تاریخچه و مقدمه ای از بهداشت حرفه ای در ایران و جهان
تاریخچه و مقدمه ای از بهداشت حرفه ای در ایران و جهان
تاریخچه ای از بهداشت حرفه ای در ایران و جهان
مقدمه
انسان از آغاز آفرينش به منظور استمرار حيات ، به كار و كوشش مجبور بوده و در اين راه سختي هاي بسياري را متحمل شده است . امروزه به علت رشد روزافزون جمعيت و مصرف بيش از اندازه و برپايي صنايع بزرگ ، استفاده از انواع ماشين آلات ، تجهيزات ، فرآيندها ، موادشيميايي و . . . امري گريزناپذير شده است . صنعتي شدن و توليد فزاينده ، مخاطراتي گوناگون را براي نيروي كار به ارمغان آورده و موجب شده نيروي كار در معرض عوامل زيان آور بسيار قرار گيرد ، عواملي كه جزء جدايي ناپذير صنعت و توليد به شمار مي آيند و همواره تندرستي نيروي كار را تهديد مي كنند .
نيروي كار هر كشور ، بويژه كشورهاي در حال توسعه ، بخشي پراهميت از سرمايه ملي دانسته شده و از پايه هاي توسعه اقتصادي و اجتماعي انگاشته مي شود . ازاين رو ، حفاظت از تندرستي نيروي كار و بهسازي محيط كار از اهميتي شايان توجه برخوردار است . بي گمان ، اقتصادي شكوفا و صنعتي خودكفا بدون داشتن نيروي كار سالم و تندرست امكان پذير نخواهد بود .
كارورزي Training
مفهوم كارورزي عبارت از پروراندن و تعليم است و هدف آن ايجاد مهارت در كار مي باشد . باتوجه به اينكه اساسي ترين هدف هر دوره آموزشي تربيت افراد براساس نيازهاي كاري است , كارورزي به عنوان يك فاكتور تكميل كننده از اهميت بسزايي در رسيدن به اين هدف برخوردار مي باشد . از جمله مواردي كه در كارورزي , فرد كارورز به آنها آگاهي پيدا مي كند عبارت است از :
- ايجاد مهارت تخصصي
- آشنايي با معيارهاي سازماني
- برانگيختن حس خلاقيت
- آشنايي با محيط كار
- آماده شدن جهت پذيرش مسئوليت
باتوجه به اين مسئله اهميت موضوع كارورزي بيشتر نمايان مي شود . پيداست كه رسيدن به موارد ذكرشده فوق در گرو تلاش و همت شخص كارورز مي باشد .
آشنايي با بهداشت حرفه اي
بهداشت حرفه اي روند پيش بيني , تشخيص , ارزيابي و كنترل مخابرات , تندرستي در محيط كار , با هدف تامين , حفظ و ارتقاي سطح سلامت كليه كساني است كه كار مي كنند و همچنين به منظور حفظ محيط زيست مي باشد .
براي رسيدن به اين هدف , هرچه نظام ارائه دهنده خدمات بهداشت حرفه اي بيشتر با نيازهاي كاركنان همسو و هماهنگ بـاشد , احتمال توفيق آن بيشتر بوده و در نتيجه جامعه توليدكننده كشور , سالم تر خواهد بود . اين نظام نبايد فقط به مراجعه كنندگان به درمانگاه بـه علت ابتلا بـه بيماري هاي شغلي و غيرشغلي يا مصدومين حوادث ناشي از كار توجه كند بلكه بايد با حضور مستمر در كارگاه ها , توان شناسايي و حل مشكلات واقعي بهداشتي و ايمني كاركنان را داشته باشد .
يكي از مهمترين اصول ارائه خدمات بهداشت حرفه اي كه بايد همواره مورد بازنگري قرار گيرد , بهره مندي از فن آوري مناسب است . اين مسئله ابعاد مختلفي ازجمله فرهنگ جامعه و مديريت , تجهيزات و امكانات , نيروي انساني متخصص , منابع مالي و . . . را دربرمي گيرد .
در سال هاي اخير اين علم پيشرفت هاي سريع وگسترده اي داشته , اما اين پيشرفت ها شامل همه كشورها نشده است زيرا استانداردهاي كار و پژوهش در زمينه بيداشت حرفه اي در كشورهاي مختلف جهان , متفاوت بوده است . علاوه بر آن ارزش كار و كارگر , انسانيت يك اجتـماع , ثـروت عمـومي , وضع اجتـماعي كارگران , جايگاه تـشكل هاي كارگري در ميـزان پيشرفت بهداشت حرفه اي بسيار موثر بوده است . هنوز براي بسياري از مديران صنايع نقش بهداشت حرفه اي در توسعه صنعتي , شناخته نشده است , لذا اين واحد را واحدي تشريفاتي مي دانند . اين درحالي است كه هرساله مقادير قابل توجهي از منابع مالي كشور درمركز بهداشتي – درماني صرف معالجه بيماري ها يا درمان مصدومين حوادث مي شود و بـه علت بـروز حوادث گوناگون , خسارات مالي سنگيني بـه بار آمده و سرمايه هاي كشور از بين مي روند . در صورتي كه بـا ارائه خدمات بـهداشت حرفه اي بـه طور موثر هم منـابع يـاد شده از بين نمي روند و هم كارگران سالم , توليد بيشتري خواهند داشت .
