالقوه اي است كه مشخصا پيشامدهاي ممكن آن خسارت يا عدم تغيير در وضع موجود مي باشد

– Defining, Assessment, Control and Treatment of outcomes to decisions

l عدم اطمينان – عدم قطعيت يا uncertainty :

– عدم اطمينان شكي است كه شخص در ارتباط با توانائي خويش براي پيش بيني تعدادي از پيشامدهاي ممكني كه اتفاق مي افتند دارد

– عدم اطمينان خودآگاهي شخص از ريسك در شرايط معين مي باشد

l واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك :

– ميزان واكنش افراد نسبت به شرايط به عوامل مختلف بستگي علاوه بر مشخصه هاي فردي مدير تصميم گير ريسك :

l احتمال شكست يا موفقيت

l ميزان فايده يا ضرر حاصله

l توان مالي شركت يا فرد در شرايط شكست يا موفقيت

l واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك :

– مشخصه هاي فردي موثر بر ريسك :

l در بيشتر مطالعات مردان ريسك پذيرتر از زنها هستند

l وجود سابقه حضور در فعاليت توام با ريسك ، با افزايش ريسك پذيري همراه است

l تصميمات گروهي از ريسك پذيري بالاتري برخورداراست

l افراد نسبت به ريسك مالي حساستر از ريسك اجتماعي هستند

l واكنش نسبت به عدم قطعيت ، شرايط ريسك :

– مشخصه هاي سازماني موثر بر ريسك :

l تاريخچه تكاملي شركت

l شخصيت ها و تجربه مديريت فعلي

l طبيعت و ميزان دارائيهاي شركت

l طبيعت فعاليتهاي شركت

l ميزان هم راستائي (يا تعارض) در اهداف و ترجيحات سهامداران ، موسسان و مديران شركت

l تفاوت ريسك واقعي با ريسك سوداگرانه يا برد و باخت :

– ريسك واقعي :

l ريسك واقعي زماني است كه احتمال ضرر وجود دارد ولي احتمال سود وجود ندارد ريسك واقعي هميشه ناخوشايند و توام با استرس است

l مثل اينكه مالك ماشين در معرض تصادف است و زيان ولي اگر تصادف نكند سود در يافت نمي كند

– ريسك سوداگرانه يا برد و باخت :

l در ريسك سوداگرانه هم احتمال برد و هم باخت وجود دارد

l ريسك سوداگرانه بالقوه داراي جنبه جذابيت مي باشد

l مثل عقد قرار داد با يك شركت جديد التاسيس يا اجراي يك فرايند تبليغاتي

ضرورت های مدیریت ریسک

l شرايط موجود :

1. در تمامِي اقدامات سازماني ، امكان تصميم گيري متعدد است

2. شرايط تصميم گيري در زمانها و مكانهاي مختلف ، متفاوت است

3. عواقب تصميم گيري در شرايط مختلف متفاوت است

4. وقايع آينده عمدتا غير قابل پيش بيني و عدم قطعيت قاعده عام است uncertainty

5. درجه پيچيدگي سازمانها و ميزان تعامل آنها با محيط ، با ميزان توجه به مديريت ريسك ارتباط مستقيم دارد

6. هميشه مي توان با اعمال مديريت علمي و تحليل ريسك احتمال ضرر و زيان به شركت را به حداقل رساند

اهداف مدیریت ریسک

1. بقاء : حفظ هزينه ها زير حد معيني كه تداوم شركت را به مخاطره نياندازد
2. صرفه جوئي : در صورت سازگاري با ساير اهداف تاثيرات كليدي بر موفقيت شركت ميگذارد
3. ايجاد سطح قابل قبولي از نگراني و اضطراب
4. ثبات عايدات يا درآمدها : ايجاد سطح قابل قبولي از عايدات با محدود نمودن كاهشهاي پيش بيني نشده در درآمدها يا جريانات نقدي ناشي از خسارات
5. عدم توقف عمليات و يا ايجاد حداقل تاخيرات
6. رشد مداوم و تخصيص بهنگام براي توسعه
7. مسئوليت اجتماعي يا سودمند نمودن شركت ، محدود نمودن خسارات به كاركنان ، عرضه كنندگان و مشتريان و جامعه
8. رعايت مقررات نگهداري سوابق سازمان و موارد مرتبط با ريسك و ساير الزامات خارجي

اهداف مديريت ريسك

قبل خسارت

صرفه جوئي

سطح قابل قبولي ازنگراني و اضطراب

بعد از خسارت

بقاء

ثبات عايدات

ادامه فعاليت

ادامه رشد

اهداف مدیریت سازمان ها

1. سود آوري
2. سودمند بودن براي جامعه
3. ارضاي علايق و ترجيحات مالكان و مديران مسئول شركت
4. حداكثر سازي ارزش اقتصادي شركت

