HSE و بهداشت حرفه ای

سیستم اعلام حریق معمولا از اجزایی نظیر موارد زیر تشکیل شده است:

1- پانل کنترل (تصمیم گیرنده)

2- ریپیتر( تکرار کننده)

3- دتکتور (آشکار کننده اتوماتیک)

4- کال پوینت {آشکار کننده دستی}

5- زنگ اخبار و آژیر {اعلام کننده داخلی و خارجی}

6- باطری و شارژر {تغذیه کننده}

7- کابل و سیم {اتصال دهنده}

مشخصات حریق:

*سوخت:سوختها ازنظر شیمیایی به 3 دسته تقسیم می شوند:

1. مواد با پایه کربنی (اغلب سوختها)

2.هیدرو کربنها مانند بوتان ،متان ،پروپان

3.ترکیبات دارای کربن و هیدروژن مانند الکلها،آلدئیدها،اسید های ارگانیک

*اکسیژن

*درجه حرارت

برای اینکه سیستم آشکار سازی مناسبی برای حریق به کار گرفته شود لازم است تا پروسه حریق مشخص گردد:

در این رابطه پروسه های حریق را به سه مرحله تقسیم می کنند که عبارتند از:

Incipient stage:مرحله آغازین

در این مرحله پیرولیز های نامرئی به صورت گاز تولید می شوند.

Slowing stage: مرحله کند سوزی

در این مرحله آئروسل های مرئی و دود تولید می شوند.

Flame stage: مرحله اشتعال

در این مرحله انرژی تشعشعی به وسیله شعله به اطراف پخش می شود.

سیگنالهای ناشی از وقوع حریق :

)Aeroselآئروسل (

آئروسل های نا مرئی که از مرحله اول و آئروسل های مرئی و دود که از مرحله دوم ایجاد میشوند با استفاده از دتکتورهای حساس به دود آشکار میگردند.

)Heat (:گرما

حرارت ناشی از وقوع حریق باعث گرم شدن محیط اطراف می گردد لذا با استفاده از دتکتورهای حساس به حرارت میتوان عمل آشکار سازی را انجام داد.

.) Flame( شعله

شعله انرژی حریق را به صورت تشعشع صادر میکند.میزان سطح تشعشعی شعله به نوع سوخت ،جریان محیطی و خصوصا جریان هوا وابسته است .در این شرایط نیز میتوان از دتکتور های حساس به شعله جهت آشکار سازی استفاده کرد. .

)Gas گاز (

گازهای بسیاری چون H2S، NH3،Co، Co2، HCl، HCN،HF طی حریق به وجود می ایند سایر گاز ها نظیر اکسید های نیتروژن به جز مونو اکسید نیتروژن در تعداد کمی از ، سوختها وجود دارند لذا نمی توان از آنها برای مقاصد آشکار سازی حریق استفاده کرد.نرخ گاز مونو اکسید تولید شده در سوختهای مختلف با توجه به میزان تهویه و اینکه حریق کند و دود زا است یا اشتعالی و در فضای باز رخ داده است یا بسته ،بسیار متغیر است.در هر صورت در محل هایی که مقدار گاز قابل توجهی ایجاد شود می توان از یک دتکتور حساس به گاز استفاده کرد..

معرفی و دسته بندی دتکتورها:

با توجه به سیگنال های ناشی از حریق ،دتکتور ها را به چهار گروه اصلی طبقه بندی می کنند که عبارتند از:

Heat Detector دتکتور حرارتی 1

Smoke Detector – دتکتور دودی 2

Flame Detector3- دتکتور شعله ای

Gas detector- دتکتور گازی 4

یک هشدار دهنده کاربردی باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

ü قوی و دارای طول عمر زیاد

ü قابل اعتماد

ü قابلیت امتحان و جایگزینی آسان

ü عدم اشتباه زدن زنگ هشدار

دتکتور حرارتی

دتکتور های حرارتی جزء اولین دتکتور ها هستند و دارای ساختمانی ساده ،سرعت پاسخگویی و سطح پوششی کم ولی پایداری و فابلیت اطمینان بسیار زیاد و قیمت ارزان می باشند.این دتکتور ها نسبت به گرمای زیاد و افزایش حرارت یا هر دو عمل میکنند.

آشکارسازهای حرارتی دو نوع هستند. نوع «نقطه ای» که به دمای اطراف یک نقطه خاص پاسخ می دهد و نوع «خطی» که به تغییرات دما در طول خط تغییر آن واکنش نشان می دهد. تمام آشکارسازهای حرارتی نقطه ای دارای المان حرارتی ثابتی هستند که در دمای از پیش تعیین شده به کار می افتند. بعضی از انواع این آشکارسازها دارای المانی طراحی شده هستند که برای مقایسه نرخ افزایش دما در واحد زمان و نشان دادن واکنش سریع به افزایش دما به کار می روند. این نوع آشکارسازها را «حرارتی ترکیبی» می نامند.

ü به طور کلی، آشکارسازهای حرارتی کمتر از سایر انواع آشکارسازها حساس هستند، مثلا شعله باید به یک سوم ارتفاع سقف برسد تا این آشکارسازها به کار افتند. بنابراین در جاهائی که آتش ضعیفی می تواند سبب خسارت زیادی شود نباید به کار روند .

ü آشکارسازهای حرارتی غالبا با ولتاژ 15 تا 30 ولت تغذیه می شوند و جریان آنها در حالت عادی در 24 ولت حدود 45 تا 60 میکروآمپر است.

ü آشکارسازهای حرارتی دمای ثابت برای واکنش به آتش سوزیهای سریع و برای استفاده در مکانهائی که اعلام خطرهای ناخواسته از آشکارسازهای دودی به علت آلودگی هوا پیش می آید، و در دمای ثابتی مثلا 55 درجه سلسیوس، به کار می روند.

ü چراغ راهنمای آشکارساز، که هنگام عمل کردن آن روشن می شود، به یکی از رنگهای اصلی قرمز یا سبز است و از فاصله زیاد می توان آن را دید.

1-1 دتکتور حرارتی از نوع درجه حرارت ثابت

در این دتکتور ها وقتی درجه حرارت جزئ عمل کننده به مقدار مشخصی برسد سیستم عمل می کند.این درجه حرارت بین 57 تا 160 درجه فارنهایت می باشد.از این دتکتورها عمدتا در نواحی با تغیر سریع درجه حرارت نظیر موتورخانه،آشپز خانه ،آزمایشگاه و... استفاده می شود.از جمله مشخصات این نوع دتکتور ها عبارتند از: کمترین آلارم اشتباه ،قابلیت اطمینان خیلی زیاد، محدود به درجه حرارت محیط..

این دتکتورها با برچسب آبی نشان داده میشوند.BS مطابق بااستاندارد

2-1 دتکتور حرارتی از نوع نرخ افزایش درجه حرارت

دتکتورهای حرارتی از نوع مذکور،وقتی میزان درجه حرارت از مقدار از قبل تعیین شده تجاوز کند ،عمل میکنند.این نوع دتکتور ها برای تغییرات نرمال در درجه حرارت محیط طراحی شده اند.از این نوع دتکتور برای آشکارسازی نقطه ای و ناحیه ای استفاده میشود.

از جمله مشخصات آن میتوان موارد زیر را نام برد :

سرعت عملکرد بالاتر نسبت به نوع درجه حرارت ثابت،قابلیت اطمینان متوسط،پایداری زیاد،تعمیر و نگهداری کم ،حساسیت کم در درجه حرارت محیطی زیاد..