اهداف بهداشت حرفه اي :
كميته مشترك سازمان بهداشت جهاني و سازمان بين المللي كار كه در سال 1953 در ژنو تشكيل شد , هدف هاي بهاشت حرفه اي را چنين بيان نمود :
الف ـ تاميـن , حفظ و ارتـقاي سطح سلامت جسماني , رواني و اجتماعي كاركنان در هر پيشه اي كه هستند .
ب ـ پيش گيري از بيماري ها و حوادث ناشي از كار
ج ـ انتخاب كارگر يا كارمند براي محيط شغلي كه از نظر جسماني و رواني توانايي انجام آن را دارد , و يا به طور اختصار تطبيق كار با انسان و درصورت عدم امكان , تطبيق انسان با كار
|
|
تاریخچه ای از بهداشت حرفه ای
تا قرن شانزدهم میلادی در کتب طبی به طب کار و بیماری های شغلی اشاره قابل توجهی نشده است. دانشمندانی مانند بقراط و بو علی سینا از دردهای شکمی قولنج مانندی سخن گفته اند که در بین کارگران نقاش عمارات وجود داشته و نشانه مسمومیت با سرب موجود در رنگ های نقاشی بوده است. آگریکولا که یکی از چهره های درخشان بهداشت شغلی در قرن شانزدهم به شمار می رود در 20 سالگی برای فراگرفتن زبان لاتین و یونانی به لایپزیک رفت و مدت سه سال به فراگرفتن این دو زبان پرداخت و بعد برای فراگرفتن علوم طبیعی، طب و فلسفه به ایتالیا رفت و در سال 1526 به عنوان پزشک رسمی شهر صنعتی و معدنی جاکسیمال انتخاب شد و کتاب جامعی در باره جنبه های مختلف معدن شناسی و اکتشاف و استخراج مواد معدنی از خود به یادگار گذارد. او از ابزار و ماشین آلات تهویه معدن و همچنین بیماری های حرفه ای و حوادث شغلی که معدنچیان به آن گرفتار می شده اند صحبت کرده است. وی به فقدان وسایل تهویه کافی و کامل در معادن و زیان آن برای معدنچیان توجه مخصوصی داشته است. آگریکولا به مضرات و خطرات روش کار معدنچیان در برابر گرد و غبار اشاره و اوالا استفاده ار سیستم های تهویه و ثانیا بستن ماسک را توصیه نموده است.
در سال 1567 یعنی 11 سال پس از انتشار کتاب آگریکولا اولین رساله ای که تماما به امراض شغلی معدنچیان وکارگران ذوب فلزات اختصاص داده شده بود به قلم پاراسلسوس انتشار یافت. پاراسلسوس اهل سوئیس بود و در سال 1515 به اخذ درجه پزشکی نائل شد. وی در مدت طبابت خود در مورد عوارض جیوه، سرب، آهن، سولفات مس، و سولفات پتاسیم تحقیقاتی را انجام داد و اثر سمی بسیاری از فلزات را شناخته و حالات مسمومیت حاد ومزمن آنها را بیان کرد.
در سال 1529 رامازینی در ایتالیا رشته فلسفه و طب دانشگاه پارما را به پایان رسانید و به مدت 12 سال در شهر رم و شهرهای دیگر ایتالیا به طبابت پرداخت. او یکی از پیشگامان بزرگ قرن هفدهم و همچنین پدر طب شغلی شناخته شده و کتاب معروفش را در باره بیماری های حرفه ای در سال 1700 یعنی در 67 سالگی منتشر کرد که یکی از کتب جاودانی و فراموش نشدنی طب شغلی به شمار می آید. او برای اولین بار با اینکه استعدادی هم در زمینه بیماری های شغلی داشت و در این زمینه کنجکاو بود، بیماری شغلی را در تشییع جنازه یک خیاط متوجه شد. خیاط در شهر رم فوت شده بود و کسانی که او را تشییع می کردند اکثرا به کیفوز مبتلا بودند و این موضوع او را وادار کرد تا تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام دهد.