نمونه هائی از پیامدها

l احتمال وقوع آتش سوزي در انبار و بحث بيمه آتش سوزي

l احتمال وقوع تصادف ماشين حمل دارو و بيمه حوادث

l احتمال و ميزان آسيب اقتصادي وارده از تصادف كاميون حمل دارو و ميزان حق بيمه پرداختي

l احتمال عدم موفقيت محصولات يك شركت و عقد قرارداد توزيع محصولات شركت

l احتمال جبران غرامت وميزان آن با اخراج يك كارمند خاطي

l احتمال نشت گازهاي آلوده كننده شيميائي در محيط كارخانه و عوارض انساني آن و بيمه درماني كاركنان

l احتمال خراب شدن سيستم كامپيوتري frame main در شركت و خريد دستگاه حمايتي

l و...

مديريت ريسك شركت را قادر مي سازد كه به نحو بهتري ريسكهاي متداول در فعاليتهاي روزمره را مديريت نموده و با خيالي آسوده از خسارات تصادفي ، بطور جامعتر و موثرتر فعاليتهاي روزمره خود را ادامه دهد . مديريت ريسك ما را قادر ميسازد كه به نتايج قابل قبول با حداقل هزينه نايل گرديم

عوارض عدم قطعیت بدون اعمال مدیریت ریسک

l عدم سرمايه گذاري بعلت احتمال زيان

– در مورد ريسك هاي واقعي بعلت عدم جذابيت احتمال عدم سرمايه گذاري افزايش مي يابد

l محدود سازي بعضي از فعاليتهاي جاري

l ايجاد استرس و فشار جسمي رواني ناشي از ترس و نگراني

l بي نظمي در استفاده از منابع بصورت انباشت بيمورد بعضي از كالاها يا منابع ، افزايش قيمت تمام شده بعضي از كالاها

l توسعه بيش از حد در صنايع با اطمينان بالاتر ، در نتيحه عقب افتادگي در صنايع با ريسك و عقب ماندگي كلي برنامه هاي توسعه

– اين پديده خود آفت رشد و سبب عقب ماندگي تدريجي صنايع مطمئن موجود براي صاحبان صنايع مي گردد

احتمال یا probability

l احتمال عيني يا objective probability

– به احتمالي اطلاق ميشود كه در شرايط واقعي و براساس تحليل دقيق شرايط موجود براورد ميگردد

– مثال تعداد حادثه در سالهاي قبل و تحليل آنها

– در محاسبه واقعي به روند استهلاك دستگاهها و افزايش نرخ تصادف و هم چنين تدابير مديريتي نگهداري بايد دقت كرد

l احتمال ذهني يا subjective probability

– به احتمالي اطلاق ميشود كه در شرايط مجازي برآورد ميگردد

– مثال نرخ تصادفات در جاده طبق آمار كشوري و در نتيجه تخمين احتمال وقوع حادثه براي وسايط نقليه سيستم

شش گام اصلی در فرآیند مدیریت ریسک

1. تعريف هدف مشخص از مديريت ريسك

Ú بقاء بد نبال يك خسارت فاجعه آميز

Ú در آمد با ثبات هزينه هاي كم در بلند مدت و آرامش خاطر كوتاه مدت

1. شناسائي ريسك ها : اين قسمت اهميت خاصي دارد چراكه عدم شناسائي هركدام سبب آسيب هاي جدي به سازمان ميگردد
2. ارزيابي خسارت بالقوه در طي برنامه

Ú احتمال يا شانس خسارت

Ú اثر خسارت بر شركت

Ú توانائي شناسائي خساراتي كه واقعا اتفاق خواهند افتاد

1. انتخاب ابزار مقابله با مشكلات

Ú اجتناب از ريسك

Ú كاهش احتمال وقوع خسارات و درصورت وقوع جلوگيري از توسعه آن

Ú انتقال خسارات به طرف ديگر مثل سازمان بيمه گر

Ú نگهداري و يا تحمل خسارت (مديريت خود بيمه گري)

1. اجراي تصميم مثلا در بيمه تعيين مناسبت ترين پوشش بيمه ،‌منطقي ترين نرخ و قرارداد با سازمان بيمه گر مناسب
2. ارزيابي نتايج از نظر عقلانيت

اهداف یادگیری مدیریت ریسک

l مديريت ريسك بعنوان يك وظيفه مديريتي

l سازماندهي مديريت ريسك

l ارتباط بين مديريت ريسك با ساير وظايف سازماني

فعالیت های اصلی مدیریت ریسک از دیدگاه فایول

l فعاليتهاي فني – امور توليدي

l فعاليتهاي بازرگاني – فعاليتهاي خريد ، فروش و مبادله

l فعاليتهاي مالي – استفاده بهينه از منابع

l فعاليتهاي ايمني – حفاظت از اموال و نيروي انساني

l فعاليتهاي حسابداري – خريد سهام ، صورت مالي

l فعاليتهاي مديريتي – شامل اجزاي مديريت عمومي

از ديدگاه فايول فعاليتهاي ايمني همان مديريت ريسك مي باشد كه شامل حفاظت در مقابل دزدي ،‌آتش سوزي ، بلاياي طبيعي و موارد مشابه ميگردد و امروزه در سطح وسيعتر بكار مي رود