این دتکتورها با برچسب سبز رنگ مشخص میشوند.BS مطابق با استاندارد

دتکتور دودی

دتکتورهای دودی از متداولترین نوع دتکتورهای سیستم اعلام حریق اتوماتیک بوده که از سرعت پاسخگویی ،قیمت و سطح پوششی بیشتری نسبت به نوع حرارتی برخوردار می باشند ولی قابلیت اطمینان و پایداری آنها کمتر است.این نوع دتکتورها عمدتا به دو دسته کلی تقسیم میشوند که عبارتند از:

1-1 دتکتور دودی یونیزاسیونی

این دتکتورها عمدتا از دو محفظه یونیزاسیونی حاوی منبع اشعه تشکیل شده اند که عبارتند از: محفظه فرستنده و محفظه مرجع. رادیوم یا آمرسیوم موجود بین محفظه ها مولکولهای هوا را یونیزه می کند و موجب برقراری جریان ضعیفی میشود ،هرگاه اجزای دود یا آئروسل وارد محفظه فرستنده شوند به یونها می چسبند و موجب کندی حرکت یونها و در نتیجه کاهش جریان الکتریکی و ارسال آلارم میگردند.از جمله مشخصات این دتکتور ها عبارتند از :

حساسیت بیشتر به حریقهای هیدرو کربنی،زمان عکس العمل خوب،مناسب برای آشکار سازی نقطه ای ،تأثیر پذیری حساسیت نسبت به رطوبت،ارتفاع و وزش جریان هوا.

. این دتکتورها با برچسب زرد مشخص میشوند.BSمطابق با استاندارد

2-2 دتکتور دودی اپتیکی

این دتکتور ها از یک منبع نور مادون قرمز یا ماوراء بنفش (فرستنده) و یک المان حساس نظیر فتوسل یا فتو دیود (گیرنده)استفاده میکنند. در شرایط معمولی که دودی وجود ندارد اشعه نوری صادر شده به سمت منبع انعکاس می یابد و به سلول فتوسل نوری نمی رسد اما وقتی که دود وارد محفظه میشود قسمتی از اشعه نوری به سمت گیرنده منعکس میگردد و یک سیگنال متناسب با میزان نور منحرف شده به صورت ولتاژایجاد میشود

از جمله مشخصات این نوع دتکتور ها میتوان موارد زیر را نام برد:

مناسب برای آشکارسازی نقطه ای ،مناسب برای مکانهایی نظیر بیمارستانها ،کارخانجات پلاستیک و فوم سازی و ...،حساسیت و پایداری متوسط،تعمیر و نگهداری متوسط ،غیر حساس به سرعت جریان هوا ،حساسیت بیشتر نسبت به حریقهای کند سوز و دودزا تا حریقهای اشتعالی .مواد خارجی در هوا ممکن است باعث ارسال آلارم اشتباه شوند.

این دتکتورها با برچسب قرمزمشخص میشوند..BS مطابق با استاندارد

دتکتور شعله ای

این دتکتورها در محل هایی که امکان وقوع حریق به صورت شعله بدون دود وجود داشته باشد به کار برده میشود.دتکتورهای شعله ای سنسورهایی دارند که تشعشعات الکترو مغناطیسی طیف نوری صادر شده از شعله را حس میکنند.برای مقاصد اندازه گیری این تشعشع فقط در محدوده مادون قرمز یا ماوراءبنفش اندازه گیری میشود زیرا در طیف مرئی نور منابع تداخلی بسیاری موجود می باشند.این دتکتورها در دو نوع به صورت زیر موجود میباشند :

1-3 دتکتور شعله ای از نوع مادون قرمز

)Infera-red flame detector)

2-3 دتکتور شعله ای از نوع ماوراء بنفش

)Ultraviolet flame detector(

اصولا این نوع دتکتورها نسبت به حریق های همراه با اشتعال و انفجار نظیرحریقهای هیدروکربنی و الکلی حساسیت بیشتری نشان میدهند.دتکتورهای شعله ای از قیمت زیاد ،سرعت پاسخگویی خیلی زیاد و حداقل اشتباه در آلارم دهی برخوردار هستند..

دتکتور گازی

نحوه عملکرد بیشتر دتکتورهای گازی به این صورت است که وقتی یک گاز قابل اشتعال در هوا از روی کاتالیست گرم شده ای عبور میکند احتراق صورت میگیرد ،درجه حرارت افزایش می یابد و در نتیجه مقاومت الکتریکی المان نصب شده روی کاتالیست افزایش می یابد. با قرار دادن این المان در یک بازوی پل و تستن ،امکان اندازه گیری تمرکز گاز به واسطه سیگنال ولتاژ یا جریان حاصله در پل الکتریکی وجود دارد.و بدین نحو میتوان برای در صد معینی از گاز که از قبل تعیین شده است آلارم را صادر نمود.LEL

قابل ذکر است که به منظور حفا ظت المان مذکور در برابر انفجار ناشی از گاز تمهیدات خاصی به کار گرفته میشود.

اطلاعات کلی راجع به محل نصب دتکتورها:

الف – محل نصب دتکتور های دودی

موارد متعددی درانتخاب دتکتورهای دودی باید مورد توجه قرار گیرند که به اختصار در زیر تشریح شده اند :

1- ارتفاع نصب

با افزایش ارتفاع نصب دتکتور ،سطح پوششی آن افزایش ،ولی حساسیت پاسخ برای اندازه معینی از حریق ، کاهش می یابد.

حداکثرمحدوده سطح پوشش دتکتور حداکثر 100 متر مربع می باشد و فاصله هر نقطه از دتکتور نباید از 7.5 متر تجاوز کند.

محدوده ارتفاع برای سیستم متصل به ایستگاه اعلام حریق مرکزی و محل هاییکه آتش نشانی ظرف 5 دقیقه به محل وقوع حریق میرسد 15 متر و در غیر این صورت 10.5 متر میباشد..

2- عکس العمل حرارتی

می دانیم که هوای گرم به سمت بالا حرکت میکند و در زیر سقف اتاق یا ساختمان جمع میشود.این لایه هوای گرو مانع از رسیدن دود به دتکتور میشود بنا بر این در بعضی از مواقع لازم است تا دتکتورها از سقف آویزان شوند و پاین تر از لایه هوای گرم قرار گیرند.لایه هوای گرم با تغییر زمان متفاوت خواهد بود لذا ممکن است عاقلانه به نظر آید که در بعضی از شرایط دو سطح آویزی متفاوت از دتکتورها فراهم آید..

3- حفره و فضای خالی

حفره ها و فضاهای خالی می توانند در کف یا سقف ساختمانها باشند که اگر ارتفاع کمتر از 80 سانتی متر داشته باشند نیازی به حفاظت ندارند مگر در شرایط زیر:

. شرایطی که از آن مسیر دود یا حریق به سایر بخشها سرایت کنند.

کابلهای برق از مسیر گذشته باشند..

دارای سطح زیاد توام با احتمال ضرر و زیان بسیار زیاد باشند..