وی متوجه شد که خیاط ها به علت استفاده از میز و صندلی نامناسب و خم شدن مداوم و غلط ، دچار بیماری شغلی و تغییر فرم ستون فقرات می شوند.
رامازینی قبل از ورود به دانشگاه چنین بررسی هایی انجام داد و در طی تحصیلاتش در دانشگاه و دوران طبابت، به بیماری های شغلی توجه خاصی نشان داد و تحقیقات وسیعی در این زمینه به انجام رسانید. از جمله تحقیقاتش بر روی کارگران معادن فلزات، شیمیست ها، کوزه گر ها، دباغ ها، حلبی سازها، شیشه گرها، آیینه ساز ها، نقاش ها و کارگران گوگرد بود که از لحاظ بیماری های شغلی مورد بررسی قرار داد.
بعد از رامازینی در اواخر قرن نوزدهم چارلز تاکر پزشک بیمارستان گای لندن در سال 1381 کتاب خود را در باره اثرات مشاغل مختلف بر بدن چه از لحاظ سلامت و چه از لحاظ طول عمر منتشر ساخت. وی در کتاب خود در باره کار اطفال و جوانان کم سن و سال و اثرات زیانبخش بر بدن در کارهای مختلف و همچنین به بیماری های ریوی ناشی از گرد و غبار نزد معدنچیان و فلزکاران توجه داشته و به ارتباط بیماری های ریوی ناشی از گرد و غبار بعضی معادن پی برده و در این مورد برای محافظت کارگران از تهویه و همچنین از به کار بردن یک قطعه آهنربا در اطراف دهان برای جذب گرد فلزات صحبت می کرد. بعد از تاکر، سرتوماس برای تحقیق در باره طب و پیشگیری از بیماری های شغلی از پایتخت کشور های مختلف اروپا از قیبل فرانسه، آلمان، سوئد، نروژ و دانمارک دیدن کرد و پس از این گردش، اولین کتابش را به نام بهداشت عمومی در پایتخت های اروپا منتشر ساخت و پس از آنکه چند سالی به عنوان پزشک بهداشت شهر برایتون به کار پرداخت در سال 1898 به عنوان اولین بازرس پزشکی کارخانه ها منصوب و مشغول به کار شد و در سال 1912 به کمک یکی از همکارانش به نام دکنر گوباتی کتاب مسمومیت جذب سرب را نوشت و در سال های بعد درباره سیاه زخم ، کاتاراکت شیشه سازها، سرطان های شغلی پوست، یرقان سمی، مسمومیت با فسفر، آرسنیک و جیوه تحقیقات مفصلی انجام دادو اینک در قرن بیستم بیماری های شغلی و بهداشت شغلی چنان وسعت یافته که بر خلاف بسیاری از رشته های نخصصی علم پزشکی که دامنه محدود و مشخصی دارند، هیچ حد و مرزی نمی شناسند. در اعماق دریاها، در اوج آسمان ها و در ماوراء جو آنها که با بی وزنی دنیایی مخصوص می آفرینند، در دشت ها و جنگل ها و مزارع و معادن و کارخانه ها و کارگاه ها و در آنجا که انسان و ماشین متقابلا بر هم فرمانروایی دارند و خلاصه هرجا که کاری هست و انسانی هست، حیطه عمل طب کار و بهداشت حرفه ای وجود دارد، زیرا خطرات، حوادث، بیماری های شغلی و غیره را در پی خواهد داشت.
تعریفی از بهداشت حرفه ای
انجمن بهداشت صنعتی آمریکا، بهداشت حرفه ای را چنین تعریف کرده است ( علم و فنی که خود را وقف شناسایی، ارزیابی و مهار آن دسته از عوامل و فشارهای ناشی از محیط کار کرده است که ممکن است موجب بیماری و نارسایی در بهداشت و سلامت و ایجاد ناراحتی های عمده و عدم کارایی در میان کارگران و شهروندان جامعه شود ). موضوع از حد توجه به کارگر فراتر رفته و خانواده و کارگر و اجتماع را نیز در بر می گیرد. نمونه بارز آن توجه به خانواده کارگرانی است که با بریلیوم و ازبست سر و کار دارند. در حوزه بهداشت حرفه ای تخصص هایی در زمینه شیمی، مهندسی، صوت، تشعشع، آلودگی هوا و سم شناسی ایجاد شده است. بهداشت حرفه ای سه مرحله اساسی دارد: تشخیص، ارزیابی و مهار مخاطرات کار.