نکته

l شركتي كه بر مبناي مديريت ريسك اداره ميشود بايد بيانيه مشخصي را تدوين نمايد

بیانیه مدیریت ریسک در شرکت

l بيان اهداف كلي مديريت ريسك

l تعريف وظايف و اختيارات

l هماهنگي منطقي در كنترل ريسك بر مبناي استاندارد در بخشهاي مختلف شركت

l مشخص نمودن و بهبود بخشيدن به كانالهاي ارتباطي و سيستم اطلاعاتي

l تسهيل تغيير و تحول در شركت

مزایای بیانیه مدیریت ریسک در شرکت

l مبنائي براي ارزيابي مسئوليت مديريت ريسك

l آگاه سازي مديريت ارشد از حجم خسارات بالقوه در شركت و آگاهي از پيچيدگي تصميمات

l تبيين موقعيت بخش مديريت ريسك در ساختار سازماني شركت

مديريت ريسك با همه وظايف مديريت ارتباط دارد

l حسابداري

l مالي

l نيروي

l انساني

l مهندسي

l حفظ و نگهداري

l توليد

l بازاريابي

نگرش نوين

n حسابداري با كنترل هزينه و بررسي صورتحسابها سبب كاهش تقلب و كلاهبرداري مي شود

n حسابداري از طريق حسابهاي دارائي ريسك اموال را شناسائي مي كند

n حسابداري از طريق تخصيص منابع براي مديريت ريسك زمينه هماهنگي لازم براي مديريت جامع ريسك رافراهم ميكند

n مديريت نامناسب در نگهداري حساب شركت مي تواند آسيب جدي اقتصادي به شركت وارد نمايد

n مديريت ريسك معمولا گزارشات خود را به معاون مالي شركت ارائه ميكند . بهمين جهت در بعضي از سازمانها مديريت ريسك بخشي از معاونت امور مالي است

n در تصميم گيريهاي كلان شركت براي خريد تجهيزات گرانقيمت ، مدير مالي نقش مهمي ايفاء ميكند

n مديريت مالي با استفاده از اطلاعات مربوط به حسابداري ، آثار انحراف با اهداف را تجزيه و تحليل نموده و در اختيار مديريت ارشد قرار ميدهد

n مديريت مالي مسئوليت وثيقه گذاري را در جريان استقراض شركت عهده دار است

n ساختار توليد محصول يا خدمت ميتواند به كاركنان آسيب جسمي يا رواني ايجاد نمايد

n فرآيند خدمات توليدي يا عرضه خدمات توزيعي ميتواند به نگهداري اموال آسيب وارد كند

n توليد ، نگهداري يا عرضه غلط در خيلي از محصولات بويژه اقلام مصرفي خوردني يا آشاميدني (علي الخصوص دارو و لوازم پزشكي ) ميتواند در جامعه مصرف كننده ايجاد آسيب نموده و بدين ترتيب ادعاي حقوقي بدنبال داشته باشد

n خسارتهاي اين واحد مشابه بخش توليد مي باشد

n فرآيند سرمايش نامناسب ميتواند مواد غذائي يا داروها و اقلام بيولوژيكال را با مشكل جدي مواجه سازد

n وظيفه اصلي بازاريابي ، خلق ريسكهاي موجد خسارت ، شناسائي آنها و طراحي اقدامات كنترل مي باشد

n استفاده از كالاي معيوب و يا تبليغ نامناسب مي تواند ضرر و زيان جدي به شركت وارد سازد

n تبليغ غلط و ايجاد آسيب به جامعه ميتواند دعاوي حقوقي بدنبال داشته باشد

n بخش بازاريابي ،‌ ازمديريت بر فرآيند قيمت گذاري ،‌اعطاي تسهيلات و يا جوايز و ...... بر موفقيت شركت تاثير گذار است

n اجراي مزاياي كاركنان يكي از مسائل بغرنج مي باشد بطوريكه در خيلي از سازمانها اين بخش را به مديريت ريسك تفويض نموده و يا اينكه مديريت منابع انساني عملا نقش مديريت ريسك را عهده دار ميشود

n حفاظت ، ايمني و بيمه نيروي انساني يكي از مسائل عمده در مديريت سازمانها مي باشد

n نگهداري ،‌ ارزشيابي ارتقاء و يا برخورد با كاركنان خاطي يكي از مسائل بحران ساز در مديريت شركت هاست

n مهمترين ركن ريسك در مديريت منابع انساني است