4- تهویه ،جا به جایی هوا

حرکت هوا باعث رقیق شدن تمرکز دود میشود و ممکن است از رسیدن دود به دتکتور جلوگیری کند و باعث کاهش حساسیت پاسخ دتکتور گردد.لذا در چنین مواردی باید ناحیه پوشش یافته توسط هر دتکتور را کاهش یا به عبارت دیگر ،تعداد دتکتور ها را افزایش داد.برای کاهش سطح پوشش دتکتور با توجه به تعویض هوا می بایست سطح پوشش نرمال دتکتور را در ضریبی موسوم به ضریب کاهش ضرب نمود. دتکتورها باید در مسیر سیرکولاسیون نرمال نصب شوند ..

از نصب دتکتورها در مقابل دریچه های هوای تازه و در فضاهای هوای برگشتی می باید اجتناب گردد.در اتاقهایی که تهویه مطبوع از طریق سقفهای حفره دار رو به سمت پایین صورت میگیرد دود خنک شده ،به سمت پایین رانده میشود لذا در این شرایط بهتر است دتکتورهای دودی در ابتدای دریچه برگشت هوا نصب گردند در شکل های زیر چند نمونه از این موارد نشان داده شده است.

5- فاصله دتکتورها از یکدیگر

دتکتورها باید به طور متقارن در ناحیه مورد حفاظت قرار گیرند سطح پوشش واقعی دتکتورها یک دایره در ناحیه مورد نظر میباشد اما برای سادگی فرض میشود که ناحیه مورد نظر به صورت یک مربع یا مستطیل است.این فرض باعث میشود تا بعضی از قسمتهای بین دتکتورها به خوبی پوشش داده نشوند .به عنوان مثال اگر ناحیه مورد حفاظت 100 متر مربع باشد و از دتکتورهای با سطح پوشش 100 متر مربع استفاده گردد نیاز به 4دتکتور خواهد بود که با آرایش متقارن در ناحیه مورد نظر چیده میشوند.

6- راهرو و کریدور

در یک راهرو یا اتاق کوچک با عرض 2 متر یا کمتر فاصله بین دتکتورها را میتوان تا 18 متر (و هر نقطه تا دتکتور را تا 9 متر ) افزایش داد.

7- موانع

دیوارها و سایر موانع بر جریان دود تاثیر میگذارند بنا براین لازم است تا دتکتورهای دودی فاصله مناسب از دیوارها ،بیمها و داکتها داشته باشند. حداقل فاصله دتکتور از دیوار 50 سانتی متر و از بیم و کانالهای هوا که فاصله آنها از سقف بیش از 50 سانتی متر است 60 سانتی متر میباشد..

8- قفسه ها

قفسه های بلند یا کالاهای کپه شده مانع دود میشوند.قفسه ها یا کالاهایی که به حدود 30 سانتی متری سقف میرسند می باید به عنوان تقسیم کننده فضا تلقی شوند..

9- پلکان

در راه پله ها و شفتهای بالا برنده می باید حداقل یک دتکتور در سقف طبقه فوقانی قرار گیرد.اگر طبقات پایین تر یا موانع دودی نظیر دربهای ضد حریق و سکو های تعمیر و نگهداری جدا شده باشند ،در سقف جلوی این موانع نیز دتکتور دیگری نصب میشود.در حالت کلی یک دتکتور نباید بیش از سه طبقه از یک پلکان را پوشش دهد و در یک شفت بالا برنده به ازای هر 8 متر ارتفاع قائم یک دتکتور منظور میشود ..

ب- محل نصب دتکتورهای حرارتی

در حالت کلی تمام موارد عنوان شده برای دتکتورهای دودی برای دتکتورهای حرارتی نیز به کار میروند به جزموارد زیر:

1- ارتفاع نصب

هرگاه فاصله افزایش یابد شدت حرارت کاهش می یابد اما محدودیت ارتفاع در دتکتور حرارتی به مراتب کمتر از دتکتور دودی است. در دتکتور های حرارتی با درجه حرارت کار بالا مطابق استاندارد در حالت معمولی 6 متر و حد نهایی آن 10.5 متر است.دتکتور حرارتی می باید حداقل 50 میلیمتر از سقف فاصله داشته باشد.

2- بیمها

دتکتورها باید روی سقف فقط در نواحی بین بیمها قرار گیرند نه روی بیمها.

3- سطح پوشش و فاصله

سطح پوشش یک دتکتور حرارتی کمتر از یک دتکتور دودی است و حداکثر مقدار آن 50 متر مربع می باشد.ماکزیمم فاصله دتکتور ها از هر نقطه 3/5 متر و از هم 6/10 متر می باشد که در راهرو ها فاصله بین دتکتور ها تا 6/13 متر قابل افزایش است

فهرست مطالب

اجزاء سيستم‏هاي اعلام حريق خودكار ( اتوماتيك )

هدف و دامنه كاربرد

ارائه استاندارد

تعاريف

بسمه تعالي

پيشگفتار

استاندارد اجزاء سيستم‏هاي اعلام حريق خودكار ( اتوماتيك ) ـ بخش اول كه بوسيله كميسيون فني مربوط تهيه و تدوين شده و در شصت و چهارمين كميته ملي استاندارد برق و الكترونيك مورخ 74/7/23 مورد تائيد قرار گرفته , اينك باستناد بند 1 ماده 3 قانون اصلاحي قوانين و مقررات موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب بهمن ماه 1371 بعنوان استاندارد رسمي ايران منتشر ميگردد . براي حفظ همگامي و هماهنگي با پيشرفتهاي ملي و جهاني در زمينه صنايع و علوم , استانداردهاي ايران در مواقع لزوم مورد تجديد نظر قرار خواهند گرفت و هرگونه پيشنهادي كه براي اصلاح يا تكميل اين استانداردها برسد در هنگام تجديد نظر در كميسيون فني مربوط مورد توجه واقع خواهد شد . بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديد نظر آنها استفاده نمود . در تهيه و تدوين اين استاندارد سعي شده است كه ضمن توجه به شرايط موجود و نيازهاي جامعه حتي المقدور بين اين استاندارد و استاندارد كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود . لذا با بررسي امكانات و مهارتهاي موجود و اجراي آزمايشهاي لازم اين استاندارد با استفاده از منبع زير تهيه گرديده است :

BS 5445 1944

EN 54

Part 1 : Introduction

اجزاء سيستم‏هاي اعلام حريق خودكار ( اتوماتيك )

بخش اول ـ پيشگفتار

كليات : منظور از سيستم اعلام حريق خودكار

منظور از يك سيستم اعلام حريق خودكار , آشكار سازي حريق در كوتاهترين زمان ممكن بوده تا با اعلام حريق بتوان اقدامات مناسب را انجام داد ( براي مثال : تخليه ساكنين , اطلاع به سازمان آتش نشاني , عمليات اطفاء حريق بصورت خودكار ) علامت اعلام حريق بصورت شنيداري يا ديداري در منطقه تحت پوشش سيستم اعلام حريق يا در منطقه مجاور آن داده ميشود تا بتوان موضع خطر را فورا و بدون اشتباه مشخص ساخت . ضمنا سيگنال اعلام حريق ميتواند به يك واحد نشان دهنده در يك ايستگاه آتش‏نشاني ارسال گردد .

1- هدف و دامنه كاربرد

1-1- هدف از تدوين اين استاندارد تعيين مقررات , روشهاي آزمون و معيار عملكرد و تاثير گذاري و قابليت اطمينان از اجزاء سيستم اعلام حريق خودكار ميباشد , كه ميتوان آنرا ارزيابي نمود ( به بند 3 و شكل 1 رجوع شود ) در اين استاندارد وضعيتي كه چنين اجزائي را بتوان نصب و بكار برد , مشخص نشده است .