الف - تشخیص
شناسایی مخاطرات بهداشتی محیط کار اولین قدم اساسی در مطالعات بهداشت حرفه ای است. باید از قبل مشخص گردد که چه مخاطراتی نیاز به ارزیابی دارند. عوامل خطرزایی که شناخته نمی شوند، نه قابل ارزیابی هستند و نه قابل کنترل. پیش از بررسی و به منظور آسان شدن شناخت مخاطرات، باید تمام اطلاعات مواد خام و مواد مصرفی، محصولات واسطه ای، محصولات نهایی و فرعی و... را به دست آورد. عوارض احتمالی تمام مخاطرات بالقوه محیط کار و نیز تعداد کارگرانی که بالقوه در معرض آن مخاطرات قرار دارند باید در نظر گرفته شوند، به طوری که در مراحل بعدی یعنی ارزیابی و مهار مخاطرات، بر پایه توالی واقعی ارجحیت ها پایه ریزی گردند.
ب - ارزیابی
ارزیابی، پیدایش احتمالی عوامل خطرزا را مورد تایید قرار می دهد، ویژگی های آن را مشخص و میزان تماس را معین می نماید. این امر طراحی اقدامات کنترلی را پایه ریزی می کند.
فقط بعد از شناخت کلی مخاطرات محیطی و قیاس آنها با استاندارد های بهداشت حرفه ای قابل قبول می توان مخاطرات واقعی را مورد ارزیابی قرار داد. این استاندارد ها از مقایسه میزان تماس ها و نتایجی که بر روی سلامتی داشته اند به دست آمده است.
معمولا برای تخمین میزان تماس از تعداد محدودی نمونه یا اندازه گیری استفاده می شود. بنابراین باید استراتژی مناسبی اتخاذ نمود و به منظور حصول اطمینان از قابل قبول بودن نتایج به دست آمده جنبه های خاص هر وضعیت را به حساب آورد. برای اینکه برآورد به بهترین صورت ممکن انجام گیرد باید اطلاعات کافی درباره میزان عوامل خطرزایی محیط کار ، گرداوری و تحلیل آماری صورت گیرد.
ارزیابی درست مخاطرات باید بر پایه روشهای دقیق و ظریف اندازه گیری عوامل محیطی، نمونه برداری و تجزیه هوا و استفاده از اطلاعات به دست آمده استوار باشد. صحت این ارزیابی ها به ویژه در مواردی که ضرورت اقدامات کنترلی مورد تردید قرار می گیرد مشخص می شود.
یکی از روش های مهم تعیین میزان جذب عوامل شیمیایی و در نتیجه تکمیل ارزیابی مخاطرات، کنترل بیولوژیکی کارگران است.
ج- مهار:
تشخیص و ارزیابی مخاطرات شغلی به تنهایی نمی تواند از رخ دادن سوانح و آثار آنها بر سلامتی جلوگیری نماید. بنابراین هدف نهایی فعالیت های بهداشت حرفه ای مهار مخاطرات بهداشتی محیط کار از طریق یک سری اقدامات پیشگیرانه است.
هدف بهداشت حرفه ای
هدف بهداشت حرفه ای را کمیته مشترک کارشناسان سازمان بهداشت جهانی و سازمان بین المللی کار چنین تعریف کرده اند ( ارتقاء تامین عالی ترین درجه ممکن وضع جسمی، روانی و اجتماعی کارکنان همه مشاغل، جلوگیری از بیماری ها و حوادث شغلی، انتخاب کارگر و یا کارمند برای محیط و شغلی که از لحاظ جسمی و روانی قدرت انجام آن را دارد و یا بطو راختصار تطبیق کار با انسان و در صورت عدم امکان این امر، تطبیق انسان با کار ).
وسعت و دامنه بهداشت حرفه ای
از آنجا که بهداشت حرفه ای مسائل مربوط به افراد را در تمامی مشاغل و کلیه مکانهایی که انسان در آن مشغول به کار است، از اعماق دریاها تا اوج آسمانها را در بر می گیرد، وسعت و دامنه ای بس وسیع دارد و با توجه به این وسعت دامنه عمل است که رسیدگی به مسائل مربوط به بهداشت شغلی و امور کارگری از حدود اطلاعات یک پزشک، هر قدر هم که آگاه و مطلع باشد خارج است و به تنهایی قادر به حل همه مسائل مربوط به کار و کارگر نمی تواند باشد، بلکه برای سالم ساختن محیط کار، کاهش خطرات وابسته به شغل و تامین سلامت جسمی، روحی و اجتماعی کارگران، علاوه بر همفکری پزشکان متخصص درمانی و بهداشتی، همکاری و همگامی متخصصان دیگری چون پرستار، دندان پزشک، مهندس بهداشت صنعتی و حفاظت، مربی بهداشت، شیمیدان، فیزیکدان، مهندس برق و مکانیک، مهندس ساختمان روانشناس، بیولوژیست، بازرس کار و مددکار اجتماعی و غیره لازم نیز لازم است تا هر کدام به نوبه خود و با استفاده از اطلاع و تخصص خود در این امر مهم وظیفه ای به عهده گیرند و با جلب نظر سازمان های کارگری، موازین بهداشت شغلی را به معنی واقعی و به وسعت لازم تحقق بخشند. باید دانست که در میان گروه متخصصان مختلف، پزشکان شغلی نقش رهبری گروه را به عهده دارند و لازم است که علاوه بر اطلاعات پزشکی، به مسائل فنی محیط کار و مشکلات روانی، اجتماعی و اقتصادی کارگران و خانواده آنان و قوانینی که با سلامت کارگران ارتباط دارد آشنا باشند تا بتوانند وظیفه رهبری خود را به خوبی انجام داده و برنامه های سودمندی را به مرحله اجرا درآوزند.