1-2- اين استاندارد جهت اجزاء سيستم اعلام حريق خودكار براي ساختمانها ميباشد بنابراين ميتواند پايه‏اي براي ارزيابي اجزاء سيستم هاي اعلام حريق كه در موارد ديگر بكار برده ميشود , باشد مثلا در معادن و كشتيها اين مقررات مانعي براي ساخت و كاربرد سيستم هاي اعلام حريق با خصوصيات مناسب براي حفاظت در برابر خطرات ويژه ايجاد نمي‏نمايد .

1-3- سيستم ايجاب ميكند كه نه تنها تحت شرايط آتش سوزي , بلكه هنگامي كه در معرض شرايطي مانند خورندگي , لرزش , ضربه مستقيم و ضربه ناگهاني غير مستقيم قرار مي‏گيرد , به طرز رضايت‏بخش عمل نمايد . آزمونهاي مشخص شده , جهت ارزيابي عملكرد اجزاء سيستم , تحت چنين شرايطي ميباشد .

1-4- عملكرد اجزاء سيستم اعلام حريق خودكار , از نتيجه آزمونهاي معين , بدست آمده و ارزيابي شده است و اين استاندارد هيچگونه محدوديتي در طراحي ساختار چنين اجزائي بوجود نمي‏آورد .

1-5- هر جا كه مقتضي است , ميتوان اين استاندارد را براي اعلام بخشي از سيستم‏هاي اطفاء حريق ( به استثناء سرهاي آبپاش ) اعمال نموده , اگر چه ممكن است ويژگيهاي حساسيت مندرج در اين مقررات در تمام حالات قابل اعمال نباشد .

2- ارائه استاندارد

2-1- بخشهاي استاندارد

2-1-1- اين استاندارد در چند بخش مطابق سيستم هاي زير منتشر شده است:

بخش 1 - پيش گفتار

بخش 2 - مركز اعلام حريق

بخش 3 - وسائل اعلام حريق

بخش 4 - منبع‏هاي تغذيه

بخش 5 - آشكارسازهاي حرارتي آشكارسازهاي نقطه‏اي داراي المان ثابت .

بخش 6 - آشكارسازهاي حرارتي آشكارسازهاي نقطه‏اي حساس در برابر سرعت افزايش دما بدون المان ثابت .

بخش 7 - آشكارسازهاي دودي آشكارسازهائي براي كاربرد با نورهاي پراكنده , نور انتقالي يا يونيزه شدن هوا .

بخش 8 - آشكارسازهاي حرارتي براي كاربرد در دماي زياد .

2-1-2- تقسيم بندي بخشها در بندهاي 2-2 و 2-3 و 2-4 و 2-5 و 2-6 توضيح داده شده است .

2-2- هدف از بخش يك ـ بخش يك شامل پيشگفتار و تعاريف كليه استاندارد ... ميباشد .

2-3- هدف از بخش 2

2-3-1- در بخش 2 نيازها و روشهاي آزمون و محدوده عملكرد در مركز اعلام حريق ¹ (B) و نقاط ارتباطي ( واسط ) ميان (B) و موارد زير مشخص ميگردد :

الف ) آشكارسازهاي حريق (1) (A)

ب ) آشكارسازهاي حريق (1) (C)

ج ) شستي‏هاي اعلام حريق (1) (D)

د ) تجهيزات مسير ارتباط اعلام حريق (1) (E)

ه ) تجهيزات مسير ارتباط اعلام خطا (1) (J)

و ) وسايل كنترل خودكار براي تجهيزات حفاظتي در برابر آتش , مانند سيستم‏هاي اطفاء حريق (1) (G)

ز ) منبع تغذيه (1) (L)

2-3-2- ويژگيهاي عملكرد مركز اعلام حريق مندرج در بخش 2 بشرح زير است :

الف ) نشاندهندهاي قابل قبول اعلام حريق و شرايط خطا

ب ) خروجي‏هاي قابل قبول با توانائي راه‏اندازي سيستم عملكرد كنترل آتش يا سيستم اطفاء حريق و راه اندازي وسايل براي ارسال سيگنال به ايستگاه آتش نشاني (1) (F).

ج ) كيفيت و قابليت اطمينان از بخشي از تجهيزات , كه بطور مستقيم در امر اعلام حريق و يا امور آغازين كنترل آتش , درگير است .

د ) آزمونهاي محيطي , بمنظور حصول اطمينان از عملكرد رضايت‏بخش تجهيزات تحت شرايط معين , مثال ( دماي كم و زياد) ، لرزش و رطوبت .

2-4- هدف از بخش 3- در بخش 3 نيازها , روشهاي آزمون و محدوده عملكرد وسايل اعلام حريق مشخص ميشود .

2-5- هدف از بخش 4- در بخش 4 نيازها , روشهاي آزمون و محدوده عملكرد منبع تغذيه اصلي و اضطراري مشخص ميشود .

2-6- هدف از ديگر بخشها ـ در اين بخشها , نيازها , روشهاي آزمون و محدوده عملكرد انواع آشكارسازهاي آتش (A) مشخص ميگردد . اين مشخصات تضمين مينمايد كه آشكارسازها نسبت به آتش حساس بوده و در برابر تغييرات عادي پديده‏هاي محيطي , اشتباها آژير نمي‏دهد . در اين بخش‏ها آزمونهاي طراحي شده براي ارزيابي پايداري اجزاء نسبت به شرايط احتمالي كه در عمل پيش مي‏آيد , نيز مشخص ميگردد .

3- تعاريف

آشكارساز حريق ( شكل 1 قسمت A) شامل آن بخش از سيستم اعلام حريق خودكار است كه بطور پيوسته يا به تناوب , پديده‏هاي فيزيكي يا شيميائي به منظور آشكارسازي حريق در محدوده تحت پوشش خود را كنترل مينمايد .

3-1-1- آشكارسازها از نقطه نظر پديده‏هاي مورد تشخيص بصورت زير تقسيم ميگردد :

الف ) آشكارساز حرارتي ـ آشكارسازي است كه با افزايش دما واكنش نشان ميدهد .

ب ) آشكارساز دودي ـ آشكارسازي است , كه نسبت به ذرات حاصله از احتراق يا تجزيه شيميايي بوسيله گرما ( ذرات معلق در هوا ) حساس است . آشكارسازهاي دودي را ميتوان به انواع زير تقسيم كرد :

1) آشكارسازهاي دودي يونيزه ـ آشكارسازي است كه در برابر ذرات حاصله از احتراق كه بر جريان يونيزه داخل آشكارساز تاثير مي‏گذارد , حساس است .

2) آشكارساز دودي نوري ـ آشكارسازي است كه نسبت به ذرات حاصله از احتراق حساس است و توانائي تاثيرپذيري جذب يا پراكندگي پرتوها بخشهايي در فرو سرخ , نور مرئي يا فرابنفش از طيف الكترومغناطيسي را دارد .

د ) آشكارساز گازي ـ آشكارسازي است كه نسبت به فرآورده‏هاي گازي حاصله از احتراق و يا تلاشي حرارتي , حساس است .

ه ) آشكارساز شعله‏اي ـ آشكارسازي است كه نسبت به پرتوهاي منتشره از شعله‏هاي آتش واكنش نشان ميدهد .