برنامه بهداشت حرفه ای
درکشور های در حال توسعه صنعتی همزمان با صنعنی شدن، برنامه های نیز باید در جهت ارتقاء سطح بهداشت کارگران و یا بطور کلی مزدبگیران و حفاظت آنان در مقابل بیماریها و حوادث ناشی از کار تهیه و به مرحله اجرا درآید. وسعت و نوع اینگونه برنامه ها بستگی کامل به میزان و سرعت صنعتی شدن، امکانات و مقدورات بهداشتی و درمانی، وضع اقتصادی و اجتماعی، پراکندگی مراکز صنعتی در کشور و عوامل نظیر اینها دارد. اهم این برنامه ها عبارتند از :
آزمایشات پزشکی قبل از استخدام:
انتخاب کار باید از روی عقل و بصیرت و با توجه به میزان قدرت و قابلیت و حتی الامکان متناسب با ذوق و استعداد شخصی باشد تا بتواند باعث تقویت دائمی قوای بدن و موجب شادی و نشاط گردد.
کارگری که کاری را بدون توجه به استعداد و قابلیت خود و فقط از روی اظطرار و رفع بیکاری انتخاب کند نه تنها از عهده کار برنخواهد آمد بلکه بسیار احتمال دارد که روزی کار بر او چیره شده و حوادث جبران ناپذیری برای وی به بار آورد و چه بسا که موجب ضرر و زیان و هلاک خود و دیگران گردد. امروزه متخصصان بهداشت شغلی بر این عقیده اند که نه تنها افراد سالم بلکه آنان که نقص بدنی دارند و یک یا چند عضو خود را از دست داده اند نیز می توانند کاری انجام دهند، ولی هر کاری برای فرد معینی مناسب است و هر کس به تناسب استعداد و توانایی خود در خور کاری است. بنابر این لازم است که همه متقاضیان کار قبل از استخدام از نظر سنجش سلامتی و توانایی انجام کار و هدف های دیگر مورد معاینه پزشکی قرار گیرند.
مهمترین اهداف معاینات قبل از استخدام عبارتند از:
- تعیین استعداد بدنی و قابلیت شخص برای کار مورد نظر
- حفظ صنعت و سرمایه و سلامت کارگران دیگر
- تعیین حدود سلامتی متقاضی و محدودیت هایی که باید در کار بعدی خود داشته باشد
- تشخیص زودرس بیماری ها و درمان آن ها
- تعین ضایعات و نواقص فبلی متقاضی و ثبت در پرونده، به این هدف که بعدا به حساب ضایعات ناشی از کار منظور نشود
- کشف بیماری ها ی مسری کارگر و جلوگیری از انتشار آنها
- تعیین فواصل معاینات بعدی با توجه به وضع کارگر و شرایط محیط کار
- تشکیل پرونده بهداشتی و استفاده از آن در مراجعات بعدی کارگر
- معاینات پزشکی دوره ای
پزشک بهداشت شغلی موظف است که هرچند وقت یکبار برای وصول به هدف های زیر معایناتی را از کارگران تحت نظر خود به عمل آورد:
- تشخیص زودرس بیماری ها و عوارض ناشی از کار و اقدام به درمان فوری آنها
- توصیه برای تغییر شغل و یا محدود کردن کار افراد بیمار
- تعیین اثر محیط کار بر سلامت کارگران
- ارزشیابی روشهای پیشگیری و ایمنی
- معاینات اختصاصی
تحت این عنوان می توان از معاینات زیر نام برد:
- معاینات اختصاصی کارگران مشاغل سخت و زیان آور
- معاینات پزشکی جوانان و زنان
- معاینات در موقع تغییر شغل
- معاینات هنگام برگشت به کا رمجدد پس از بیماری و حادثه
- معاینات پزشکی مدیران
- معاینات پزشکی در مقابل درخواست
-برنامه های مربوط به بهداشت محیط کار
-برنامه های مربوط به حفاظت و ایمن
- ایجاد امکانات درمانی و کمک های اولیه
- برنامه های مربوط به آموزش بهداشت
- برنامه های مربوط به تغذیه
- برنامه ها ی مربوط به نو توانی
در ایران به منظور اجرای برنامه های بهداشت کار، به استناد قانون کار کلیه کارفرمایان موظف به رعایت اصول ایمنی و بهداشتی بر طبق قانون کار و آیین نامه های مربوطه بوده و از نظر درمان حوادث و بیماریهای شغلی و غیر شغلی نیز بایستی کارگران را نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه نمایند. ضمنا برای نیل به هدف بهداشت کار کلیه کارفرمایان با استناد ایین نامه تاسیس مراکز بهداشت کار در کارگاه ها ، موظف به ایجاد این مراکز می باشند. این مراکز با توجه به تعداد کارگران می تواند به صورت مراکز اختصاصی درکارخانجات بزرگ و یا مراکز مشترک جهت جوابگوی نیازهای کارخانجات کوچک در یک منطقه به وجود آید. پرسنل این مراکز عبارتند از: پزشک، پرستار، متخصص بهداشت صنعتی، تکنیسین های مختلف و کارمندان اداری.