3-1-2- آشكارسازها از نقطه نظر واكنش در برابر پديده مورد تشخيص بصورت زير تقسيم ميگردد :

الف ) آشكارساز مقدار ثابت ـ آشكارسازي است كه هرگاه مقدار پديده اندازه‏گيري شده , از مدت زمان معيني تجاوز نمود , ايجاد سيگنال اعلام حريق دهد .

ب ) آشكارساز تفاضلي ـ آشكارسازي است كه هرگاه در دو يا چند محل پديده اندازه‏گيري شده , مقدار تفاضل آن ( معمولا كم ) به مدت كافي از حد معيني تجاوز نمود , ايجاد سيگنال اعلام حريق مي‏نمايد .

ج ) آشكارسازي افزايش دما ـ آشكارسازي است كه هرگاه مقدار تغيير پديده اندازه‏گيري شده , به مدت كافي از حد معيني تجاوز نمود , ايجاد سيگنال اعلام حريق نمايد .

3-1-3-آشكارسازها بر حسب محدوده عملكردشان به شرح زير ميباشد:

الف ) آشكارساز نقطه‏اي ـ آشكارسازي است كه احساسگر آن در مجاورت يك نقطه ثابت , نسبت به پديده مورد نظر عمل ميكند .

ب ) آشكارساز چند نقطه‏اي ـ آشكارسازي است كه احساسگرهاي آن در مجاورت چندين نقطه ثابت , نسبت به پديده مورد نظر عمل ميكند .

ج ) آشكارساز خطي ـ آشكارسازي است كه در مجاورت يك خط پيوسته نسبت به پديده مورد نظر عمل ميكند .

3-1-4- آشكارسازها بر اساس قابليت وصل مجدد ² بشرح زير تقسيم ميگردد :

الف ) آشكارساز قابل وصل مجدد ـ آشكارسازي است كه بعد از واكنش ميتواند از وضعيت اعلام حريق به وضعيت عادي يا آماده بكار پس از توقف روي شرايطي كه باعث واكنش شده ( بدون تعويض هر يك از قطعات آن ) به وضعيت اوليه‏اش در آيد . برخي از انواع آشكارسازهاي نوع فوق بشرح زير است :

1) آشكارساز قابل وصل مجدد بطور خودكار ـ آشكارسازي است كه بطور خودكار به وضعيت عادي و آماده به كار , درآيد .

2) آشكارساز قابل وصل مجدد با كنترل از راه دور ـ آشكارسازي است كه با فرمان از راه دور به وضعيت عادي خود در آيد و آماده به كار گردد .

3) آشكارساز قابل وصل مجدد در محل ـ آشكارسازي است كه ميتواند بصورت دستي در محل آشكارساز به وضعيت عادي درآيد و آماده به كار گردد .

ب ) آشكارساز غير قابل وصل مجدد ( با المانهاي قابل تعويض ) ـ آشكارسازي است كه پس از واكنش , براي استفاده مجدد نياز به تعويض قطعه يا قطعاتي دارد , تا به وضعيت عادي و آماده بكار درآيد .

ج ) آشكارساز غير قابل وصل مجدد ( بدون المانهاي قابل تعويض ) ـ آشكارسازي است كه بعد از واكنش و پس از وضعيت اعلام حريق , نميتواند به وضعيت عادي و آماده بكار درآيد.

3-1-5- آشكارسازها براساس قابليت برداشتن آنها به منظور تعمير و نگهداري به شرح زير تقسيم ميگردد .

الف ) آشكارساز جدا شدني ـ اين آشكارساز بصورتي طراحي شده كه ميتوان آن را از وضعيت عادي كارش به سادگي براي كارهاي تعمير و نگهداري از محل خود برداشت .

ب ) آشكارساز جدا نشدني ـ اين آشكارساز بصورتي طراحي شده كه نميتوان آن را براي كارهاي تعمير و نگهداري به آساني از محل خود برداشت .

يادآوري : علاوه بر گروه بنديهاي فوق , تقسيم‏بندي‏هاي ديگري نيز امكان‏پذير است .

3-2- مركز اعلام حريق ( قسمت B در شكل 1) تجهيزاتي هستند , كه آشكارسازها از طريق آنها ميتوانند تغذيه گردد و داراي شرايط زير ميباشند :

الف ) تجهيزات مذكور , براي پذيرفتن سيگنال اعلام حريق آشكارسازهاي وصل شده , بكار ميرود , تا اين سيگنال را بصورت شنيداري و ديداري اعلام نمايد و مكان خطر را نشان دهد . اين تجهيزات نيز ميتواند براي ثبت هر يك از اطلاعات فوق در اين زمينه مورد نياز باشد .

ب ) در صورت نياز , اين تجهيزات توانائي ارسال سيگنال اعلام حريق را از تجهيزات مسير ارتباط اعلام حريق دارد ( قسمت E در شكل 1) بطور مثال ايستگاه آتش نشاني يا فرمان به تجهيزات اطفاء خودكار ( قسمت G در شكل 1) مانند : دستگاه اطفاء حريق خودكار با گاز انيدريد كربنيك (CO₂)

ج ) تجهيزات مذكور , براي كنترل صحيح كار سيستم به كار ميرود . تا هرگونه خطائي را بصورت شنيداري يا ديداري اعلام نمايد ( بطور مثال : اتصال كوتاه مدار , قطع مدار و يا بروز عيب در منبع تغذيه).

3-3- وسايل اعلام حريق ( قسمت C در شكل 1) ـ تجهيزاتي كه جزء قسمتهاي B نميباشد و براي اعلام حريق بكار ميرود , مانند وسايل شنيداري و ديداري .

3-4- شستي اعلام حريق ( قسمت D در شكل 1) ـ وسيله‏اي است دستي براي ايجاد سيگنال اعلام حريق .

3-5- تجهيزات مسير ارتباط اعلام حريق ( قسمت E در شكل 1) ـ تجهيزات واسطه‏اي است كه سيگنال اعلام حريق را از مركز اعلام حريق B به ايستگاه آتش نشاني ( قسمت F) ميفرستد .

3-6- ايستگاه آتش نشاني ( قسمت F در شكل 1) ـ مركزي است كه در آن ميتوان اقدامات لازم براي مبارزه با آتش را در هر زمان , انجام داد .

3-7- كنترل تجهيزات خودكار اطفاء حريق ( قسمت G در شكل 1) ـ وسيله خودكاري است كه براي بكار انداختن تجهيزات اطفاء حريق (H) پس از دريافت سيگنال از مركز اعلام حريق B, از آن استفاده ميشود .

3-8- تجهيزات خودكار اطفاء حريق ( قسمت H در شكل 1) ـ تجهيزاتي است براي كنترل آتش يا اطفاء حريق , ( براي مثال : كپسولها و آبپاشها )

3-9- تجهيزات مسير ارتباط اعلام خطا ( قسمت j در شكل 1) ـ تجهيزات واسطه‏اي است كه سيگنال اعلام خطا را از مركز اعلام حريق (B) به مركز دريافت اعلام خطا ( قسمت K) ميفرستد .

3-10- مركز دريافت اعلام خطا ( قسمت K در شكل 1) ـ مركزي است كه در آنجا خطاهاي پديده آمده را ميتوان اصلاح و برطرف نمود .