فعاليتهاي بهداشت حرفه اي :
- نظارت و برنامه ريزي فني و اداري كادر تحت سرپرستي و آگاهي لازم از وضعيت مربوطه به آنها
- انجام مطالعات به منظور آگاهي از وضعيت بهداشت حرفه اي محيط كار و شناخت مسائل بهداشت حرفه اي صاحبان مشاغل در شاخه صنعت معدن كشاورزي، خدمات و جمع آوري اطلاعات لازم از سازمانها و ارگانهاي زيربط
- پيگيري عمليات اجرايي در زمينه پيشگيري و بيماريابي و مبارزه با بيماريها و مسموميت ناشي از كار از طريق نظارت بر انجام معاينات دوره اي
- آگاهي از مواد اوليه مصرفي، مواد بينابيني توليد شده مواد اوليه و روشهاي توليد حرف مختلف به منظور شناسايي عوامل زيان آور محيط كار
- شناخت عوامل زيان آور محيط كار كه به نحوي به سلامت جسمي و رواني واجتماعي شاغلين لطمه وارد مي سازد از طريق بازرسيهايي كه از كارگاهها و كارخانجات به عمل مي آيد
- بررسي و شناخت كارهاي سخت و زيان آور در حرف گوناگون و تعيين الويت جهت برنامه هاي در دست اقدام
- نظارت بر فعاليت خانه هاي بهداشت كارگري و حسن اجراي دستورالعملهاي بهداشتي
- نظارت بر فعاليت كميته هاي حفاظت فني و بهداشت كار و پيگيري تشكيل كميته هاي مذكور در كارخانجات مشمول
-تشكيل دروره هاي آموزشي و باز آموزي كارشناسان بهداشت حرفه اي شاغل در كارخانجات و پزشكان دوره ديده طب كار
- تشكيل دوره هاي آموزشي و بازآموزي كارشناسان بهداشت حرفه اي شاغل در كارخانجات و پزشكان دوره ديده طب كار
- نظارت بر تأمين آب آشاميدني سالم وبهداشتي محيط كار و جمع آوري و دفع صحيح بهداشتي زباله و فاضلابهاي واحدهاي توليدي و همچنين تسهيلات و تأسيسات بهداشتي محيط كار
- صدور تأييديه بهداشتي با توجه به استعلام ارگانها و سازمانهاي ذيربط در مراحل دريافت مجوز
- جراي برنامه هاي آموزشي بهداشت با همكاري واحد آموزش بهداشت
- همكاري با ساير كارشناسان بهداشتي مركز بهداشت با توجه به دستورالعملهاي ستادي
- نظارت بر فعاليت شركتهاي خصوصي ارائه دهنده خدمات طب كار و بهداشت حرفه اي
نقش سازمان های بین المللی در خدمات بهداشت حرفه ای
در زمینه بهداشت حرفه ای در سطح جهانی، 2 سازمان وابسته به سازمان ملل متحد یعنی سازمان بین المللی کار و سازمان بهداشت جهانی فعالیت دارند.
سازمان بین المللی کار International labour organization
سازمان بین المللی کار (I . L . O) پس از تصویب تاسیس آن در سال 1919 در کنفرانس صلح جامعه ملل تشکیل و در سال 1946 به صورت یک سازمان خود مختار وابسته به سازمان ملل متحد درآمد. مرکز این سازمان در ژنو بوده و دارای ادارات منطقه ای و ناحیه ای در نقاط مختلف جهان می باشد. هدف این سازمان بالا بردن استاندارد کار و زندگی در سراسر جهان و کوشش در از بین بردن عدم عدالت اجتماعی می باشد. این سازمان تنها به مسائل مربوط به بهداشت کار رسیدگی نکرده، بلکه کلیه مسائلی را که مربوط به تامین رفاه و معیشت، آزادی و آسایش کارگران باشد مورد مطالعه قرار داده و تصمیماتی اتخاذ می کند.