3-11- منبع تغذيه ( قسمت L در شكل 1) ـ منبع تغذيه‏اي است كه مركز اعلام حريق (B) و وسايل متصل به آن را , از طريق مركز اعلام حريق (B) تغذيه مينمايد . قسمت (L ) ممكن است داراي چندين منبع تغذيه باشد ( براي مثال برق از شبكه شهري و مولد اضطراري ) اين منبع تغذيه ميتواند بصورت مجزا و يا در داخل مركز اعلام حريق (B) قرار داشته باشد .

3-12- المانهاي ارتباطي ـ وسايلي است كه ارتباط بين تجهيزات ذكر شده در فوق را برقرار ميسازد ( مانند سيمها ). توضيح تجهيزات در شكل 1- به دليل وظايف گوناگوني كه تجهيزات براي انجام آن دارند , مناسب است كه تجهيزات را در شكل 1 به سه گروه كاري تقسيم نمائيم .

اين گروهها كه هيچ ارتباطي به موقعيت قطعات ندارند با علائم X و Y و Z نشان داده شده‏اند .

A = آشكارساز حريق

B = مركز اعلام حريق

C = وسايل اعلام حريق

D = شستي اعلام حريق

E = تجهيزات مسير ارتباط اعلام حريق

F = ايستگاه آتش نشاني

G = كنترل تجهيزات خودكار اطفاء حريق

H = تجهيزات خودكار اطفاء حريق

J = تجهيزات مسير ارتباط اعلام خطا

K = مركز دريافت اعلام خطا

L = منبع تغذيه

شكل (1) سيستم هاي خودكار اعلام حريق

ـ تجهيزات و المانهاي ارتباطي كه هميشه در سيستم اعلام حريق خودكار وجود دارند .

ـ تجهيزات و المانهاي ارتباطي كه ميتوانند گاهي در يك سيستم اعلام حريق خودكار باشد .

1-به شكل 1 رجوع شود

2-Resetability

ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN

Institute of Standards and Industrial Research of Iran

ISIRI NUMBER

3706

COMPONENTS OF AUTOMATIC FIRE DETECTION SYSTEMS PART 1 : INTRODUCTION

دستورالعمل طراحی و اجرائی سیستم اعلام حریق NFPA-72    بر مبنای استاندارد   1) مساحت هر زون حد اکثر  2000m2میباشد. 2) حد اکثر طول زون 3000mمی باشد. 3) حداکثر تعداد المان های هر زون (شامل شستی و دتکتور ..) 24 المان است و بهتر است حد اکثر 20 عدد منظور گردد. 4) هر طبقه مسکونی میتواند بر یک زون قرار گیرد. 5) پیشنهاد میشود شستی اعلام حریق راهرو طبقات بر یک زون مجزا باشد. 6) در جاهائی که دارای ولتاژ القایی است(اتاق ترانس،سوئیچ و…..) میبایست از سیم روکش دار استفاده نمود. 7) سیم باید یک تیکه و در لوله مستقل و مجزا باشد. 8) سقف و کف کاذب که دارای ارتفاع بیش از  80 cmباشند،نیاز به دتکتور دارند. 9) اگر فاصله پارتیشن نصب شده تا سقف کمتر از  30 cmباشد ،باید برای آن دتکتور مجزا لحاظ نمود. 10) اگر ارتفاع گچبری سقف بیش از  50 cmباشد لازم است دتکتور مجزا برای هر فضا در نظر گرفت. 11) کلیه انبارها می بایست دارای دتکتور  باشند:     الف– در صورتیکه انبار در واحد مسکونی باشد،لازم است یک دتکتور حرارتی برای آن در نظر گرفت.     ب – برای انبارهای موجود در پارکینگ  اگر بصورت ردیفی باشد در فاصله 50cm از انبارها و در فاصله حداکثر 8m از                هم نصب میشوند. و اگر انبارها بصورت مجموعه ای باشد یک دتکتور در مسیر ورودی به آنها نصب میشود.   12) در مجاورت تابلو کنتورهای برق یک دتکتور دودی نصب شود. 13) هر موتورخانه و چاهک آسانسور میبایست دارای یک زون مجزا از دتکتورهای دودی باشد(استفاده از ردیاب مکنده        دودی  Smoke Aspretion Systemپیشنهاد میشود). 14) در سوله های صنعتی و ساختمانهای دارای رایزر برق ، لازم است از دتکتور مکنده دودی و یا ردیاب حرارتی کابل   (Linear Heat Detector)        استفاده شود         15) حداکثر سطح پوشش دتکتور دودی  100 m2و برای دتکتور حرارتی 60 m2 است. 16)حداکثر ارتفاع نصب دتکتور دودی  12 mو برای دتکتور حرارتی  8 mاست. 17) برد دتکتورها : الف - دتکتورهای دودی : -         دایره ای به شعاع 6.5  متر -         فاصله دتکتور دودی 10.6 متر  تا 15 متر بر حسب مکان و آرایش نصب . ب – دتکتورهای حرارتی :       -  دایره ای به شعاع 5.3 متر در محلهایی  با ریسک بالا مانند آشپزخانه .       - دایره ای به شعاع 6.5 متر در محلهایی با ریسک کمتر مانند پارکینگ .       - فاصله دو دتکتور حرارتی 7.5 متر تا 10.6 متر بر حسب مکان و آرایش نصب .   18) استفاده از دتکتورهای  دو کاناله در هتل ها و ساختمانهای مسکونی خوب ولی برای مکانهای صنعتی لازم است از دتکتور مجزا استفاده نمود. 19) محل نصب دتکتور دودی نباید در مجاورت یا نزدیک جریان هوا باشد ( دور از پنجره و درب و فضای باز پارکینگ . 20) حداقل فاصله دتکتور تا دیوار و یا پارتیشن  50 cmو حداکثر  7 m برای دودی  و  5.5 m برای حرارتی است. 21) بهترین مکان نصب تابلوی اعلام حریق در نگهبانی، سرایداری و اتاق اطلاعات و یا در نزدیکی ورودی ساختمان است        به نحوی که مورد رویت عموم و خصوصاً مامور آتش نشانی باشد. 22)در فضای سوله، حداکثر فاصله پیمایشی که فرد جهت رسیدن به شستی طی می کند نباید بیش از 20 m باشد. 23) در سقف های شیبدار لازم است دتکتورها در ارتفاع  50 cmپائین تر از مرتفع ترین نقطه سقف نصب شوند. 24)شستی اعلام حریق : - شستی اعلام حریق در حالت معمولی در ارتفاع نصب 120 تا  140 cmو تابلو اعلام حریق در ارتفاع  170 cm از کف نصب شوند. - فاصله شستی ها در راهروهای پهن و کم تردد بین 30 تا 45 متر . - فاصله شستی ها در راهروهای پر تردد و باریک و پله بین 15 تا 25 متر. - در کنار هر درب یا راه پله خروجی ( در هنگام تخلیه ساختمان ) یک شستی نصب شود. - استفاده از شستی در محلهای فرار و خروج و ابتدای راه پله .    - سیستم آدرس پذیر: 25) برای مجتمع های مسکونی و سوله های صنعتی بزرگ ، استفاده از سیستم آدرس پذیر الزامی است. 26) حداکثر طول لوپ  3 Kmو دارای حداکثر 128 المان میباشد. 27) در سیستم آدرس پذیر نمی توان مسیر رفت و برگشت را درون یک لوله قرار داد. 28) حداکثر تعداد لوپ 4 عدد می باشد. 29) در هر ناحيه (zone) حداكثر تعداد  24 عدد انواع سنسور در نظر گرفته شود. 30) كابل ارتباطي سنسورها از نوع (JY-ST-Y)mm0.8 انتخاب گردد. از کابل با سیم مقطع 1.5 ملم2 برای آزیرها و شستی ها می توان استفاده نمود .  31) در مجتمع هاي تجاري- مسكوني نيازي به ارتباط خاصي بين سيستمهاي كنترل اعلام حريق واحدهاي تجاري            و مسكوني نيست و فقط آژيرهايي در فضاي بيرون درنظر گرفته شود. 32) واحدهاي تجاري هركدام داراي يك سيستم اعلام حريق مستقل باشند و در پاساژها از يك سيستم اعلام حريق مركزي استفاده شود. 33) در انتهاي مسير آژيرها مقاومت پايان خط در نظر گرفته شود. 34) در صورت روكار بودن سيم كشي سيستم اعلام حريق بايد از لوله فلزي استفاده نمود و از كاربرد داكت هاي        پلاستيكي اجتناب گردد. 35) در پلاني از سيستم اعلام حريق كه كابل كشي ها و مركز اعلام حريق كشيده شده است ، توضيحي در مورد        نواحي هر زون داده شود. 36)  می بایست برای پله فرار یک زون مجزا در نظر گرفته شود که شاسی آن در هر طبقه و در مسیر پله فرار گیرد، 37)  نظر به اینکه در پاگرد راه پله شاسی نصب شده ، لذا شاسی جنب درب ورودی واحد ساختمانی حذف میشود.        38) لازم است کلیه اتاق خوابها دارای دتکتور دودی باشد . ولی فضای راهرو نیازی به دتکتور ندارد.        39)  با توجه به میزان بالای توان صوتی آژیرهای  اعلام حریق،لازم است علاوه بر زیر زمین و همکف در هر دو                  طبقه یکدستگاه آژیر نصب نمود بقدرت 75  دسی بل و ترجیحا در هر واحد یک بیزر با توان صوتی 30      دسی بل  منظور گردد . بهر صورت هر ساختمان مسکونی باید دارای حد اقل دو آژیر می باشد . 40)  لازم است در پلانی که سیستم اعلام حریق مرکزی (F.A.C) رسم شده ، تعداد زونهای آن و نیز محل کاربردی هر زون تعریف شود . بعنوان مثال :    " سیستم اعلام حریق مرکزی داری 8 زون و بازاء هر طبقه ، همکف ، راهرو ، آسانسور و پله فرار دارای یک زون میباشد."