سازمان بهداشت جهانی Word Health Organization
سازمان بهداشت جهانی ((W . H . O سازمانی است مستقل و غیر سیاسی که در هفتم آوریل سال 1948 تاسیس و تدریجا توسعه یافته و در حال حاضر تقریبا تمام کشورهای جهان در آن عضو می باشند و هدف آن ارتقاء حفظ و سلامت افراد جهان می باشد.این سازمان که مقر آن در ژنو می باشد علاوه بر فعالیت در خدمات مختلف بهداشتی در سطح جهان، به مسئله بهداشت شغلی نیز توجه نموده است و با سازمان بین المللی کار تشریک مساعی دارد.
علاوه بر سازمان های فوق، سازمان های دیگری نیز در بررسی مسائل مختلف بهداشت حرفه ای فعالیت می نمایند که جامعه جهانی پزشکان، جامعه بین المللی تامین اجتماعی و آژانس بین المللی انرژی اتمی از آن جمله اند.
تاریخچه بهداشت حرفه ای در ایران:
شروع فعالیتهای رسمی در زمینه ایمنی و بهداشت کار در ایران به سال 1325 همزمان با تشکیل وزارت کار و امور اجتماعی و تدوین قانون کار بر می گردد. در سال 1337 قانون مزبور با اصطلاحات و تغییراتی بصورت قانون به تصویب رسید که در این قانون وظایف مربوط به ایمنی و بهداشت کار بعهده اداره کل بازرسی کار محول گردیده بود.
این وضعیت تا قبل از سال 1362 ادامه داشت تا اینکه پس از تشکیل جلسات متعددی کارشناس و جلب نظر وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداری وقت و پیشمهاد و تصویب نامه مورخه 3/10/1362 هیئت دولت و به منظور جلوگیری از دوباره کاری و ارتقاء کیفیت ارائه خدمات برای حفظ و بالا بردن سلامت شاغلین، مسائل بهداشتی محیط کار و کارگران به وزارت بهداری محول گردید و انجام این وظیفه، ابتدا واحدی تحت عنوان واحد بهداشت حرفه ای در دفتر کل خدمات بهداشتی ویژه تاسیس و سپس به اداره کل بهداشت حرفه ای تغییر نام یافت. اداره کل بهداشت حرفه ای در آن زمان مسئولیت حفظ و ارتقاء سطح سلامت نیروهای شاغل کشور در حرف مختلف را عهده دار گردید تا اینکه با تصویب قانون کار جدید درتاریخ آبانماه سال 1369 و به استناد ماده 85 این قانون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عهده دار نظارت بر مسائل بهداشتی درمانی کارگران و محیط کار و وزارت کار و امور اجتماعی عهده دار نظارت بر ایمنی و حفاظت فنی کارگران گردید.
در حال حاضر مسئولیت نظارت و اجرای برنامه ها و طرحهای بهداشت حرفه ای در کشور بعهده مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی میباشد.
سازمان ها و تشکیلات بهداشت حرفه ای در ایران
این سازمان ها عبارتند از سازمان های دولتی مسئول در امر بهداشت حرفه ای و حفاظت صنعتی و سازمان های اختصاصی که از طرف صنایع مختلف ایجاد گردیده اند.
سازمانهای دولتی:
این سازمانها یا مستقیما مجری برنامه های بهداشت حرفه ای و حفاظت بوده و یا موظف به نظارت بر انجام امور و یا اینکه مسئول آموزش کادر فنی مورد لزوم می باشند.
با توجه به اینکه وزارت کار و امور اجنماعی مسئولیت مستقیم در قبال مسائل کار و کارگری داشته و فعالیت گسترده ای در این زمینه دارد لذا تنها به شرح وظایف سازمانی این وزارتخانه پرداخته و از ذکر موسسات دیگری که در سطح کشور فعالیت ها ی جنبی در زمینه بهداشت شغلی دارند و یا موسسات وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و دیگر موسساتی که مسئول آموزش و تربیت کادر فنی در رشته بهداشت حرفه ای و حفاظت صنعتی می باشند صرفنظر می کنیم.