آتش را مي‌توان بزرگترين كشف بشر ناميد. كشفي كه باعث شد انسان‌ها دوره جديدي از تمدن خود را آغاز نمايند. مدت‌ها قبل از اينكه انسان‌هاي نخستين موفق به كشف آتش شوند، روزانه هزاران حريق در نقاط مختلف كره زمين بوسيله رعد و برق آتش‌فشان، نشست شبنم و خودسوزي گياهان در حال تخمير بوقوع مي‌پيوست. ليكن كشف و استفاده از آن در عرصه‌هاي مختلف زندگي باعث ايجاد تغييرات شگرف در زندگي انسان‌ها گرديد. امروزه با پيشرفت علم و تكنولوژي آتش و اثرات سودمند آن به مراتب كمتر از نتايج و آثار مخرب ناشي از عدم استفاده درست از آن مورد توجه قرار مي‌گيرد. روزانه هزاران حريق در نقاط مختلف كره زمين بوقوع مي‌پيوندد كه ساعت‌ها، روزها و بعضا" هفته‌ها بطول انجاميده و اثرات زيانبار فراواني از خود بر جاي مي‌گذارد. در دهه‌هاي اخير با توجه به رشد روزافزون سرمايه‌گذاري‌هاي اقتصادي، تجربه بروز حريق‌هاي گسترده و شديد و نيز پيشرفت علوم در تمامي زمينه‌ها، موضوع حفاظت در برابر حريق بصورت يك رشته كاملا" جديد پا به عرصه وجود نهاده است. هم اكنون در بسياري از دانشگاه‌هاي جهان رشته Fire Protection Engineering تا مقاطع فوق ليسانس و دكترا تدريس مي‌شود و مراكز تحقيقاتي بسياري در اين زمينه فعاليت مي‌نمايند. بر آنيم تا با عنايت پروردگار متعال و براساس احساس تعهد نسبت به كشور عزيزمان ايران، ره‌توشه ساليان سال تجربه عملي و مطالعاتي خود را در قالب سلسله مقالاتي با موضوع مهندسي حريق به جامعه مهندسي كشور تقديم نماييم و گامي كوچك در جهت آشنايي هرچه بيشتر متخصصان با اين مقوله برداريم. اهم فهرست مقالات و موضوعات قابل ارائه در خصوص مهندسي حريق و مسائل مرتبط عبارتند از: الف ) مهندسي حريق: - اصول مهندسي حريق - مباني حريق - اصول طراحي سيستم‌هاي حفاظت از حريق - استانداردهاي بين‌المللي حفاظت از حريق - استانداردهاي داخلي حفاظت از حريق - حفاظت از حريق و نقش آن در صنايع كشور - مباحث اقتصادي مرتبط با موضوع حفاظت از حريق - نقش و كاركرد شركت‌هاي مشاور مهندسي حريق در جهان ب ) سيستم‌هاي حفاظت از حريق : - بازشناسي سيستم‌هاي پيشگيري، حفاظت، كنترل و اعلام و اطفاء حريق - سيستم‌هاي پيشگيري از حريق - سيستم‌هاي حفاظت از حريق - سيستم‌هاي كنترل حريق - سيستم‌هاي اعلام و اطفاء حريق ج ) مباحث فني مرتبط با سيستم‌هاي حفاظت از حريق: - معرفي استانداردهاي اعلام حريق NFPA 72 , NFPA 70 - تشريح سيستم‌هاي اعلام حريق Conventional - تشريح سيستم‌هاي اعلام حريق Addressable - نحوه عملكرد انواع Detectorهاي موجود - معرفي استاندارد سيستم‌هاي اطفاء حريق اتوماتيك - تشريح هريك از سيستم‌هاي اطفاء حريق خودكار - بررسي نحوه عملكرد سيستم‌هاي اعلام و اطفاء حريق خودكار د ) سيستم‌هاي اعلام و اطفاء حريق در : - صنايع نفت، گاز، پتروشيمي - صنايع كوچك، صنايع بزرگ و صنايع متوسط - نيروگاه‌ها - صنايع مخابراتي و الكترونيكي - صنايع چوب، پارچه و صنايع مرتبط - ساختمان‌هاي مسكوني - انبارها و ... استانداردها: استانداردهاي معتبر بين‌المللي در زمينه مهندسي حريق عبارتند از : - NFPA1: استاندارد ملي حفاظت در برابر حريق امريكا با بيش از 2000 كد استاندارد و دربرگيرنده گستره وسيعي از موضوعات حفاظت از حريق در كليه اماكن با كاربري‌هاي گوناگون مي‌باشد و بصورت ساليانه براساس پيشرفت‌هاي حاصل در اين صنعت بازنگري و هر 10 سال يكبار بطور كامل بازنويسي مي‌گردد. اين استاندارد كامل‌ترين و جامع‌ترين استاندارد در زمينه حفاظت از حريق مي‌باشد. - BS2 : استاندارد بريتانيا نيز يكي از معتبرترين استانداردهاي مهندسي است كه كدهاي مربوط به موضوعات حفاظت از حريق آن مورد استفاده كشورهايي كه از استانداردهاي انگليسي بهره مي‌گيرند، واقع مي‌گردد. در اين حوزه با توجه به اهميت و نقش تجهيزات، موسسات معتبري نيز جهت تأييد حسن عملكرد و قابليت اطمينان تجهيزات سيستم‌هاي حفاظت از حريق فعاليت مي‌نمايند كه FM3 و UL4وLPCB5 از جمله آنها مي‌باشند. اخذ تأييديه اين گونه مؤسسات مستلزم تأييد تجهيز مورد نظر در كليه تست‌ها و آزمايشات مورد اشاره در استانداردهاي بين‌المللي مي‌باشد. فهرست تجهيزات مورد تأييد هريك از سازندگان بصورت ساليانه توسط اين مؤسسات در كتابچه‌هايي جهت استفاده مهندسين طراح و مجري سيستم‌هاي حفاظت در برابر حريق انتشار مي‌يابد. مهندسي حريق : عبارتست از كليه فعاليتهاي دربرگيرنده : - ارزيابي ريسك حريق، تعيين نقاط خطر و شدت و احتمال وقوع خطر حريق - تعيين بهترين روش، تجهيزات و سيستم جهت پيشگيري، كنترل و اعلام و اطفاء حريق - طراحي و نظارت بر حسن اجراي سيستم‌هاي حفاظت از حريق (پيشگيري، كنترل و اعلام و اطفاء حريق) كه بمنظور حفاظت از جان انسان‌ها و دارايي و اموال موجود در هر مكان با هر نوع كاربري خاص توسط افراد داراي تخصص، دانش و تجربه كافي در اين زمينه براساس استانداردهاي ملي، بين‌المللي، منطقه‌اي و با توجه به نياز كاربران انجام مي‌شود. بر اساس اين تعريف وظيفه اصلي مهندسي حريق ايجاد اطمينان به منظور حفظ امنيت در برابر حوادث حريق در يک بنگاه اقتصادي مي‌باشد. دلايل اهميت بحث حفاظت در برابر حريق در مجموعه‌هاي صنعتي را مي‌توان به شرح ذيل بيان نمود: 1- علاقه به حفظ جان افراد و سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده در راستاي تداوم فعاليت‌هاي سودده اقتصادي 2- الزامات قوانين ملي، بين‌المللي و محلي در خصوص ايجاد حداقل درجات حفاظتي در برابر حريق 3- کاهش نرخ ساليانه حق بيمه صنايع بزرگ از سوي شرکت‌هاي بيمه‌گذار و ايجاد انگيزه مضاعف بازگشت اقتصادي حاصل از اين کار 4- ترس از تکرار حوادث مشابه حريق و مسئوليت‌هاي ناشي از عدم انجام پيش‌بيني‌هاي لازم در اين خصوص امروزه در سطح بين‌المللي موضوع حفاظت از حريق در صنايع بزرگي چون نفت، گاز و پتروشيمي، پالايشگاه و اتومبيل‌سازي و ... به صورت کاملا سيستماتيک و جا افتاده در آمده است و از ابتداي برآورد مالي و اقتصادي پروژه‌ها و در طول طراحي و اجراء آنها به اين امر توجه کاملي مبذول مي‌گردد. دلايل توجه بيشتر صنايع و بنگاه‌هاي اقتصادي نسبت به مجموعه‌هائي که داراي کاربري‌هاي ديگري نظير مسکوني، آموزشي و بهداشتي مي‌باشند را مي‌توان به صورت زير بيان نمود: - شدت و گستردگي بيشتر حوادث حريق در اين مجموعه‌ها - خسارت‌هاي سنگين و جبران‌ناپذير مالي ناشي از حريق به دليل حجم بيشتر سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده به ازاي واحد سطح محل (دلار بر متر مربع) - تاثيرات شديد و عميق اجتماعي و اقتصادي ناشي از وقوع حوادث در اين مجموعه‌ها به دليل نقش حياتي آنها در سطح کشور (مثل صنعت نفت يا صنعت برق) - زمان‌بري بيشتر جبران خسارت، جايگزيني و شروع به کار مجدد آنها در اين شرايط به خوبي مي‌توان به نقش مهندسي حريق در صنايع پي برد. همانند بسياري از اقدامات اصولي پشتيباني‌کننده و داراي نقش غيرمستقيم در فرآيندهاي صنعتي، انجام امور مهندسي حريق در صنايع عمدتاً نيازمند آگاه‌سازي و توجيه فني- اقتصادي در رده مديريت ارشد و فرهنگ‌سازي و اطلاع‌رساني در بدنه سازمان مي‌باشد. وظايف مهندسين مشاور حريق در صنايع به دو بخش کاملاً وابسته به يکديگر تقسيم مي‌گردد: - شناسائي وضعيت موجود از نظر ميزان حفاظت در برابر حريق و ارائه راهکارهاي اجرائي با هدف افزايش درجه حفاظتي و رسيدن به نقطه مطلوب 2- طراحي و نظارت بر حسن اجراي سيستم‌هاي پيش‌بيني شده که وظيفه تامين حداقل درجه حفاظت در برابر حريق را دارند. خروجي‌هاي اين مجموعه مهندسي شامل دفترچه‌ها و اسناد طراحي و محاسبات فني و نقشه‌ها و برآوردهاي اقتصادي اجرائي مي‌باشد. در حال حاظر در سطح کشور وظيفه ارائه مشاوره مهندسي حريق در چارچوب امور مهندسين مشاور تاسيسات قرار گرفته است که اولاً محدود به ساختمان‌هاي با کاربري‌هاي عمدتاً غيرصنعتي بوده و ثانياً در اغلب موارد به دليل عدم اهتمام کافي به صورت کاملا کليشه‌اي توسط افراد غيرمتخصص انجام مي‌گيرد به گونه‌اي که نتيجه کار علاوه بر عدم تطابق با اصول استاندارد مهندسي حريق، به دليل عدم کارائي کافي و يا پيش‌بيني مازاد بر نياز (Over design) باعث ايجاد ضررهاي اقتصادي خواهد شد. در اين راستا مبحث سوم مقرارت ملي ساختمان که توسط وزارت مسکن و شهرسازي و با موضوع حفاظت ساختمان‌ها در برابر حريق تدوين شده است و الزامي نمودن رعايت آن در احداث ساختمان‌هاي مرتفع به عنوان نخستين گام موثر قابل تقدير مي‌باشد. در صنايع گوناگون نيز هر جا بحث سرمايه‌گذاري مشترک با طرف خارجي مطرح باشد با توجه به حساسيت امر و تاکيد بر رعايت اصول استاندارد توسط آنها موضوع حفاظت از حريق مورد توجه قرار مي‌گيرد. با اين وجود به دليل عدم اطلاع رساني و تاکيد کافي بخش عمده‌اي از صنايع متوسط و کوچک کشور فاقد امکانات اوليه حفاظت از حريق مي‌باشند. به طوريکه هر از چند گاه شاهد وقوع حوادث حريق در گوشه و کنار کشور و از دست رفتن سرمايه‌هاي ملي مي‌باشيم.