وزارت کار و امور اجتماعی:
در زمینه مسائل بهداشت کار و حفاظت صنعتی عهده دار وظایف مختلفی هستند. با توجه به اینکه در چارت اغلب وزارتخانه ها بنا به مقتضیات زمان و شرایط حاکم بر جامعه، تغییراتی صورت می گیرد و واحد فعال فعلی ممکن است در آینده، محدودتر و یا گسترده تر گردیده و یا بطور کل در واحد دیگری ادغام گردد و یکسری از این قبیل تغییرات، لذا از توصیف تشکیلات فعلی این وزارتخانه خودداری نموده و تنها به ذکر اهم وظایف آن که در هر حال عهده دار رسالت هایی در مسائل کار و کارگر خواهد بود می پردازیم. اهم این وظایف عبارتند از:
- تهیه و تدوین استاندارد و آیین نامه های لازم جهت پیشگیری از بیماری های حرفه ای و شرایط کار با توجه به توصیه نامه های دفتر بین المللی کار
- نظارت بر اجرای آیین نامه ها و مقررات مربوط به بهداشت کار در واحد های صنعتی
- جمع آوری و کسب اطلاعات و آمارهای مختلف درباره بهداشت کار
- مطالعه و تحقیق در زمینه استاندارد حفاظتی موجود در سایر کشورها
- تحقیق و مطالعه در مورد بیماری ها و حوادث ناشی از کار در صنایع مختلف
- رسیدگی به گزارشات حوادث ناشی از کار و تجزیه و تحلیل آنها
- تهیه و تنظیم برنامه های بازرسی بهداشتی از کارگاه ها و واحد های صنعتی و تعین خط مشی بازرسان بهداشت کار
- بررسی برنامه ها و نقشه های کارگاه ها و واحد های صنعتی جدید الاحداث و یا در حال گسترش به منظور اطمینان از پیش بینی امور مربوط به حفاظت و بهداشت کار
- ایجاد هماهنگی در روش های بازرسی کار و رهنمود های لازم به مسئولین اجرایی
- تنظیم برنامه های کوتاه مدت آموزشی برای بالا بردن سطح معلومات بازرسان کار در زمینه های حفاظتی
- تعلیمات حفاظتی از طریق برگزاری کنفرانس ها، کلاس ها، نمایش فیلم های حفاظتی و بهداشتی و نشریه های ایمنی
- ترتیب نمایشگاه های حفاظتی به منظور راهنمایی و آشنایی کارفرمایان، استاد کاران و کارگران واحد های مختلف صنعتی در مورد طرز استفاده از وسایل ایمنی
- همکاری و تشریک مساعی با سازمان هایی که به نحوی در بهبود بهداشت کار و سلامت کارگران خدماتی انجام می دهند
پیشگامان بهداشت حرفه ای
* دکتراگری کولا 1555- 1494
نامبرده یکی از پزشکان برجسته قرن شانزدهم میلادی است که کتابی در 12 جلد در مورد جنبه های مختلف بهداشت کارگران و تهویه در معادن نگاشت. نامبرده استفاده از پارچه نازک بعنوان ماسک جهت محافظت معدن چیان در برابر گرد و غبار را توصیه کرده است.
* دکتر رامازینی1633
دکتر رامازینی در سال 1633 میلادی در ایتالیا بدنیا آمد و بعدها بعلت خدکمات ارزنده اش در بهداشت حرفه ای بعنوان (( پدر طب کار)) نامیده شد وی در سال 1601 کتاب معروف خود را به نام (Demorbis Artoficum Diatriba ) را منتشر کرد و نامبرده مطالعات زیادی را در مورد کارگران معادن، شیشه سازان، نقاشان، آهنگران و سایر مشاغل بعمل آورده و به بیماریهای حاصله و نحوه ایجاد آنها پرداخت.
او نخستین فردی است که به پزشکان توصیه کرد در ضمن پرسشهای خود از بیمار، شغل او را نیز مورد پرسش قرار دهند، زیرا او معتقد بود که ممکن است ارتباطی نزدیک بین شغل فرد و بیماری وی وجود داشته باشد .
* دکتر چارلز تاکرا 1833-1795
نامبرده در سال 1831 کتابی درباره اثر مشاغل مختلف بر سلامت و طول عمر منتشر کرد و در نوشته های خود به ارتباط بین سل ریوی و بیماریهای ناشی از گرد و غبار توجه نموده است .
* لگ دکتر توماس 1932 – 1863
نامبرده مطالعات زیادی در مورد مسمومیت با سرب داشته و در سال 1921 به اتفاق یکی از همکارانش کتابی در زمینه مسمومیت ناشی از سرب نگاشت.
* دکتر آلیس هامیلتون 1970- 1869
وی بیش از 40 سال از عمر خود را صرف تحقیق در باره خطرات شغلی در صنایع مختلف نمود ولی تحقیقات دامنه داری در باره مسمومیت ناشی از سرب، جیوه و سیلیکوزیس در معادن انجام داده است.